ترس از ارتباط با جنس مخالف

 حساسيت به جنس مخالف

پرسش 26 .دخترى 23ساله ام كه به مدت 1سال است كه فارغ التحصيل شده ام با جنس مخالف مشكل دارم البته جوان ها. نمى تونم توى چشماشون نگاه كنم يا اگه نگاه كنم حالم دگرگون مى شه. از طرفى نمى تونم همش سرم زير باشه چون طرف تازه شك مى كنه كمى نگاه مى كنم كمى نه با اين كه الان نسبت به قبل با مردان كمترى برخورد دارم همونم عاجزم كرده البته بيكار و بى انگيزه نيستم، ورزش مى كنم. حتى مرداى معمولى هم فقط چون مرد هستند برام جالبن وقتى از كنارشون كه مى گذرم موهام سيخ مى شه من اصلاً اهل فيلم و عكس مبتذل نيستم تا  موقع ازدواج چه كنم؟

در ابتدا بايد گفت حساس بودن در ارتباطات با جنس مخالف، يك صفت منفى نيست، بلكه حياى پسنديده است. در اسلام هم تأكيد زيادى به اين مسئله شده و دارندگان اين صفت مورد تعريف و تمجيد پيشوايان دين قرار گرفته اند.

اميرالمؤمنين على (علیه السلام)  مى فرمايند: «اَلْحَياءُ سَبَبٌ إِلَى كلِّ جَمِيلٍ»[13]؛ «حيا عامل هر زيبايى است». اما اگر كسى در ارتباطات اجتماعى خويش با ديگران، نتواند رو به رو شود به گونه اى كه روند عادى زندگى اش مختل شود؛ بايد كمى در سبك زندگى خود تجديد نظر كرده كه بدون دليل، خود را دچار ناراحتى هاى روحى و روانى نكند.

گاهى ما آدم ها اتفاقى در زندگيمان مى افتد كه خطرى را به دنبال داشته و در ذهنمان ماندگار مى شود بعد از آن، در اتفاق هاى مشابه، آن خطر و تهديد براى ما تداعى شده و وحشت تمام وجودمان را مى گيرد كه نكند دوباره خطر سابق برايمان تكرار شود به همين خاطر دچار اضطراب مى شويم. در مورد مشكل شما هم در واقع آنچه شما را آزار مى دهد واقعيت بيرونى نيست بلكه نوع برداشت شما از واقعيت است. چه بسا سابقه ذهنى شما را به سمت اين فكر حركت داده كه «همه مردها يك گونه بوده، يك گونه فكر كرده و احساس مشابه دارند» و نوع برداشتى كه از يك «برخورد» و از «جنس مخالف» و «حالات هنگام برخورد» داريد شما را به سمت اضطراب كشانده و منجر به نشان دادن واكنش هاى بدنى و روانى مى شود.

 

به نظر مى رسد اگر شما قادر به كنترل اضطراب خود شويد؛ خطاهاى شناختى شما هم برطرف شده و در تصميم گيرى هاى بزرگ زندگيتان موفق  خواهيد شد. پس به راه كارها و روش هاى زير براى مقابله با اضطراب به دقت توجه نموده و هر كدام كه مناسب حال شماست در پيش بگيريد:

 

1. شناسايى تيپ شخصيتى

هر كسى در طول زندگى روش هاى گوناگون براى كنار آمدن با موقعيت هاى اضطراب زا را ايجاد مى كند. براى كنار آمدن با اضطراب دوخط مشى كلى وجود دارد، در يكى از آنها خود مسئله مورد توجه قرار مى گيرد كه به آن سبك «مسئله مدار» گفته مى شود، يعنى شخص موقعيت اضطراب زا را ارزيابى مى كند و سپس دست به كارى مى زند تا آن موقعيت را تغيير دهد. اما در سبك «هيجان مدار»، خود هيجان مورد توجه قرار مى گيرد، يعنى شخص به جاى درگيرى مستقيم با مسئله، مى كوشد تا از راه هاى گوناگون از احساس اضطراب خود بكاهد.

 

در اغلب موارد سبك مسئله مدار گرايش سالم ترى براى مقابله با اضطراب است. شناسايى تيپ شخصيتى حداقل به شما كمك مى كند؛ اولاً، خودتان را بهتر بشناسيد و ثانيا، آمادگى هاى خود را براى مقابله با اضطراب واقع بينانه ارزيابى كنيد. افراد هيجان مدار بايد توجه داشته باشند كه بيش از آن كه از خود مسئله نگران و مضطرب شوند از نگرانى خودشان نگران مى شوند! به جاى اين كه فكركنند چگونه با مشكل مواجه شوند به دنبال اين مى روند كه چگونه بتوانند نگرانى خود را كنترل كرده يا كاهش دهند، و خود اين فكر، اضطراب بيشترى توليد مى كند.

2. اعتماد به نفس خود را تقويت كنيد

اعتماد به نفس انسان را مستقل و دور از هرگونه وابستگى بار مى آورد و براى انجام دادن مسئوليت هاى فردى و اجتماعى، توانايى هاى خويش را به ميدان عمل مى كشاند. اعتماد به نفس سبب مى شود فرد مسئوليت هاى خويش را با اطمينان كامل انجام دهد و با افزايش قابليت ها و توانايى هايش از  هرگونه توقف و سكون بپرهيزد. در واقع اعتماد به نفس به معناى باور كردن قابليت انسانى خويش، روبه رو شدن فعال با رويدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظايف است. بنابراين، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مى گيرد نه از بيرون. افرادى كه از اعتماد به نفس كافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسؤاليت پذير و پيشرفت گرايند؛ ناكامى هاى زندگى را مى پذيرند؛ بر ايجاد رابطه با ديگران توانايند و از هرگونه گوشه گيرى دورى مى جويند.

3. ورزش و تحرك جسمى

يكنواختى و ركود جسمى، از نظر روانى انسان را خسته مى كند. خستگى روانى هم، موجب اغتشاش فكرى و در نهايت اضطراب مى شود. كسالت، تنبلى و بى تحركى را از خود دور كنيد (همان گونه كه اشاره كرده ايد اهل فعاليت و ورزش هستيد پس آن را در هيچ شرايطى ترك نكنيد).

4. شوخ طبعى

معمولاً ديده ايد كه آدم هاى شاد و خنده رو بهتر با مسائل زندگى كنار مى آيند. اگرچه اين يك مسئله شخصيتى است ولى مى توان آن را آموخت. بدانيم كه شوخ طبعى و بذله گويى به جا و به اندازه بد نيست، هم در روحيه خودمان و هم روحيّه اطرافيان تأثير مثبت دارد. خاصيت شوخ طبع بودن و بذله گويى را در كاهش اضطراب ناديده نگيريد.

5. تصويرسازى ذهنى

گاهى مى توان با به تصويركشيدن ذهنى آن چه كه ممكن است برايمان پيش بيايد، هم موقعيت را بهتر درك كرد و هم پيش بينى هاى لازم را انجام داد.

براى شما مثالى مى زنيم: شما در منزل مى نشينيد و با خود اين گونه فرض مى كنيد كه امروز به خيابان رفته ايد و مردى از دور به سمت شما مى آيد.  چه عكس العملى نشان مى دهيد؟ به كنار شما رسيده و بدون توجه به شما از كنار شما عبور مى كند حال چه واكنشى از خود نشان مى دهيد؟ با افكارى كه بعد از عبور او در ذهن شما وارد شده چگونه برخورد مى كنيد؟ اين كار را چندبار تمرين كنيد و آمادگى هاى روانى را براى موقعيت هاى واقعى براى خود ايجاد كنيد خواهيد ديد كه اضطرابتان كاهش مى يابد.

6. تغيير وضعيت آگاهانه

اصولاً شما به يكى از دو طريق مى توانيد زندگى كنيد. يكى اين كه بگذاريد مغز شما به ترتيب سابق كار كند، بگذاريد هر تصوير، صدا، يا احساس را كه خواست به صحنه ذهنتان بياورد و شما نيز به طور خودكار نسبت به آن عكس العمل نشان دهيد. راه ديگر اين است كه به اختيار و آگاهانه فعاليت هاى مغزى خود را اداره كنيد. مى توانيد حالات دلخواه در خود ايجاد كنيد. مى توانيد خيالات و خاطرات تلخ را ضعيف و بى اثر كنيد، مى توانيد آنها را طورى در نظر مجسم سازيد كه نتوانند بر شما مسلط شوند. طورى آنها را ناچيز و كوچك در نظر آوريد كه شما بر آنها مسلط باشيد. شايد اين كار مشكل به نظر برسد اما آن قدرها هم سخت نيست.

احتمالاً شما هم اين تجربه را داشته ايد كه در خانواده و جمع دوستان به دليلى به شدت عصبانى شده ايد ولى در يك لحظه كسى چيزى گفته و يا كارى كرده كه نتوانسته ايد جلوى خنده خود را بگيريد. در اين وضعيت چه حالتى به شما دست داده است؟ آيا باز هم عصبانى مانده ايد؟ نمونه هاى اين تجربه فراوان است. در روزى كه حوصله نداريد ديدن اتّفاقى يك گل، يك تصوير و حتى يك رنگ، به يك باره همه چيز را تغيير داده و روحيه شما كاملاً دگرگون شده است. حال حرف ما اين است كه چنين تغيير وضعيتى را مى توان آگاهانه و به اختيار انجام داد. باور نداريد، تمرين كنيد. به هنگام  خستگى، بى حوصلگى و يا عصبانيت، به كسى يا چيزى كه دوستش داريد فكر كنيد، يك گل زيبا را در ذهن خود مجسم سازيد، به خاطره هاى خوش در زندگيتان بينديشيد چه اتفاقى مى افتد؟ اين كار را مى توان هنگام برخورد با جنس مخالف هم انجام داد، البته براى چند لحظه، تا مسير اضطراب عوض شود.

7. جسارت ورزى

بياييد آخرين حدّ اضطراب را تصور كنيد، واقعا چه اتفاقى مى افتد. اين يكى از آموزه هاى روانشناسى براى افرادى است كه از مقابله با شرايط استرس زا هراس دارند. جسارت ورزى مى تواند مانع اضطراب شود. گاهى بد نيست انسان اين جسارت را به خود بدهد كه حد نهايى يك موضوع استرس زا را براى خود پيش بينى و تصور نمايد. به كسانى كه لكنت زبان دارند توصيه مى شود كه به جاى مخفى كردن لكنت خود، سعى كنند هرچه بيشتر لكنت داشته باشند و به كسانى كه اضطراب دارند توصيه مى شود به جاى كلنجار رفتن براى پس زدن اضطراب، سعى كنند هرچه بيشتر در خود اضطراب به وجود آورند. مى گويند: «در بلا بودن از بيم بلاست». اين بهتر است كه از ترس اضطراب بيشتر مضطرب شويم يا آن را به وجود آوريم كه بلا از سرمان بگذرد! البته توصيه ما تماشاى دائم و بدون دليل به مردان نامحرم نيست كه اين با آموزه هاى اسلامى منافات دارد بلكه مقصودمان همان مقدار طبيعى و عادى است كه هم اكنون باعث رنج و اضطراب شما شده است از اين فرار نكنيد.

8. آموزش آرميدگى

شايد شما هم اسم ريلكس را شنيده باشيد در آموزش ريلكس (آرميدگى) فرد ياد مى گيرد تا ماهيچه هاى بدن خود را به آرامش كامل درآورد. بدين ترتيب كه ابتدايك دسته از ماهيچه هاى بدن خود را به حال انقباض  (جمع كردن، فشرده كردن) درآورد و بعد آنها را شل كند تا اين كه احساس شل شدن را در آن دسته عضلات احساس نمايد. بعد، از فرد خواسته مى شود تا اين تمرين انقباض – شل كردن را – با تمامى قسمت هاى بدن خود (مانند ماهيچه هاى بازوها، گردن، صورت، شانه ها، پاها و…) انجام دهد. هر چند اين تمرين ها ممكن است چند جلسه به طول انجامند اما سرانجام فرد قادر خواهد بود كه در يكى دو دقيقه به حالت آرميدگى كامل درآيد. حداقل استفاده از آرميدگى اين است كه وقتى خسته شديد يا اضطراب به شما دست داد روى صندلى راحت بنشينيد، چند نفس عميق بكشيد و تعدادى از عضلاتى را كه لازم مى دانيد با فرمان خودتان سفت و شل كنيد. اگر اين كار را بكنيد متوجه خواهيد شد كه هنگام برخورد با جنس مخالف كدام قسمت از عضلات بدنتان منقبض مى شود آنها را تحت مديريت خود در مى آوريد.

9. شناخت تأثيرات فردى اضطراب

هر فرد بايد بداند كه اضطراب چگونه علايم خود را در او نشان مى دهد. شناخت اين علايم مى تواند به كنترل آنها كمك كند. اضطراب با تأثيرات هورمونى خود، بعد از شروع، دامنه بيشترى مى گيرد و در نهايت به اوج خود مى رسد. اگر كسى بر اين نكته آگاهى داشته باشد سعى مى كند كمى صبر نمايد تا دامنه اضطراب تمام شده و به تدريج به حالت آرامش بازگردد. اما اكثر افراد از خود اضطراب هول و دستپاچه شده و اين باعث مى گردد اضطراب آنها دچار افت و خيز بيشترى شود و طول بكشد.

همه راهكارهاى ياد شده هنگامى تأثير خود را مى گذارند كه ما از راهكار واقعى يعنى ذكر و ياد خداى متعال در هيچ لحظه غافل نباشيم كه خود فرمود: «أَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[14].

[13]. تحف العقول، ص82.
[14]. رعد 13، آيه 28.

• منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، کتاب پرسش و پاسخ خواستگارى .

ویژه نامه مشاوره و زندگی دینی