پي بردن به راز هستي با تفكر در خلق آسمان ها و زمين/ضرورت خودشناسی(قسمت هفتم)

در مرحله ي چهارم تصريح مي كند كه غرض از آفرينش آسمان ها و زمين، براي انسان اين است كه علاوه بر بهره مند شدن از اين نعمت هاي بيكران، در هماهنگي و كيفيت خلقت آنها فكر كند و به آفريده ها و نعمت ها بفهمد كه همه آنها به شكلي با زندگي او پيوند و هماهنگي دارند، و هيچ يك از آنها بيهوده و بدون غايت نيستند و همه آنها براي رساندن انسان به هدف خاص و جايگاه خاص آفريده شده اند. براي نمونه به چند آيه توجه مي كنيم:

« هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ*إِنَّ فِي اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ لآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَّقُونَ (سوره مباركه يونس،آيه 5 و 6): اوست كسي كه خورشيد را مايه روشنايي قرار داد و ماه را نوراني كرد و براي آن منزل هايي معين كرد تا شماره سال ها و حساب زندگي خود را بدانيد. خدا اينها را جز به حق نيافريده است. نشانه هاي خود را براي گروهي كه مي دانند به روشني و تفضيل بيان مي كند* به حقيقت در رفت و آمد شب و روز بلكه در هر چيزي كه خدا در آسمان ها و زمين خلق فرموده براي اهل خرد و تقوا علامت و نشانه هاي (قدرت) خدا پديدار است.»

در آيه 5 سوره مباركه ي يونس ابتدا توجه ما را به دو نعمت عظيم يعني خورشيد و ماه، كه منشأ تأمين حرارت و نور مورد نياز براي حيات همه موجوادت زمين هستند، جلب مي كند تا ما به پيوند آنها با زندگي انسان و آفرينش آنها به خاطر انسان پي ببريم و اين كه آفرينش آنها آثار گوناگوني از جمله محاسبه سال و برنامه زندگي را براي انسان دارد. با تفكر در اين آيات به پيوستگي و وابستگي خلقت جهان با خلقت انسان ها پي مي بريم و به خالق و مدبر آنها و خودمان و هم چنين وابستگي خودمان به خالق و مدبرمان توجه مي كنيم. تا بدانيم خلقت هيچ يك از ما و آنها بيهوده و بدون غرض نيست، بلكه همگي به حق و از روي حكمت خلق شده ايم.

در پايان دو نكته بسيار مهم را بيان مي كند:

يك) خداوند با اين كه خود را خالق همه چيز معرفي مي نمايد، اما خلقت بسياري از موجودات را جداگانه و به تفصيل بيان مي كند، تا با تفكر در آنها به شناخت عميق تري از خالق و مدبر جهان و خودمان برسيم.

دو) بدون كار علمي و تعمق در آيات الهي نمي توان به نتايج مطلوب و راهگشا در تمام دوران حيات برسيم. لذا مي فرمايد« خداوند آيات را براي آنها كه اهل علم هستند تفضيل مي دهد.» بديهي است انسان هايي كه اهل تفكر و تعمق در آيات و مخلوقات خداوند نيستند، كران و كوراني هستند كه به هيچ راه روشني دست نخواهند يافت. چنانكه خداوند در سوره مباركه انفال آيه 22 بدترين مخلوقات را چنين معرفي مي كند:

إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ : به درستي كه بدترين جنبدگان در نزد خدا كرانِ لالي هستند كه تعقل نمي كنند.

در آيه 6 سوره مباركه يونس ابتدا توجه ما را به رفت و آمد و تفاوت شب و روز به عنوان دو آيه مهم در زندگي و حيات انسان و ساير موجودات جلب مي كند و سپس توجه ما را به همه آنچه كه خداوند در آسمان و زمين خلق كرده جلب مي نمايد. و در پايان تصريح مي كند كه از تفكر و تعمق در اين آيات كساني سود مي برند كه دلي پاك دارند و اهل آلوگي نيستند.

زيرا گناه و انحراف مانع شناخت صحيح و تشخيص راه درست از كژ است. پس با اين كه در آيه قبلي علم را شرط مهم براي فهم آيات و ارتباط آنها با يكديگر مي داند، ولي در اين آيه تأكيد مي كند كه علم به تنهايي كافي نيست. بلكه طهارت روح و پرهيز از آلودگي ها نيز شرط لازم براي كشف حقيقت خلقت انسان و جهان است. چه بسيار كساني كه ده ها سال عمر خود را در مطالعه مخلوقات گوناگون خدا صرف كردند اما به دليل آلودگي و غفلت هرگز با خالق و مدبر آنها پينود برقرار نكردند. چنانكه در سوره مباركه ي يوسف آيه 105 مي فرمايد:

«وَكَأَيِّنْ مِنْ آيَةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ: و چه بسيار نشانه هايي در آسمان و زمين است كه بر آنها مي گذرند در حالي كه از آنها روي بر مي گردانند.»

همين غفلت و آلودگي و هوس بازي ها است كه موجب مي شود انسان ها هر چه دانشمند هم باشند، با ديدن هزاران نشانه از علم و قدرت و عظمت خالق آنها، خود را به نديدن و نفهميدن بزنند و روي فهم و بينش خود را بپوشانند و شعور خود را به كار نيندازند.»

«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ بِالْحَقِّ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ (سوهر ي مباركه ابراهيم،آيه 19) : آيا نديدي كه خداوند آسمان ها و زمين را به حق آفريد؟ اگر بخواهد شما را مي برد و آفريده اي جديد(به جاي شما) مي آورد.»

اين آيه به ما مي گويد كه اگر دقت و تعقل كنيم مي فهميم كه خلقت آسمان ها و زمين بيهوده و عبث نيست بلكه هدفي عالي دارد و نيز با تعقل و تفكر مي فهميم كه ما و همه موجودات جهان قائم به خداييم و هستي ما از خود ما نيست، بلكه هستي ما از هستي بخش است كه هر گاه بخواهد مي تواند آن را ازما بگيرد و اين حقيقت، اصل بسيار مهمي در خودشناسي است كه بدانيم ما در ذات خود وابسته به خداوند و عين فقر و نيازمندي به او هستيم.

اما همين مايي كه در ذات خود فقير اوييم، در عين فقر و ناچيزي در درگاه او، هدف خلقت آسمان و زمين هستيم و به همين دليل است كه حتي اگر ما را ببرد، خلقي جديد مي آفريند تا خلقت آسمان ها و زمين بيهوده نباشد.(دقت شود)

ادامه دارد…

منبع:هدانابرگرفته از کتاب ضرورت خودشناسی استادشجاعی