راه حفظ حالات خوب ماه رمضان
بدون ترديد يك ماه روزه دارى و مبارزه عملى با هواهاى نفسانى، تأثير بسيار عميقى در روح و روان و سلامت جسمانى انسان دارد اما اين كه چه كنيم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقى بماند، در مرحله نخست بايد سعى كنيم كه روزه ما كامل و واقعى باشد. آن گاه اثر آن تا سال آينده بلكه براى هميشه باقى خواهد ماند.
امام جعفر صادق (ع) مىفرمايد: «هرگاه روزه دار هستى، پس بايد گوش و چشم تو از حرام حتماً صائم باشد. بايد جوارح و جميع اعضاى تو از زشتىها پاك باشد و بايد كارهاى بيهوده ولغو را از خود دور كنى… لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعى (زيرا روزه دار واقعى آن كسى است كه كاملاً مراقب و مواظب تمامى شئون زندگىاش باشد كه كوچكترين نواقص شرعى، عرفى و اخلاقى از او مشاهده نگردد)… روزهدار بايد در حد امكان سكوت و خاموشى را اختيار كند، مگر ذكر خدا (و كلماتى در حد ضرورت براى رفع نيازمندى هايش). از قهقهه و بلند بلند خنديدن بايد اجتناب كند، زيرا خداوند بر خندههاى قهقهه خشم دارد».
از اين سخنان پر معناى امام صادق (ع) استفاده مىشود كه روزه وقتى كامل است و ما روزهدار واقعى محسوب مىشويم كه روزه فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نباشد بلكه همه اعضا و جوارح ما روزه باشد. چنين روزهاى كامل و واقعى است و طبعاً اثر آن پايدار خواهد بود. البته علاوه بر آنچه گفته شد، دو عمل مهم ديگر بايد انجام دهيم تا اثر روزه تا ماه مبارك رمضان بعدى باقى بماند:
يك. اجتناب از آنچه كه موجب زايل شدن اثر روزه مىشود. علت غايى روزه دستيابى «تقوا» است. تقوا يعنى، دورى از گناه، چه اينكه گناه با غايت و هدف روزه منافات دارد و در تعارض است و ما هنگامى مىتوانيم از اثر روزه- كه همان تقواى الهى است- به طور مستمر بهرهمند شويم كه رفتارمان همسو و هم جهت و در راستاى تقوا باشد.
دو. علاوه بر اجتناب از گناه، بايد ارتباط خود را با آنچه در ماه مبارك رمضان انجام داديم قطع نكنيم، يعنى، براى تقويت آثار روزه هر از چند گاهى يك روز روزه بگيريم. البته اين روزهها واجب نيست، ولى از نظر كيفيت بايد به همان صورتى باشد كه در ماه مبارك رمضان روزه مىگرفتيم، يعنى، همه اعضا و جوارح ما روزه باشد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
بنابراين استوارى عمل و مداومت بر آن، موجب مىشود اثر آن عمل باقى بماند:
امام باقر (ع) فرمود: دوست داشتنىترين عمل نزد خداوند، عملى است كه بنده آن را ادامه دهد، اگر چه اندك باشد(1) و يكى از دلايل استمرار عمل، حفظ و بقاى اثر آن عمل است. از نظر علمى و تجربى نيز اين حقيقت به اثبات رسيده است كه براى ماندگارى يادگيرى، شناخت و نيز صفات اخلاقى و معنوى، يك فرآيند دو مرحلهاى را بايد طى كرد:. 1 شكلگيرى،. 2 تثبيت و بقا.
انسان هر كارى را مىخواهد ياد بگيرد، در مرحله اول بايد آموزش صحيح ببيند تا آن مهارت را بياموزد، بدون آموزش صحيح يادگيرى تحقق پيدا نمىكند. بعد از اينكه مهارتى را آموخت، استمرار و بقاء آن مستلزم آن است كه آن مهارت، تبديل به عادت و ملكه شود. اگر بخواهيم مهارتى تبديل به ملكه شود، بايد تكرار گردد. در غير اين صورت با گذشت زمان اثر آن مهارت، كم مىشود ودر صورت عدم تكرار حتى تبديل به خاموشى مىشود. از اينرو روان شناسان براى پيشگيرى از خاموشى، بحث «تقويت» را مطرح مىكنند. نقش تقويت اين است كه نه تنها از خاموشى جلوگيرى مىكند. بلكه مطلب آموخته شده تبديل به ملكه مىشود و براى هميشه باقى مىماند. اين مطلب در همه مهارتها صدق مىكند. هر مطلب با مهارتى كه انسان به دست مىآورد براى تثبيت و بقاى آن بايد ارتباط خود را با آن مهارت- ولو به صورت اندك- حفظ كند. اين مطلب در مورد مسائل معنوى و اخلاقى نيز صدق مىكند، يعنى، اگر مىخواهد اثرات ماه مبارك رمضان نه تنها تا ماه مبارك رمضان بعدى حفظ شود بلكه به عنوان يك سرمايه معنوى براى هميشه باقى بماند، بايد ارتباط خود را با ماه مبارك رمضان حفظ كند و حفظ اين ارتباط ممكن نيست مگر با انجام دادن همان اعمالى كه در ماه رمضان انجام مىداد.
از اينرو توصيه مىشود بعد از ماه مبارك رمضان، گهگاهى روزه بگيريد و تلاوت قرآن را- هر چند روزى يك صفحه- قطع نكنيد و دعاهاى مربوط به ماههاى بعد از رمضان را- هر چند در حد چند دقيقه- هر روز بخوانيد و شايد يكى از ادله اينكه سيره عملى بزرگان دين مانند پيامبر و ائمه (ع)، همواره اين بوده كه بعضى از روزها را روزه مىگرفتند و به ما نيز توصيه كردهاند كه حداقل هر ماه سه روز، روزه بگيريد (اول، وسط و آخر ماه)، همچنين توصيه كردهاند كه هر مؤمنى حداقل هر روز پنجاه آيه قرآن را تلاوت كند، به جهت استمرار و بقاى آثار ماه مبارك رمضان باشد و تبديل آن حالات معنوى حاصل از ماه رمضان به صفات و ملكات ماندگار و هميشگى به گونهاى كه اين آثار جزء وجود و شخصيت ما شود و همواره رفتارهاى ما را تحت تأثير قرار دهد.
(1) اصول كافى، ج 3، ص 129، ج. 2
پرسمان
