آيا تغيير قضا و قدر بر اثر دعا و صدقه موجب تغيير در علم خدا نيست ؟

اين موضوع تنها به دعا مربوط نمى‏شود بلكه در بسيارى از موضوعات ديگر هم صادق است مثلاً در روايات آمده است كه: «صله رحم موجب فزونى عمر مى‏گردد» و…. موضوع، چگونگى رابطه و سازگارى عمل اختيارى ايشان، با علم قطعى و نافذ خداوند است. كليد حل اين معما در توجه به اين نكته است كه علم الهى نقشى در صدور فعل از ما ندارد چنان كه علم ما به حادثه‏اى كه وقوع آن قطعى است، نقشى در حدوت آن فعل ندارد. اگر قضاى حتمى به وسيله دعا مرتفع مى‏گردد، هر دو يكسان معلوم علم الهى است نه اين كه يكى اصل باشد و ديگرى فرع.

براى توضيح بيشتر به اين مثال توجه كنيد: فرض كنيد خداوند مى‏داند كه عمر آقاى‏X پنجاه سال است مشروط بر آن كه قطع رحم كند و هفتاد سال است مشروط بر آن كه صله رحم نمايد. هم‏چنين مى‏داند كه آقاى‏X صله رحم خواهد كرد يا نه (علم به فعل اختيارى انسان). در مورد دعا نيز مطلب چنين است مثلاً مقدّر است كه «الف» بنا بر سلسله عللى كه محقق خواهد شد، به بيمارى «ب» مبتلا شود ولى اگر دعا كند، به آن بيمارى دچار نخواهد شد و خداوند نيز علم دارد كه او دعا خواهد كرد. پس خود دعا نيز يك مورد از قضاى الهى است. بنابراين علم الهى هيچ تغييرى نمى‏كند و آنچه تغيير مى‏كند، ما هستيم و اسباب و عللى كه در كار است و دست ما بدان مى‏رسد. پرسمان