زندگینامه شهید اول
نگاهی به زندگی شهید اول
ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن مکی بن محمد شامی عاملی جزینی(۷۳۴-۷۸۶ق) مشهور به شهید اول یا شیخ شهید از فقیهان شیعه در قرن هشتم قمری است. شهید اول در زمینه فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت متبحر بود و به کشورهای مختلف اسلامی سفر کرد و اجازاتی نیز دریافت نمود. وی صاحب کتاب فقهی اللمعة الدمشقیة است. او سرانجام در ۷۸۶ق به دست مخالفان شیعه به شهادت رسید.
ولادت، نسب و القاب
شهید اول در سال ۷۳۴ق در جزّین، از روستاهای جبل عامل در لبنان متولد شد. پدر وی جمال‌الدین مکی بن شمس‌الدین محمد بن حامد بود.[۱]
بنا بر آن چه در منابع آمده وی به «ابن مکی»، «امام الفقیه»، «شهید» یا «شهید اول» شهرت دارد.[۲]
خاندان
شهید اول دارای سه پسر به نام‌های رضی الدین، ضیاءالدین و جمال الدین بود که هر سه از علما و فقهای دوره خود بوده‌اند.[۳] امّ علی همسر وی نیز فقیه و مروج معارف اهل بیت(ع) بود.[۴] دختر شهید اول، فاطمه مشهور به امّ حسن، از دانشمندان جبل عامل بود و به وی «ست المشایخ» لقب داده‌اند.[۵]
شخصیت علمی
شهید اول شاگرد فخرالمحققین (فرزند علامه حلی) بوده است. «اللمعة الدمشقیة» یکی از کتاب‌های فقهی معروف او است که در مدت زمان هفت روز تألیف شده و توسط محمد بن مکی ملقب به «شهید ثانی» شرح گردیده است. بر دیگر کتاب‌های شهید اول در ادوار مختلف، از طرف فقیهان و دانشمندان، شرح‌ها و حاشیه‌های زیادی نوشته شد.[نیازمند منبع]علامه امینی شهید اول را ملجأ شیعیان و پرچمدار شریعت معرفی کرده و نظریات علمی و فقهی او را سرچشمه آرای فقهی دانشمندان و نقطه استناد عقایدشان می‌داند.[۶]
محمد باقر خوانساری جایگاه وی را در علم فقه به جایگاه شیخ صدوق در نقل حدیث تشبیه می‌کند و در علم اصول عقاید و کلام، مناظره و انتقاد از اندیشه‌های اغراضی شهید اول را هم‌تراز با شیخ مفید و سید مرتضی می‌داند. علاوه بر این، خوانساری، شهید اول را از نظر تعداد زیاد شاگردان به شیخ طوسی، دقت علمی در مباحث فقهی به ابن ادریس حلی، مهارت در علم صرف و نحو به فاضل رضی و در ترویج فرهنگ و آداب شرع و مبارزه با افکار انحرافی و خرافی به علامه مجلسی و وحید بهبهانی تشبیه کرده است.[۷]
تفرشی دانشمندرجالی شیعه نیز شهید اول را با عبارت‌هایی مانند شیخ الطائفه، علامه زمان، صاحب تحقیق و تدقیق، دانشمند عالی مقام و مورد وثوق امامیه، می‌ستاید.[۸]
اساتید
برخی از اساتید شهید اول عبارتند از:
فخر المحققین فرزند علامه حلی
اسدالدین صائغ جزینی
عبدالحمید بن فخار موسوی
نجم الدین جعفر بن نما حلی
سید مهنا بن سنا مدنی
سید عمیدالدین بن عبدالمطلب حلی
سید ضیاءالدین عبدالله حلی
سید تاج‌الدین بن زهره حسینی
سید علاءالدین بن زهره حسینی
شیخ علی بن طراز مطارآبادی
شیخ رضی‌الدین علی بن احمد مزیدی
شیخ جلال‌الدین محمد حارثی
شیخ قطب‌الدین محمد بویهی رازی، شارح شمسیه.[۹]
شاگردان
برخی از شاگردان وی از این قرارند:
شیخ محمد، شیخ علی و شیخ حسن پسران شهید
ام علی و ست المشایخ همسر و دختر شهید
احمد بن قاسم بن زهره حسینی
شیخ عبدالرحمن عتائقی
شیخ شرف‌الدین ابو عبدالله مقداد معروف به فاضل مقداد
شیخ محمد بن تاج‌الدین عبد علی مشهور به ابن نجده
شیخ حسن بن سلیمان حلی صاحب کتاب مختصر بصائر الدرجات
سید بدر الدین حسن بن ایوب
شیخ زین الدین علی بن خازن حائری.[۱۰]
تألیفات
القواعد و الفوائد در فقه
الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة؛
غایة المراد فی شرح الارشاد؛
شرح التهذیب الجمالی در اصول فقه که شرح تهذیب علامه جمال‌الدین حلی است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اللمعه الدمشقیه؛
الرسالة الفیة در نماز.
الرسالة النفلیة در نماز.
رسالة فی التکلیف و فروعه
رساله‌ای کوتاه شامل مناسک حج
الذکری در فقه
جامع البین فی فوائد الشرحین؛
البیان در فقه
رسالة الباقیات الصالحات
شرح اربعین حدیثاً
رسالة فی قصر من سافر بقصد الافطار و التقصیر
اجازة مبسوطة حسنة و عدة اجازات
کتاب المزار
کتاب الاستدراک
الدرة الباهرة منسوب به شهید اول
المسائل المقدادیات که گویا منسوب به شاگردش مقداد سیوری است.
شرح قصیدة ابی الحسن علی ابن الحسین الشهیر بالشهفینی الحلی در مدح امیرالمؤمنین(ع).[۱۱]
شهادت
شهید اول در روز پنج شنبه ۹ جمادی‌الاول ۷۸۶ق در عهد سلطنت برقوق، با فتوای قاضی برهان‌الدین مالکی و عباد بن جماعۀ شافعی، پس از تحمل یک سال زندان در قلعۀ شام به شهادت رسید.[۱۲] شیخ حر عاملی درباره چگونگی شهادت وی می‌نویسد: شهید اول را با شمشیر کشتند، بعد به‌دار آویختند، سپس سنگسار کردند و جنازه‌اش را سوزاندند.[۱۳]
پانویس
شهید اول، الالفیه و النفلیه، ۱۴۰۸ق، ص۲۳.
امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۲، ص۲۷۳.
حر عاملی، امل الآمل، مکتبة الأندلس، ج۱، ص۱۳۴ و ۱۷۹.
حر عاملی، امل الآمل، مکتبة الأندلس، ج۱، ص۱۹۳.
شهید اول، الدروس الشرعیه، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۴۰.
امینی، شهیدان راه فضیلت، ۱۳۶۳ش، ص۱۵۴.
خوانساری، روضات الجنات، ج۷، ص۴.
تفرشی، نقد الرجال، ج۴، ۱۳۷۷ش، ص۳۲۹.
امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱۰، ص۶۲؛ شهید اول، الالفیه و النفلیه، ۱۴۰۸ق، ص۲۵.
شهید اول، الالفیه و النفلیه، ۱۴۰۸ق، ص۲۵.
امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱۰، ص۶۲.
شهید اول، اللمعه الدمشقیه، ۱۴۱۱ق، ص۶.
حر عاملی، امل الآمل، مکتبة الأندلس، ج۱، ص۱۸۲.
منابع
امینی، عبدالحسین، شهيدان راه فضيلت: شرح حال مختصر علماي شهيدان از قرن چهارم هجري تاكنون، تهران، انتشارات روزبه، ۱۳۶۳ش.
شهید اول، محمد، الالفیه و النفلیه، مکتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۰۸ق.
شهید اول، محمد، اللمعه الدمشقیه، قم، دارالفکر، ۱۴۱۱ق.
شهید اول، محمد، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، جامعه مدرسین.
امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۳۷۷ش.
خوانساری، محمد باقر بن زین العابدین، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان.
حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبة الأندلس.
منبع: سایت هدانا برگرفته از ویکی شیعه
