فجر صادق و کاذب چیست

منظور از فجر (سپیده صبح) صادق یا فجر دوم که باید نماز صبح در آن وقت خوانده شود، اما قبل از فجر صادق یک فجر کاذب روی می دهد که آن در آن هنگام نباید نماز خواند و باید صبر نمود تا فجر صادق نمایان شود. در فجر اول یا کاذب از طرف مشرق سپیده اى رو به بالا حرکت مى کند که آن را فجر اول یا صبح کاذب گویند. موقعى که آن سپیده گسترده شد، فجر دوم یا صبح صادق می شود که اول وقت نماز صبح است. در ادامه بیشتر به توضیح این مطلب خواهیم پرداخت.

وقت نماز صبح

مسأله 741 نزدیک اذان صبح (1) از طرف مشرق ، سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن را فجر اول گویند (2). موقعی که آن سفیده پهن شد، فجر دوم (3)، و اول ِ وقت نماز صبح است. و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می آید.

(1) (تبریزی) نزدیک وقت نماز صبح ..

(2) (زنجانی) آن را فجر اول یا فجر کاذب گویند ..

(3) (زنجانی) یا فجر صادق ..

(فاضل ) وقتی که آن سفیده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده می شود آن را فجر دوّم گویند ..

(مکارم) مسأله وقت اذان صبح (برای نماز و روزه ) در شبهای مهتابی و غیر مهتابی یکسان است و معیار، ظاهر شدن نور شفق در افق است ، هر چند بر اثر تابش مهتاب ، نمایان نباشد و وقت نماز صبح از اوّل طلوع فجر صادق است تا طلوع آفتاب ؛ و فجر صادق ، سپیده صبح است که در افق پهن می شود و بهتر است نماز صبح را قبل از روشن شدن هوا در همان تاریکی اوّل صبح به جا آورد.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

صبح صادق و صبح کاذب

طلوع فجر، صبح صادق یا فجر صادق، زمانی از شبانه‌روز که اولین و با فضیلت‌ترین وقت ادای نماز صبح است. موضوع برخی احکام شرعی مرتبط با فجر است.

در بامدادان، دو فجر و هاله نور در آسمان مشرق دیده می‌شود که یکی فجر کاذب و دیگری فجر صادق نامیده می‌شود. فجر کاذب نوری است که به درازا در آسمان پدید می‌آید و به جای پهن شدن بر روی افق، به صورت عمودی به سمت بالا انعکاس می‌یابد. فجر صادق که دقایقی بعد روی می‌دهد، در آسمان پهن می‌شود.

فجر کاذب نوری است که به درازا در آسمان پدید می‌آید و به جای پهن شدن بر روی افق، به صورت عمودی به سمت بالا انعکاس می‌یابد. فجر صادق که دقایقی بعد روی می‌دهد، در آسمان پهن می‌شود.

در قرآن از فجر صادق با تعبیر خیط الابیض یاد شده که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در روزه، حرام شده و آغاز وجوب نماز صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، بین الطلوعین گفته می‌شود.

اقسام طلوع فجر

معنای اصلی واژه فجر، شکافته شدن همراه با آشکار شدن چیزی است و از نمونه‌های آن شکافته شدن تاریکی و طلوع روشنایی و نیز شکافته شدن کوه و جوشیدن آب است. دو نوع فجر داریم: فجر صادق و فجر کاذب.

[fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”]

فجر کاذب

فجر (صبح) کاذب یا نور منطقة‌البروجی[/fusion_builder_column][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][۲]، لحظه‌ای است که شب به پایان رسیده و برای اولین بار بعد از پایان شب، نور سفیدی در افق (در سمت مشرق) پیدا می‌شود و این سفیدی به شکل عمودی از نور است. در این لحظه، اگرچه شب به پایان رسیده، ولی هنوز وقت نماز صبح نرسیده است، به همین جهت به آن صبح کاذب یا فجر کاذب گفته می‌شود.[۳] علت این پدیده انعکاس ضعیفی از نور خورشید در اثر غبارهای موجود در جوّ است که به صورت مخروط نورانی کم فروغی در امتداد منطقة البروج به هنگام طلوع خورشید مشاهده می‌شود. روشنایی آن به قدری کم است که فقط از نواحی بسیار تاریک می‌توان آن‌ها را به سادگی تشخیص داد و در شهرهای بزرگی مانند تهران، دیدن آنها عملا غیرممکن است. این پدیده در مناطق استوایی به خوبی قابل رﺆیت است. این نور هنگام غروب خورشید نیز دیده می‌شود.[۴]

فجر صادق

فجر صادق، زمانی است که نور سفید افق پراکنده شود و دقایقی پس از فجر کاذب اتفاق می‌افتد. این لحظه، آغاز فجر صادق و اول وقت نماز صبح بوده و به تدریج که درخشندگی فجر صادق بیشتر شود ستاره‌ها نیز ناپدید می‌شوند. با طلوع نخستین پرتو لبه بالای خورشید، وقت نماز صبح پایان می‌یابد.

به فجر صادق، فجر ثانی، مُعتَرض و مُستَطیر نیز گفته می‏شود.

تفاوتهای فجر صادق و فجر کاذب

بین دو فجر تفاوت‌هایی وجود دارد:

فجر کاذب از افق جداست، در حالی که فجر صادق به افق متصل است.
فجر کاذب عمودی است، اما فجر صادق افقی است.
فجر کاذب هنگام اولین لحظه طلوع درخشان است، ولی به مرور از بین می‌رود، در حالی که فجر صادق با نور کم طلوع می‌کند و با گذشت زمان پرنور می‌شود.[۵]
تعیین زمان فجر صادق امری حسی است که فقط می‌توان با انجام مشاهدات متعدد به زمان واقعی آن نزدیک شد.

طلوع فجر در شب‌های مهتابی (لَیالی مُقمَرِه)

شبهای مهتابی یا لیالی مقمره شبهایی هستند که قرص ماه تقریبا کامل و نور آن به هنگام طلوع فجر بر نور طلوع غلبه دارد (تقریباً بین ۱۲ تا ۱۹ هر ماه)[۶]. به دلیل روشنایی افق، نور گسترده فجر با تأخیر و پس از حدود ۲۰ دقیقه که دیگر نور ماه، مانع نور سپیده فجر نیست حضور خویش را اعلام می‌کند.

به فتوای امام خمینی[۷] و سید احمد خوانساری[۸] در این شب‌ها برای نماز صبح باید صبر کرد تا گسترش نور فجر در افق قابل مشاهده باشد. بیشتر مراجع تقلید چنین فتوایی ندارند.

خیط الابیض

قرآن در آیه ۱۸۷ بقره هنگام بیان احکام روزه، زمان دست کشیدن از خوردن و آشامیدن در صبح را با عبارت آشکار شدن خیط الابیض بیان می‌کند (وَ کلُوا وَاشْرَ‌بُوا حَتَّیٰ یتَبَینَ لَکمُ الْخَیطُ الْأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ‌: و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب‌] بر شما نمودار شود) و منظور از آن مطابق روایت علی بن مهزیار اهوازی از امام جواد(ع)[۹] همان طلوع فجر صادق است.

بین الطلوعین

یکی از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین لحظه‌های شبانه روز، بین الطلوعین است. روایت‌های فراوانی در این زمینه و ارزش فراوان بیدار ماندن و عبادت در آن از ائمه اطهارعلیهم‌السلام وارد شده است.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶] بین الطلوعین در اصطلاح، به فاصله زمانی بین نمایان گشتن فجر صادق و طلوع خورشید گفته می‌شود.

احکام شرعی طلوع فجر

احکام طلوع فجر در بابهای طهارت، نماز، روزه، حج، تجارت و نکاح بیان شده است. برخی از این احکام عبارتند از:

بنابر قول مشهور، از نظر شرعی با دمیدن فجر صادق، شب پایان می‌یابد و روز آغاز می‌گردد؛[۱۷] چنان که طلوع فجر صادق، پایان وقت نماز شب،[۱۸] آغاز وقت نماز صبح[۱۹] و امساک از مُفطرات در روزه است.[۲۰]
وقت غسل جمعه از طلوع فجر روز جمعه است. در صورت وجوب تعیینی نماز جمعه، سفرکردن پس از طلوع فجر مکروه و پس از زوال خورشید حرام است.[۲۱]
وقت نافله صبح پس از اتمام نماز شب است؛ لیکن تأخیر آن تا فجر اوّل (فجر کاذب) مستحب است.[۲۲]
بنابر قول مشهور، باقی ماندن بر جنابت تا طلوع فجر از روی عمد، در ماه رمضان، حرام و موجب بطلان روزه و وجوب قضا و کفّاره است.[۲۳]
وقوف اختیاری مشعر الحرام برای حج گزار، بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.[۲۴]
خوابیدن،[۲۵] آمیزش کردن[۲۶] و اشتغال به کسب و کار[۲۷] پس از طلوع فجر تا طلوع آفتاب مکروه است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پانویس

1. تصویر/ سایت ناسا
2. نور منطقه‌البروجی در راستای دایره‌البروج (مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان) توزیع می‌شود و به همین دلیل، نور منطقه‌البروجی نام گرفته است. این پدیده در فاصله زمانی بسیار کمی نسبت به سپیده روی می‌دهد و به همین دلیل، در گذشته آن را با فجر (سپیده) اشتباه می‌گرفتند؛ از این‌رو به آن، فجر کاذب می‌گفتند تا با فجر صادق که معیار اذان صبح است، اشتباه گرفته نشود. سپیده، پدیده‌ای است که در اثر شکست نور در جو زمین ایجاد می‌شود
3. سایت صادقین
4. سایت صادقین
5. نهایة التقریر، ج ۱، ص۱۵۲
6. زمان خاصی برای این شبها بیان نشده و تشخیص آن به خود مردم واگذار شده است
7. الرسائل العشرة (امام خمینی) ص۱۹۹
8. مجله فقه اهل بیت، شماره ۱۸، ص ۲۴۴
9.  علی بن مهزیار می‌گوید ابوالحسن بن الحسین برای امام جواد(ع) نامه‌ای نوشت و با من همراه کرد. در آن نامه نوشت: فدایت شوم دوستان شما در نماز فجر اختلاف کرده‌اند برخی به هنگام طلوع فجر اول که عمود در آسمان است نماز می‌خوانند و برخی آن زمانی که فجر در پایین افق پهن شود و آشکار گردد و من نمی‌دانم کدامین وقت بهتر است تا در آن زمان نماز بخوانم حال اگر صلاح می‌دانید که زمان افضل را به من یاد دهید و آنرا برایم مشخص کنید، انجام دهید انشاءالله و نیز اینکه با ماه چه کنم با این که فجر یا حضور ماه آشکار نمی‌گردد تا آن زمان که فجر سرخ شود و روشن گردد و چه کنم با ابر و اندازه آن در سفر و حضر چیست؟ امام علیه‌السلام در جواب به خط خویش نوشت و من آن را خواندم امام نوشت: خداوند تو را رحمت کند فجر همان رشته سفید پهن شده است رشته (افق) و فجر آن سفید عمودی نیست. بنابراین در سفر و حضر تا آن را تشخیص ندادی نماز مخوان چرا که خداوند خلق خویش را از این جهت در شبهه و ابهام قرار نداده است. خداوند فرموده است: بخورید و بیاشامید تا رشته سفید فجر از رشته سیاه (شب) آشکار شود. بنابراین خیط ابیض همان نور گسترده و افقی است که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در روزه حرام می‌شود و این همان است که نماز را واجب می‌سازد.
10. امام جواد(ع) فرمود: ذكر خدا (و سوال از فضلش) بعد از طلوع فجر، تاثیرش بیش از دویدن در پی طلب رزق است. تفسیر عیاشی: ج 1، ص 240، ح 119
11. پصحیفه سجادیه، دعای۶
12. طوسی، محمد، ج۱، ص۵۱۲، مصباح المتهجد، به کوشش علی‌اصغر مروارید، بیروت، ۱۴۱۱ق.
13. کفعمی، ابراهیم، ج۱، ص۹۴، المصباح، به کوشش حسین اعلمی، بیروت، ۱۴۱۴ق.
14. فهری، محمد، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۳، الدعاءالمآثور و آدابه، به کوشش محمد رضوان دایه، بیروت، دارالفکر المعاصر.
15. مجلسی، محمدباقر، ج۱۰۲، ص۲۹۷، بحارالانوار، تهران، دارالکتب‌الاسلامیه.
16. قمی، عباس، ج۱، ص۳۱-۳۸، الباقات و الصالحات فی الادعیه و الصلوات المندوباب، همراه، مفاتیح الجنان، تهران، ۱۳۴۰ش.
17. بحار الانوار ج۸۳، ص ۷۴-۷۵؛ الحدائق الناضرة ج۶، ص۵۴و۵۵؛ جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۹-۲۲۰.
18. جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۰-۲۱۱.
19. جواهر الکلام، ج۷، ص۹۶
20. جواهر الکلام ج۱۶، ص۳۸۴
21. جواهر الکلام ج۵، ص۷
22. البیان، ص۱۰۹.
23. جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۳۶.
24. الروضة البهیة، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.
25. وسائل الشیعة، ج۶، ص۴۹۶.
26.  جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵۶.
27. جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵۶

منابع

• بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
• حر عاملی، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، قم، ۱۴۰۹ق.
• خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الخوئی، مؤسسة الخویی الاسلامیة.
• شهید اول، البیان، بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۱۲ق.
• شهید ثانی، الروضة البهیة، مکتبة الداوری، قم.
• شیخ طوسی، النهایة، دارالکتاب العربی، بیروت.
• کلینی، محمد بن یعقوب‏، کافی، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
• مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران.
• موحدی لنکرانی، محمد، نهایة التقریر، انتشارات فقه، قم، ۱۴۳۰ق.
• نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دار احیاء التراث، بیروت.

منبع: هدانا برگرفته از ویکی شیعه با اندکی تصرف.

لینک کوتاه مطلب:  http://goo.gl/ucLc1n

*- ضمنا شما می توانید از اینجا مشترک  خبرنامه سایت شوید و جدید ترین مطالب را دریافت کنید.

ويژه نامه احكام نماز

1. نمازهای واجب را نام ببرید
2. زمان خواندن نماز صبح 
3. وقت خواندن نماز ظهر و عصر
4. اشتباه خواندن نماز ظهر و عصر
5. زمان نماز جمعه
6. وقت نماز مغرب و عشا
7. جابجا خواندن نماز مغرب و عشا
8. نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود 
9. راه اطمینان به داخل شدن وقت نماز

---

---

کلید:  فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست   طلوع فجر چه ساعتی است زمان دقیق طلوع فجر صبح کاذب فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق  فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق و کاذب چیست فجر صادق 

[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]