ترتیل قرآن از منظر روایات
پرسش : ترتیل قرآن در روایات اسلامى چگونه تفسیرشده است؟
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پاسخ اجمالی:
درباره ترتیل قرآن در روایات آمده که: آیات قرآن را نباید تند خواند و هدف این نباشد که حتما سوره تمام شود، بلکه با مکث و با صدایی خوب خوانده شود و در آیات بهشت و جهنم تفکر شود و … لذا در روایات تأکید شده که آیات قرآن را به عنوان الفاظی خالی از محتوا تلاوت نکنیم بلکه هدف ما تحقق بخشیدن به محتوای قرآن باشد، اما متأسفانه بسیاری از مسلمانان به این نکته توجه نمی کنند و هدفشان فقط ختم سوره است.
پاسخ تفصیلی:
در تفسیر«ترتیل» روایاتى از معصومین(علیهم السلام) نقل شده که هر کدام به یکى از ابعاد وسیع آن اشاره مى کند.
در حدیثى از امیر مومنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «بَیِّنْهُ بَیاناً وَ لا تَهُذُّهُ هَذَّا الشِّعْر، وَ لا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ، وَ لکِنْ اَقْرِعْ بِهِ الْقُلُوبَ الْقاسِیَهَ، وَ لا یَکُونَنَّ هَمُّ اَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَهِ»؛ (آن را به طور روشن بیان کن، نه مانند اشعار سریع و پشت سر هم بخوان، و نه مانند دانه هاى شن آن را پراکنده ساز، لکن چنان بخوان که دل هاى سنگین را با آن بکوبى و بیدار کنى، هرگز هدف شما این نباشد که حتماً به آخر سورهبرسید(مهم آن است که محتواى آیات را درک کنید)).(1)
در حدیثدیگرى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر«ترتیل» مى خوانیم: «اِذَا مَرَرْتَ بِآیَه فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّهِ فَاسْاَلِ اللَّهَ الْجَنَّهَ، وَ اِذَا مَرَرْتَ بِآیَه فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ»؛ (وقتى از کنار آیهاى مى گذرى که در آن نامى از بهشتاست توقف کن و از خدا بهشترا بطلب (و خود را براى آن بساز) و هنگامى که از آیهاى مى گذرى که در آن نام دوزخ است از آن به خداپناه بر(و خویشتن را از آن دور دار)).(2)
و در روایت دیگرى از همان امام(علیه السلام) آمده که در تفسیر«ترتیل» فرمود: «هُوَ اَنْ تَتَمَکَّثَ فِیهِ وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ»؛ (ترتیل آن است که در آیات مکث کنى، و با صداى خوب آن را بخوانى).(3)
و نیز در حدیثدیگرى از همان حضرت چنین نقل شده: «اِنَّ الْقُرْآنَ لا یُقْرَاُ هَذْرَمَهً، وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلاً، فَاِذَا مَرَرْتَ بِآیَه فِیها ذِکْرُ النَّارِ وَقَفْتَ عِنْدَها وَ تَعَوَّذْتَ بِاللَّهِ مِنَ النَّار»؛ (قرآن را سریع و تند نباید خواند، بلکه باید باترتیلخوانده شود، هر گاه از آیهاى مى گذرى که در آن سخنى از دوزخ است مى ایستى، و از آتش دوزخ به خداپناه مى برى).(4)
و بالاخره در حالات پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) نقل شده است که آن حضرت آیات را از یکدیگر جدا مى کرد، و صداى خود را مى کشید.(5)
این روایات و روایات دیگرى که به همین معنى در «اصول کافى»، «نور الثقلین» و «درّ المنثور» و سایر کتب حدیث و تفسیرنقل شده همگى گواه بر این حقیقت است که: نباید آیات قرآنرا به عنوان الفاظى خالى از محتوا و پیام تلاوت کرد، بلکه باید به تمام امورى که تاثیر آن را در خواننده و شنونده عمیق مى سازد توجه داشت، و فراموش نکرد که: این پیام، الهى، و هدف تحقق بخشیدن به محتواى آن است. ولى متاسفانه امروزه بسیارى از مسلمانان از این واقعیت فاصله گرفته و از قرآن تنها به الفاظى اکتفا نموده اند و همتشان فقط ختم سورهو ختم قرآناست، بى آن که بدانند این آیات براى چه نازل شده؟ و چه پیامى را ابلاغ مى کند؟ درست است که الفاظ قرآن نیز محترم، و خواندن آن داراى فضیلت است، ولى نباید فراموش کرد که این الفاظ و تلاوت مقدمه بیان محتوا است.(6)
پی نوشت:
(1). مجمع البيان، جلد 10، صفحه 378؛ اين حديث در اصول كافى، جلد 2، باب ترتيل القرآن بالصوت الحسن، و كتب ديگر با مختصر تفاوتى نيز آمده است.
(2). همان.
(3). همان.
(4). نور الثقلين، جلد 5، صفحه 447.
(5). مجمع البيان، جلد 10، صفحه 378.
منبع: هدانا، گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دارالکتب الإسلامیۀ، چاپ بیست و هشتم، ج 25، ص 175.
