فرق خمس با مالیات در چیست

در نوشتار قبل « احکام مالیات از نظر مراجع» مطرح شد از اینجا کلیک کنید و در تکمیل نوشتار حاضر مطالعه نمایید.

سوال: در زمانی که خمس یا مالیات می دهیم چه نیازی هست دیگری را پرداخت کنیم؟

پاسخ حجت الاسلام طاها:

مالیات و خمس دو مقوله جدا از هم هستند و اهداف متفاوتی دارند هرچند موارد مشترکی هم هست که هر دو برای آن مصرف می شوند. با نگاهی به تفاوتهای این دو می توان متوجه شد که هر دو ضرورت خاص به خود را دارند. بر همین اساس در زمان اهل البیت علیهم السلام هم بحث خمس مطرح بوده و هم یک نوع از مالیات گرفتن از مردم برای اداره شهر و حکومت. 

ثانیا شرایط زمانها و مکانها با هم متفاوت هست، امروزه عمران و آبادنی شهر ها و هزینه سرسام آور نگه داری آن بسیار بالاتر از زمانهای گذشته شده که طبیعا می طلبد مقررات و منابع مالی جدیدی ایجاد شود، یکی از این منابع مشارکتهای مردم در پرداخت مالیات است.

در خمس یک هدف کلان تر نیز وجود دارد و آن گردش جریان اقتصادی و جلوگیری از جمع شدن پول به صورت پس انداز و … هست. جریان پولی در اقتصاد یک کشور مانند جریان خون در بدن هست که باید در میان تمام مردم فقیر و غنی جریان داشته باشد،

شاید سوال دیگری مطرح شود که باوجود پرداخت مالیات چه نیازی به دادن خمس هست؟

در پاسخ به این سوال باید توچه کرد که خمس یک واجب الهی است و هدف خاص به خود را دارد. اگر در مالیات هدف تامین هزینه ها و عمران شهرهاست، در خمس یک هدف کلان تر نیز وجود دارد و آن گردش جریان اقتصادی و جلوگیری از جمع شدن پول به صورت پس انداز و … هست. جریان پولی در اقتصاد یک کشور مانند جریان خون در بدن هست که باید در میان تمام مردم فقیر و غنی جریان داشته باشد، اگر پول نزد عده ای جمع شود و آن را برای هزینه های ضروری زندگی مصرف نکنند یا وارد کار اقتصادی نکرده باشند خود همین پول جمع شده در نزد افراد در نگاه کلان به برای اقتصاد آسیب آفرین خواهد شد، خمس این گردش را تسریع و بهبود می بخشد. اما در مالیات اصلا چنین هدفی مستقیما مد نظر نیست.

خمس یک واجب و ضرورت دینی و مالیات یک ضرورت حکومتی و اجتماعی است، لذا در خمس قصد قربت لازم است اما در مالیات اینچنین نیست. در سوره مبارکه انفال آیه 41 می خوانیم: «وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَىْءٍۢ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُۥ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِى ٱلْقُرْبَىٰ وَٱلْيَتَٰمَىٰ وَٱلْمَسَٰكِينِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ إِن كُنتُمْ ءَامَنتُم بِٱللَّهِ …» بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی‌القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است، . 

مصارف خمس و زکات در موارد خاص به خود است که در قرآن کریم و روایات مشخص کرده است اما مالیات دایره وسیع تری دارد و بسته به نظر مدیران و حاکمان کشور دارد.

در زمان معصومین هم مالیات یا همان خراج و عُشریه گرفته می شده و در کنار آن مردم خمس و زکات خویش را هم پرداخت می کرده اند. البته با مالیات امروزی خراج تفاوتهایی هم داشته است اما اصل اینکه اضافه بر خمس حکومت هزینه هایی را میگرفته در تاریخ ثبت شده است. مثلا “مصعب بن یزید انصاری می گوید: حضرت علی ما به دریافت خراج چهار روستا … گماشت و دستور فرمود: از هر جریب زمین کشت انبوه یک درهم و نیم و هر جریب کشت متوسط یک درهم و هر جریب کم محصول دو ثلث درهم و بر هر جریب باغ انگور یا باغ درخت خرما یا مخلوط از انگور و خرما ده در هم بستانم و بابت نخل های تک تکی که از روستا جدا می باشند چیزی نگیرم تا ره گذاران از آنها استفاده کنند و فرمود: از خان ها و دهبان ها که بر اسب های نر سوار می شوند و … هر یک 48 درهم و طبقه متوسط و کسبه بازار هر یک 24 درهم و طبقه ضعیف هر یک دوازده درهم بگیریم…”. [fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][1]

[1] حر عاملی، وسایل الشیعة، ج 15، ص 151، مؤسسه آل البیت، قم، 1409هـ.ق.

در خمس نیازی به بازرسی یا اجبار شخص یا حکومت نیست بلکه شخص مومن خودش آن را بر اساس عقیده و انگیزه هایی ایمانی محاسبه و پرداخت می کند اما مالیات اینچنین نیست و در تمام دنیا حکومت ها آن را با قانون محاسبه و دریافت می کنند .

مدیریت خمس بر عهده پیامبر و امامان علیهم السلام و نائبان خاص و عام ایشان یعنی علمای متقی یا همان مراجع هست که در مسیر خواست اهل البیت علیهم السلام مصرف می کنند اما مدیریت مالیات بر عهده دولت ها و حکومت هاست. 

خمس بر افرادی واجب است که بیش از هزینه های جاری را تا سال خمسی داشته باشند، لذا فقرا که آنچنان چیزی ندارند یا افرادی که سر سال خمسی درآمد را خرج هزینه واقعی زندگی کرده اند، نیازی نیست خمس بدهند اما در مالیات این چنین نیست، بر روی هر محصولی که فقیر و ثروتمند استفاده می کند مالیات قرار داده شده است.

انسانهای مومن خمس را پرداخت می کنند تا به دست دین و امام زمان علیه السلام برسد و یا در مسیر ترویج دین خدا و کمک به فقرای مومن قرار بگیرد و با عشق و علاقه این کار را انجام می دهند و امیدوارند خداوند از آنها قبول کند و شاکراند که توفیق داشته اند سهمی در حرکت دین در جامعه داشته باشند، یک محبوبیت و قداستی در پرداخت خمس وجود دارد اما این عشق و علاقه در مالیات نیست یعنی حاکمیت و دولت این را قرار داده و مستقیم و غیر مستقیم از مردم اخذ می کند.

هدف از مالیات بهبود رفاه و مثلا زیباسازی شهرها و عمران آنها و افزایش خدمات شهری است که بازگشت تمام این امور برای رفاه خود ماست و ناظر به ماست اما کسی که خمس می دهد ناظر بر این هست که این پول به دست مومنان فقیر و نیازمند برسد یا در جهت ترویج دین خدا قرار بگیرد. اولی یک هزینه برای خود و دومی برای دیگری است. در تمام دنیا هم مالیات می دهند و هم در امور خیریه هزینه هایی را انجام می دهند، با این تفاوت که خمس با قصد قربت الی الله آثار و برکات فراوانی دارد و علاوه بر کمک به دیگران یک عبادت محسوب می شود که فرصت بی نظیری است برای تعالی روح.

امام رضا عليه السلام: اِنَّ الْخُمْسَ عَوْنُنا عَلى دينِنا وَ عَلى عِيالاتِنا وَ عَلى مَوالينا وَ ما نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرى مِنْ اَعْراضِنا مِمَّن نَخافُ سَطْوَتَهُ فَلاتَزووهُ عَنّا وَ لاتَحْرِموا اَنْفُسَكُم دُعاءَنا ما قَدَرْتُم عَلَيهِ، فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِكُم وَ تَمْحيصُ ذُنوبِكُم وَ ما تَمْهِدونَ لاَِنْفُسِكُم لِيَومِ فاقَتِكُم؛ كافى، ج 1، ص 547، ح 25.
در حقيقت، خمس، كمكى به ما براى اهداف دينى ما و خانواده ها و دوستان ما و وسيله حفظ آبروى ما در برابر آنانى است كه از قدرتشان بيم داريم. پس خمس را از ما دريغ نداريد و حتى المقدور خويشتن را از دعاى ما محروم نسازيد؛ چرا كه خارج كردن خمس از [سرمايه] ، كليد روزى شما و مايه پاك شدن گناهانتان و اندوخته شما براى روز نيازتان در آخرت خواهد بود.

عمل به دستور خدای متعال باعث سعادت دنیا و آخرت ماست و قبل از اینکه به پول ما نیاز باشد به روحیه عبودیت ما نیاز هست و علاوه بر این در قرآن کریم پرداخت واجبات الهی را سبب تزکیه نفس و تعالی روح معرفی می کند و این افزون بر آن آثاری است که آن خمس داده شده در راه خدا برای انسان به ارمغان می آورد.

 

 [/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]