آخرین آیه که بر پیامبر نازل شد چیست
آخرين آيه قرآن كدام است؟
در مورد اولين آياتى كه بر پيامبر (ص) نازل شده، چهار ديدگاه وجود دارد:
1- آيات سوره علق 2- سوره مدثر 3- سوره فاتحه الكتاب 4- بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِيمِ و در جمع بين اين چهار قول مىتوان گفت: بنا بر شواهد و روايات معتبر، اولين آيات نازل شده، پنج آيه ابتداى سوره علق بوده و سوره مدثر بعد از انقطاع وحى، اولين سوره اى است كه به صورت يك پارچه بر پيامبر (ص) نازل شده است زيرا سوره علق چنانچه گفته شد به صورت تمام، يكباره نازل نشده و در مورد سوره حمد از بعضى روايات استفاده مىشود كه اين سوره قبل از بعثت در عالم رؤيا بر پيامبر (ص) نازل شده و بعد براى مرتبه دوّم بر پيامبر (ص) به وسيله جبرئيل نازل گرديده است و بسم اللَّه الرحمن الرحيم را نيز به اعتبار اين كه در ابتداى سوره علق و به همراه اولين آيات، نازل شده است، مى توان اولين آيه ناميد.
در مورد آخرين آيات نازل شده نيز اختلافاتى وجود دارد كه مرحوم طبرسى در «مجمع البيان» در جمع بين اقوال مختلف فرموده است: مفسران مىگويند: وقتى آيه إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ(1) بر پيامبر (ص) نازل شد فرمود: اى كاش مىدانستم اين زمان چه وقتى است؟ و بعد خداوند متعال سوره فتح و سوره نصر را نازل كرد و از آن پس پيامبر (ص) در بين تكبير و قرائت سكوت مى كرد و مى فرمود: سبحان اللَّه و بحمده، استغفراللَّه و اتوب اليه مردم به رسول خدا (ص) عرض كردند: چنين ذكرى را نمى گفتيد؟
فرمود: اين ندا و فرياد جان و روان من است و آن حضرت (ص) پس از نزول اين سوره، يك سال در قيد حيات بودند. سپس آيه نازل شد و وقتى كه براى حجّه الوداع از مدينه خارج شدند، آيه كلاله(2) و سپس در حال وقوف در عرفات آيه اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُم(3) نازل شد و پس از آن رسول خدا (ص) هشت روز در قيد حيات بودند و بعد به ترتيب آيه ربا (278- 280) و در واپسين مرحله آيه 281 سوره بقره وَ اِتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اَللَّهِ نازل شد.
ترتيب زمانى نزول آيات نيز به ترتيبى كه الان در قرآن وجود دارد، نبوده بلكه به مقتضاى حوادث و رويدادهاى مختلف گاهى يك آيه يا چند آيه و گاهى نيز يك سوره كامل بر پيامبر اكرم (ص) نازل مىشد، ولى ترتيب و چينش فعلى آيات قرآن كريم به اتفاق همه مسلمين و به دليل روايات متعدد و اسناد محكمى كه وجود دارد به دستور پيامبر اكرم (ص) بوده و ترتيب سورهها نيز بنا بر قول اكثريت مسلمين و با اسناد و مدارك و روايات معتبر، به دستور آن حضرت (ص) بوده است و آنچه مسلم مىباشد، پيامبر اكرم (ص) نيز به دستور خدا و بنا بر حكمت و عللى چنين ترتيبى را انتخاب فرموده است و نمونه اين موارد در قرآن كريم زياد است كه آيه اى در زمانى نازل شده و بعد در كنار آياتى قرار گرفته كه هيچ ترتيب زمانى بين آنها وجود ندارد.
(1) (سوره زمر، آيه 30)
000 (2) (سوره نساء، آيه 176)
000 (3) (مائده، آيه 3) .پرسمان.
