استفاده خداوند در قرآن از الفاظ شک و تردید مثل لعل نشانه چیست
الفاظ شك و ترديد
حضرت آيت الله جوادي آملي
الفاظ شك و ترديد
در قرآن كريم الفاظى نظير لعلّ و مانند آن آمده است آيا اين لفظ به همان معنى كه در بين مردم رايج است (كه نشانه شك و ترديد و عدم يقين است) بكار رفته يا نه؟
برخى بر اين باورند كه «شايدِ» خدا، «بايد» است ولى بايد توجه داشت كه لفظ «شايد»، گاهى به «گوينده» و گاهى به «فعل» بر مى گردد. گوينده هم گاهى عالم است گاهى جاهل و گاه شك دارد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
ذات اقدس اله گوينده اى نيست كه به چيزى جهل يا شك داشته باشد؛ زيرا: «اِنَّهُ بِكُلِّ شَى ءٍ عَليمْ» است، «بِكُلِّ شَى ءٍ شَهيْد» است، «بِكُلِّ شَى ءٍ مُحيطْ»است و مانند آن. پس استعمال اين كلمات بر اساس خصوصيت گوينده آن يعنى خدا نيست بلكه مربوط به فعل است.
گاهى انجام فعل و شدنِ كارى در حد پنجاه، هفتاد و يا نود درصد است، مى گويد شما اين كارها را انجام دهيد شايد فلان هدف تأمين شود؛ زيرا اين پنجاه درصد، همه اجزاء علت نيست بلكه بخشى از اجزاء علت است.
مثلاً كسى بر اساس اصول كشاورزى زمين را شخم زده، بذرافشانى، آبيارى و سمپاشى و غيره را انجام داده، اما آيا مى شود گفت صددرصد اين ها به بار مى نشينند؟ مسلماً جواب منفى است.
اگر كسى بخواهد با ديد باز در اين مورد صحبت كند مى گويد: شايد اين بذرها به بار بنشينند (مقام فعل) چون يك سرى عوامل پيش بينى نشده اى در راه است كه امكان دارد مانع باردهى بذرها شود و البته ذات اقدس اله مى داند كدام يك به بار مى نشيند و كدام يك نمى نشيند، ولى شدن كار را (به بار نشستن) براى ما با لَعَلَّ بكار مى برد.
اينكه مى فرمايد روزه بگيريد «لَعَلَّكُم تَتَّقُونُ» به اين معنى نيست كه خدا معاذاللّه شك دارد، بلكه او مى داند روزه حقيقى تقوا مى دهد ولى اينكه روزه ما آلوده به چه حوادث تلخ و ناگوارى شود و آيا به درجه قبولى برسد يا نه، اين لعلّ مربوط به فعل ما است.
مطلب ديگر اين است كه در بسيارى از موارد اگر به شخصى بگويند فلان كار تو، صد در صد آينده شما را تأمين مى كند گرفتار غرور مى شود. براى اينكه غرور او را نگيرد تعبير اخلاقى اين است كه به او گفته شود شايد به مقصد برسى. به هر حال كلمه لَعَلَّ، ليت، عَسى كه در قرآن كريم آمده هرگز به ساحت الهى بر نمى گردد.
منبع : هدانا برگرفته ازپرسش ها و پاسخ ها «توصیه ها،پرسش ها و پاسخ ها».
