آیه قرآن در مورد کوهها
پرسش : خداوند در قرآن از چه حقائقی درباره آفرینش کوهها پرده برداشته است؟
پاسخ اجمالی:
قرآن مجید درباره آفرینش کوه ها، تعبیرات پرمعنایی دارد. امروزه مطالعات دانشمندان نشان می دهد، کوه ها در نتیجه چین خوردگی های زمین، انباشته شدن لایه های مواد مذاب آتش فشانی و فرسایش زمین بر اثر نزول باران به وجود می آیند. قرآن قرن ها پیش، در آن هنگام که هیچ یک از این مسائل کشف نشده بود، آفرینش کوه ها را پس از خلقت زمین دانسته و ثمره آن ها را استواری زمین و آرامش ساکنان آن بیان کرده است و این تعبیرات نشان از معجزات علمی قرآن دارد.
پاسخ تفصیلی:
در قرآن مجید درباره آفرینش کوه ها، تعبیرات مختلف و پر معنایى دیده مى شود.
در یک جا مى فرماید: «وَاَلْقَى فِى الاَْرْضِ رَوَاسِىَ اَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَاَنْهَاراً وَسُبُلا لَّعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ»؛ (و در زمین، کوه هاى استوارى قرار داد تا شما را نلرزاند؛ و نهرها و راه هایى ایجاد کرد، تا [به مقصدتان] راه یابید).(1).
در جاى دیگر مى فرماید: «اَلَمْ نَجْعَلِ الاَْرْضَ مِهَاداً * وَالْجِبَالَ اَوْتَاداً»؛ (آیا زمین را محل آرامش [شما] قرار ندادیم * و کوه ها را همچون میخ هایى [براى حفظ زمین])(2).
و در آیه دیگر مى خوانیم: «وَجَعَلْنَا فِیهَا رَوَاسِىَ شَامِخَات وَاَسْقَیْنَاکُمْ مَّاءً فُرَاتاً»؛ (و در آن کوه هاى استوار و بلندى قرار دادیم، و آبى گوارا به شما نوشاندیم).(3).
و نیز مى فرماید: «وَاَلْقَى فِى الاَْرْضِ رَوَاسِىَ اَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّه»؛ (و در زمین کوه هاى استوارى قرار داد مبادا شما را بلرزاند [و آرامش را از شما بگیرد] و از هرگونه جنبنده اى روى آن منتشر ساخت).(4).
و آیات دیگرى نیز به همین مضمون یا نزدیک به آن در قرآنمجید دیده مى شود.
نخستین چیزى که در این آیات به آن برخورد مى کنیم تاثیر وجود کوه ها در آرامش زمین است که گاه از آن به «اوتاد» (میخ ها) تعبیر شده است که معمولا براى محکم کردن قسمت هاى مختلف درها و صندوق ها و کشتى ها و مانند آن، یا براى نگهداشتن چادرها در برابر وزش بادها، مورد استفاده قرار مى گیرد، و گاه تعبیر آن «اَنْ تَمیدَ بِکُم» که از ماده مَیدَان (به معناى لرزش و اضطراب) گرفته شده، یعنى کوه ها مانع اضطراب و لرزش زمین است.
این مطلبى است که در آن عصر و زمان، هیچ کس از آن آگاهى نداشت امّا امروزه به خوبى مى دانیم که نقش کوه ها از این نظر چیست؛
نکته دیگر این که قرآن در مورد ایجاد کوه ها، گاه مى گوید: «وَاَلْقَى فِی الاَْرْضِ رَوَاسِىَ»؛ (در زمین کوه هاى استوار قرار داد).(5)
در جاى دیگر مى فرماید: «اَمَّنْ جَعَلَ الاَْرْضَ قَرَاراً… وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِىَ»؛ (آیا کسى که زمین را قرارگاه قرار نمود… و براى آن کوه هاى ثابت و پابرجا قرار داد).(6)
این تعبیرات و مانند آن که مکرر در قرآنمجید آمده به وضوح نشان مى دهد که آفرینش کوه ها بعد از خلقت زمین بوده است. علم امروز نیز به روشنى این معنا را ثابت کرده که بسیارى از کوه ها در نتیجه چین خوردگى زمین، و قسمتى بر اثر مواد مذاب آتشفشانى، و قسمت دیگرى به خاطر شستشوى مواد سست از اطراف مواد سخت زمین بر اثر نزول باران ها حادث شده؛ و تمام اینها بعد از خلقت و آفرینش زمین صورت گرفته است.
مسلماً هنگامى که این آیات از قرآن نازل شد هیچ یک از این مسائل شناخته شده نبود.(7)
پی نوشت:
(1). سوره نحل، آيه 15.
(2). سوره نبأ، آيه 6 و 7.
(3). سوره مرسلات، آيه 27.
(4). سوره لقمان، آيه 10.
(5). سوره نحل، آيه 15.
(6). سوره نمل، آيه 61.
(7). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 ه. ش، ج 8، ص 160.
