نكات مسافت شرعي و قصد مسافت
در بخش احكام مسافر توضيحات نسبتا جامعي رو همراه با سوالات و استفتائات مختلف رو پيرامون شرط اول احكام مسافر يعني «مسافت شرعي» مطرح كرديم، كه انشاالله خوب مطالعه كرده باشيد. در اينجا برخي از نكاتي رو كه در مباني فقهي هست و كمتر در اين قسمت گفته مي شود را براي شما مطرح خواهيم كرد.
۱- مقدار مسافت شرعي طبق نظر حضرت آيت الله خامنه اي، 41كيلومتر است.
۲-معيار و ميزان در محاسبه مسافت شرعي دقت عرفي است نه عقلي، البته منظور مسامحه عرفي نيز نمي باشد. بر همين اساس اگر سفر اندكي از هشت فرسخ كمتر باشد نماز تمام است.عروه،صلوه المسافر،الشرط الاول ،مسئله ۲
۳-طبق نظر مقام معظم رهبري بايد مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ باشد و مقدار رفتن از چهار فرسخ كمتر نباشد.
۴- اگر به جايي كسي مسافرت كند كه مسافت رفت حدود ۲۵ كيلومتر و جاده ديگري كه از آن برمي گردد، حدود ۲۰ كيلومتر باشد، نماز شكسته (قصر) است. چون مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ است و رفت كمتر از چهار فرسخ نيست.(امام-آيت الله خامنه اي- آيت الله فاضل).
– برخي از مراجع فرموده اند كه بايد هر يك از رفت وبرگشت ۴ فرسخ باشد لذا در فرض بالا نماز تمام است. (حضرات آيات: وحيد خراساني. صافي- نوري)
-برخي ديگر از مراجع فرموده اند: ملاك اينست كه مجموع رفت و برگشت ۸ فرسخ باشد،بنابراين با توجه به فرض گفته شده نماز قصر است.(حضرات آيات: بهجت، سيستاني، مكارم).
۵- در مسافت تلفيقي بازگشت در همان شب يا همان روز لازم نيست.
۶- در مسافت شرعي در رفت و برگشت تفاوتي بين مسافت هاي مارپيچ و مستقيم نيست. ملاك همان طي كردن ۸ فرسخ است.
۷- كوهنوردي كه مي خواهد تا بالاي قله برود. و كوه بيرون شهر است. اگر مستقيم به بالاي كوه برود يعني از مسير «الف» برود، رفتنش به مقدار مسافت شرعي نمي رسد. ولي اگر به صورت مارپيچ برود يعني از مسير «ب» برود. مسافت شرعي را طي مي كند. در اين فرض بايد دانست كه در قسمت «ب» چون «مسافت شرعي» يعني ۸ فرسخ را پيموده بايد نماز را شكسته (قصر) بخواند و روزه صحيح نيست. حال اگر در قله ديوار شهر را ببيند كه حد ترخص است وظيفه اش چيست؟
چون «مسافت شرعي» طي شده است، نماز شكسته است و پنهان شدن ديوار شهر ملاك حد ترخص در زمينهاي مسطح است.
۸- در مسافت شرعي تفاوتي بين مسير زميني و هوايي نيست.
۹- اگر كسي در مسافت شرعي شك كند،يعني شك كند الان كه از شهر خارج شده است آيا به مسافت شرعي رسيده است يا نه؟ برخي از مراجع مي فرمايند : اگر تحقيق از مسافت زحمت و مشقت دارد، لازم نيست و نماز تمام است.ولي اگر مشقت و زحمت ندارد،به احتياط واجب بايد تحقيق كند. برخي از مراجع مي فرمايند بايد احتياط كند و جمع بخواند.
۹- راه تحقيق از مسافت شرعي:
۱- خود فرد با اندازه گيري و رسيدن به يقين.(مثلا از طريق كيلومتر ماشين يا علائم وتابلوهايي كه مسافت شرعي را نشان مي دهد اطمينان كند.)
۲- دو نفر عادل بگويد. البته برخي از مراجع گويند كه با گفته يك عادل نيز كفايت مي كند. نظر حضرت آيت الله خامنه اي اينست كه : اگر فقط يك عادل خبر دهد به احتياط واجب بايد جمع بخواند.
۳-شياع مفيد علم يا اطمينان.(بين مردم معروف باشد كه سفرش هشت فرسخ شده است، مثلا معرف باشد سفر تا فلان منطقه هشت فرسخ است).
۱۰- كسي كه نمي داند سفرش ۸ فرسخ است يا نه نمازش قصر نيست و بايد تمام بخواند.
۱۱-اگر سفر كوتاه و كمتر از ۸ فرسخ باشد نمازش تمام است.
۱۲- اگر كسي يقين داشت كه ۸ فرسخ رفته است و نماز را شكسته خواند و پس از آن مشخص شد كه ۸ فرسخ نبوده است. اگر وقت باقي است بايد اعاده كند و دوباره نماز را بخواند. اگر وقت گذشته است در خارج از وقت قضا كند.
۱۳- همانطور كه قبلا گفته شد، مسافت شرعی از آخر شهر مبدأ تا اول شهر مقصد محاسبه می‌شود.
«قصد مسافت شرعي»
در بخش دوم نكات مهم شرط دوم احكام مسافر يعني «قصد مسافت شرعي» رو بيان خواهيم كرد:
۱- مسافری که قصد رفتن به سه فرسخی را دارد ولی از ابتدا در نظر دارد که در بین راه از راه فرعی برای انجام کار معینی به یک فرسخی برود و سپس داخل مسیر اصلی شود و به سفر خود ادامه دهد حکم مسافر را ندارد، و ضمیمه کردن مقدار راهی که با خروج از مسیر اصلی و بازگشت به آن پیموده برای تکمیل مسافت شرعی کافی نیست. (رساله آموزشي)
۲. کسی که از محل سکونت خود به محل دیگری که کمتر از مسافت شرعی است سفر کند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله‌های دیگر برود، به طوری که مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پیمودن مسافت شرعی را نداشته و فاصله‌ی بین مقصد اول و محله‌های دیگر هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، حکم مسافر را ندارد. (رساله آموزشي)
۳-اگر انسان به قصد رفتن به مکان معيّنى از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آيا اين گردش جزء مسافتى که از منزل پيموده، محسوب مىشود؟
ج: گردش در مقصد جزء مسافت محسوب نمىشود.(اجوبه)
۴-اگر كسي بدون قصد طي كردن مسافت شرعي مقداري از مسير را طي كند.و در بين اين راه تصميم بگيرد از آنجا مسافت شرعي را برود، بايد بداند كه در مسيري كه بدون قصد آمده است نماز او تمام است. و از مكاني كه تصميم به پيمودن مسافت شرعي گرفته، حكم مسافر را دارد.
۵- در فرضي كه فرد در راه تهران و قم حركت كند، قبل از قم كه وطنش است؛ بخوابد و موقع بيدار شدن متوجه شود كه به شهر ديگري همچو اصفهان رسيده است. اگر در حين عبور از قم كه وطنش است داخل در حد ترخص قم شده باشد نماز او در شهر اصفهان تمام و روزه صحيح است. و در برگشت از اصفهان سفر جديد شروع مي شود و نماز قصر است. ب) اما اگر قطار از خارج حد ترخص قم عبور كرده، هنوز مسافر است و نمازش قصر است.
۶- افرادي كه به تبع ديگري مسافرت مي كنند، مانند فرزند و يا زن همراه شوهر يا سرباز همراه فرمانده ، نيازي نيست كه قصد مستقل داشته باشند. همين اندازه كه بدانند پدر يا همسر و يا فرمانده قصد مسافت شرعي دارد، كافي است و به تبع ، قصد آنان نيز به حساب مي آيد.
۷- فرد اگر با اكراه و اجبار به سفر برده شود، اگر مي دانسته كه به مسافت شرعي مي رود حكم مسافر رادارد. اگر نمي دانسته كه به مسافت شرعي مي برند، نمازش تمام است.
در بخش سوم نكات مهم شرط سوم مسافر كه ، «در بين راه از قصد مسافرت بر نگردد» است مي پردازيم.
۱- اگر فرد قبل از رسيدن به ۴ فرسخ از قصد خود برگردد بايد نماز را تمام بخواند.
۲-با قصد ۸ فرسخ اگر كسي مسافرت كند، در بين راه و قبل از رسيدن به ۴ فرسخ يك هفته در جايي توقف كند؛ نماز او در آنجا قصر و روزه صحيح نيست.
۳- مسافر پس از رسيدن به ۴ فرسخ از ادامه ي سفر منصرف و مردد شود كه ۱۰ روز در آن محل بماند يا برگردد، بايد نماز را تمام بخواند و روزه صحيح است.
۴- اگر كسي بعد از ترخص از قصد سفر ۸ فرسخي برگردد بايد نماز را تمام بخواند و اگر روزه بوده، روزه اش باطل نيست.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
مقدار مسافت شرعی
جوال: مقدار مسافت شرعی که هشت فرسخ است، به کیلومتر چگونه محاسبه می شود؟
جواب: مسافت شرعی حدود ۴۱ کیلومتر است هر چند به صورت رفت و برگشت باشد؛ در این صورت نباید رفت آن از ۲۰.۵ کیلومتر کمتر باشد.
احکام سفر
س15. ابتدای مسافت شرعی کجاست؟ آیا از محله‌ای است که انسان در آنجا ساکن است یا از آخر شهر و روستا؟ و پایان مسافت شرعی كجاست؟ آیا ابتدای شهر است یا مكان و مقصد داخل شهر؟
ج) مسافت شرعی از آخر شهر مبدأ تا اول شهر مقصد محاسبه می‌شود.
س16. با توجه به فتوای امام خمینی(ره) مبنی بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخی، اگر مقدار رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد، ولی در بازگشت، به علت مشکلات راه و نبودن ماشین، مجبور به پیمودن مسافتی بیش از شش فرسخ شود، آیا باید نماز را شکسته خواند و روزه را افطار کرد؟
ج) اگر رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد و مسير بازگشت هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، نماز تمام و روزه صحيح است.
س17. من از اهالی اصفهان هستم و مدتی است که در دانشگاهی در شاهین شهرکه از توابع اصفهان است مشغول به کارم، و فاصله بین اصفهان و شاهین شهر کمتر از مسافت شرعی (در حدود بیست کیلومتر) است، ولی تا دانشگاه که در اطراف شاهین شهر واقع شده، بیشتر از مسافت شرعی (در حدود بیست و پنج کیلومتر) است. با توجه به این‌که دانشگاه در شاهین شهر است و راه من از وسط شهر عبور میکند، ولی مقصد اصلی من دانشگاه است، آیا مسافر محسوب میشوم یا خیر؟
ج) اگر فاصله بين دو شهر کمتر از چهار فرسخ شرعی باشد، حکم سفر مترتّب نمیشود.
س18. اگر شخصی برای چندین سال در چهار کیلومتری وطنش باشد و هر هفته به خانهاش برود، هنگامی که این شخص به محلی مسافرت کند که فاصله آن با وطنش بیست و پنج کیلومتر و با مکانی که چندین سال در آن درس خوانده است، بیست و دو کیلومتر است، نماز او چه حکمی دارد؟
ج) اگر از وطنش به آنجا مسافرت کند، نماز قصر است.
س19. تقریباً پایان هر هفته، همسر و دو دخترم را برای تحصیل به مدرسه‌ای در خارج از لندن می‌برم؛ وطن من داخل لندن است؛ از خانه تا محدوده شهر لندن 5/ 7 مایل [تقریباً 12 كیلومتر] است، ولی قبل از خارج شدن از محدوده شهر 5/ 13 مایل دیگر دور شهر می‌گردیم و سپس از محدوده شهر خارج می‌شویم، بعد از آن 5/ 4 مایل باید به سمت مقصد برویم و لذا از خانه تا محل مدرسه 5/ 25 مایل مسیر دارد. آیا نماز من در آنجا قصر است و یا باید احتیاطاً هم قصر و هم كامل بخوانم؟
ج) حرکت در داخل شهر لندن و يا خارج شهر در داخل محدوده ما بين شهر و حدّ ترخّص آن، جزو مسافت حساب نمیشود و مسافت 5/ 4 مايل از محدوده شهر تا مقصد، مقدار مسافت شرعی نيست؛ بنابراين نماز شما تمام است.
س20. کسی که از محل سکونت خود به محل دیگری که کمتر از مسافت شرعی است، سفر کند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله‌های دیگر برود، به‌طوری که مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، چه وظیفهای دارد؟
ج) اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پيمودن مسافت شرعی را نداشته و فاصله بين مقصد اول و محله‌های ديگر هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، حکم مسافر را ندارد.
س21. چه مقدار مسافتی را شخص در داخل شهر(محل زندگی) خود باید طی کند تا موجب افطار روزه شود؟
ج) رفت و آمد داخل شهر ـ هرچند خيلی بزرگ باشد ـ سفر شرعی محسوب نمیشود كه موجب شکسته‌شدن نماز و افطار روزه شود. سفری که حکم مزبور بر آن مترتب است، سفر از شهری به شهر ديگر است، در صورتی که مسافت آن به مقدار هشت فرسخ (45 کيلومتر) هرچند به صورت رفت و برگشت باشد البته رفت آن نبايد کمتر از 5/ 22 کيلومتر باشد.
س22. مسافری قصد رفتن به سه فرسخی را دارد، ولی از ابتدا در نظر دارد که در بین راه از راه فرعی برای انجام کار معیّنی به یک فرسخی برود و سپس به مسیر اصلی برگشته و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه این مسافر چه حکمی دارد؟
ج) حکم مسافر را ندارد و ضميمه کردن مقدار راهی که با خروج از مسير اصلی و بازگشت به آن پيموده، برای تکميل مسافت شرعی کافی نيست.
س23. اگر انسان به قصد رفتن به مکان معیّنی از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آیا این گردش جزو مسافتی که از منزل پیموده، محسوب می‌شود؟
ج) گردش در مقصد جزو مسافت محسوب نمیشود.
معيار محاسبه مسافت شرعي دو شهر
سؤال: شخصی از وطن به مقصد شهری مسافرت میکند که تا اول آن شهر مسافت شرعی نیست لکن تا نقطهای که مقصود اوست مسافت شرعی میباشد آیا برای محاسبه مسافت شرعی اول شهر ملاک است یا نقطهای که در آن شهر مقصود فرد میباشد؟
جواب: برای تعیین مسافت شرعی از آخرشهر مبدأ تا اول شهر مقصد محاسبه می شود، مگر این که قصد رفتن به مکان خاص و مستقلی در کنار شهر مقصد را داشته باشد به گونه ای که عرفاً رسیدن به شهر رسیدن به مقصد محسوب نشود و شهر تنها طریقی برای رسیدن به مقصد باشد، مانند برخی دانشگاه ها یا پادگان ها یا بیمارستان هایی که در کنار شهر است، که در این صورت در محاسبه مسافت تا همان مکان خاص در نظر گرفته می شود.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
باسلام خدمت شما عزیزان. لازم به ذکر است از ۲۷ آذر ۹۷ طبق نظر رهبر معظم مسافت شرعی ۴۱ کیلومتر میباشد. (حداقل ۲۰٫۵ رفت ) لذا اصلاح بفرمایید.
سوال: مقدار مسافت شرعی که هشت فرسخ است، به کیلومتر چگونه محاسبه می شود؟
جواب: مسافت شرعی حدود ۴۱ کیلومتر است هر چند به صورت رفت و برگشت باشد؛ در این صورت نباید رفت آن از ۲۰.۵ کیلومتر کمتر باشد. (منبع: لیدر)