ویژگی ها و امتیازات «تفسیر موضوعی»
پرسش : «تفسیر موضوعی» چه ویژگی ها و امتیازاتی دارد؟
پاسخ اجمالی: امتیازات «تفسیر موضوعی» عبارت اند از: 1- رفع ابهام هايى كه در بدو نظر در بعضى از آيات به چشم مى خورد. 2- به دست آوردن يك تفسير جامع درباره موضوعات خاص قرآنی. 3- آگاهى از شرايط، خصوصيات، علل و نتايج موضوعات و مسائل مختلف قرآن. 4- به دست آوردن اسرار و پيام هاى تازه قرآن از طريق انضمام آيات به يكديگر.
پاسخ تفصیلی: در بسیارى از آیات قرآنتنها یک بعد از ابعاد یک موضوع آمده است؛ مثلا در مورد مسئله شفاعتدر بعضى از آیات اصلامکان شفاعتآمده است.
در بعضى دیگر شرایط شفاعتکنندگان (سوره سبا، آیه23 و سورهمریم، آیه87).
در بعضى شرایط شفاعتشوندگان (سوره انبیا، آیه28، سورهغافر آیه18).
در بعضى شفاعتاز همه نفى شده، جز از خداوند (سوره زمر، آیه44).
در بعضى دیگر شفاعتبراى غیر خداوند اثبات شده است (سوره مدّثر، آیه48).
در این جا مى بینیم هاله اى از ابهام مسائل مربوط به شفاعترا در برگرفته، از حقیقت شفاعتگرفته؛ تا شرایط و خصوصیات دیگر. ولى هنگامى که آیات شفاعترا از قرآنبرداریم و در کنار هم بچینیم و آنها را در پرتو هم تفسیرکنیم این ابهام بر طرف شده و مشکل به خوبى حل مى گردد.
همچنین آیات مربوط به ابعاد جهاد، یا فلسفه احکام اسلام، یا آیات مربوط به برزخ، یا مساله علم خداو همچنین موضوع علم غیبو این که آیا براى غیر خداآگاهى بر غیب ممکن است یا نه؟ اگر آیات هریک، یک جا مورد توجّه قرار گیرد ممکن است حق مطلب ادا شود و ابهامات موجود همه از طریق تفسیرموضوعى حل شود.
اصولا آیات مربوط به محکم و متشابهکه دستور مى دهد آیات متشابه قرآنرا در پرتو محکمات تفسیرکنید؛ خود نوعى تفسیرموضوعى است.
به هر حال با تفسیرآیات مربوط به یک موضوع در پرتو هم، جرقّه هاى تازه اى از میان آنها جستن مى کند. جرقّه هایى که در میان آنها معارف قرآنى، راهگشاى بسیارى از مشکلات عقیدتى و احکام اسلامى است.
آیات قرآنرا از این نظر مى توان به کلمات جداگانه اى تشبیه کرد که هر کدام براى خود مفهومى دارد؛ امّا وقتى آنها را در کنار هم بچینند مفاهیم تازه اى مى بخشد.
یا آنها را به موارد حیات بخشى مانند اکسیژن و ئیدروژن تشبیه کرد که وقتى با هم ترکیب شوند؛ آب که ماده حیات بخش دیگرى است به دست مى آید.
خلاصه بسیارى از اسرار قرآنرا جز از این طریق نمى توان گشود و به عمق آنها جز از این مسیر نمى توان راه پیدا کرد؛ و فکر مى کنیم براى بیان اهمیّت تفسیرموضوعى همین قدر کافى باشد.
به طور خلاصه فایده تفسیرموضوعى را مى توان در امور زیر خلاصه کرد:
1. رفع ابهام هایى که در بدو نظر در بعضى از آیات به چشم مى خورد؛ و گشودن راز متشابهات قرآن.
2. به دست آوردن یک تفسیرجامعدرباره موضوعاتى مانند توحیدو خداشناسى و معادو عبادت و جهادو حکومت اسلامى و موضوعات مهم دیگر.
3. آگاهى از شرایط، خصوصیات، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلفى که در قرآنمطرح است.
4. به دست آوردن اسرار، و پیام هاى تازه قرآناز طریق انضمام آیات به یکدیگر.(1)
پی نوشت: (1). گرد آوری از کتاب: پیام قرآن، ناصر، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 شمسی، چاپ: نهم، ج 1، ص 22
