پس از ورود به دانشگاه اخلاقم تغییر کرده چه کنم

گناه و دانشگاه

پرسش 22 . قبل از ورود به دانشگاه بيشتر دنبال درس بودم و تا حدودى هم مذهبى بودم اما بعد از ورود به دانشگاه در اثر ارتباط با دوستان دچار گناهان متفاوتى شده ام. با اين حال آيا مى توانم شخصيتم را بازيابم و از گناه پاك شوم؟
شخصيت انسان تحت تأثير عوامل گوناگونى شكل مى گيرد.

عوامل وراثتى و ژنتيكى در واقع زمينه ساز به وجود آمدن يك دسته ظرفيت ها و امكانات و استعدادهايى است كه در تعامل با محيط اين استعدادهاى بالقوه به رشد و شكوفايى مى رسد. آنچه در شكل گيرى شخصيت انسان بسيار مؤثر است به ويژه در دوران نوجوانى و جوانى دوستانى هستند كه ما انتخاب مى كنيم نقش دوست در سرنوشت انسان و همچنين در شخصيت او بسيار مهم و مؤثر است به گونه اى كه در روز قيامت افرادى كه به سرنوشت بدى دچار شده اند خواهند گفت «اى كاش فلانى را به عنوان دوست انتخاب نكرده بودم»150.
دوست در خوشبختى و سعادت انسان و همچنين در شقاوت و بدبختى او نقش بسيار زيادى دارد و خداوند متعال به خاطر اهميت دوست و نقشى كه در سرنوشت انسان دارد، دو داستان بسيار مهم را براى ما در قرآن بيان مى فرمايد: يكى داستان فرزند حضرت نوح كه با انتخاب دوستانى ناباب گرفتار عذاب الهى شد و داستان اصحاب كهف كه از طريق دوستى توانستند خودشان را از محيطى كه سرتاسر آن آلوده ى به شرك و گناه بود، نجات دهند و حتى سگى كه همراه آنها بود، در اثر همراهى با افراد نيكوكار به سرنوشتى نيكو و ارزشمند رسيد تا جايى كه قرآن از آن سگ نيز نام مى برد. بنابراين رفيق و همنشين مى تواند نقش بسيار مؤثرى در زندگى انسان داشته باشد.
به قول سعدى:
پسر نوح با بدان بنشست
خاندان نبوتش گم شد
سگ اصحاب كهف روزى چند
پى نيكان گرفت و مردم شد

 

درست است، شخصيت ما متأثر از عوامل وراثتى و محيطى است ولى ما با انتخاب خود مى توانيم بهترين استفاده را از استعدادهاى خود و امكاناتى كه محيط و وراثت در اختيار ما قرار داده، ببريم بنابراين خود ما و انتخاب ما و تلاش و كوشش ما نقش اصلى را در شكل گيرى شخصيت ما دارد و ما هرگز محكوم عوامل وراثتى و محيطى نيستيم بلكه مى توانيم به آنها جهت بدهيم و به نفع خود از آنها بيشترين بهره بردارى را بنماييم.
نكته ى قابل توجه ديگرى كه بايد به آن توجه كنيد اين است كه مؤلّفه هاى شخصيتى انسان در عين حال كه نسبتا پايدار است ولى قابل تغيير نيز هست. بسيارى از روان شناسان معتقدند كه شخصيت تا پايان عمر قابل تغيير است البته در دوران كودكى و نوجوانى و جوانى راحت تر مى توان تغييراتى را در مؤلّفه هاى شخصيتى ايجاد كرد و در سنين بالا و پيرى ايجاد تغيير مشكل مى شود ولى محال نيست. با توجه به آنچه گفته شد شما هم مشكلاتى را كه از نظر شخصيتى احساس مى كنيد داريد مى توانيد برطرف كنيد و هم گذشته را جبران نماييد بشرط اينكه با عزمى راسخ و گام هايى استوار تصميم بگيريد و تلاش كنيد و با پشتكار در مسيرى كه براى شما تعيين مى شود حركت كنيد.
1. سعى كنيد در رابطه با دوستانى كه داريد به صورت جدّى تجديد نظر كنيد و اگر افرادى ناباب، غيرمذهبى و لاابالى هستند براى هميشه آنها را رها كنيد.

2. افراد اجتماعى، مذهبى با نشاط را جايگزين دوستان قبلى نماييد.

3. رابطه خود را با مجالس مذهبى و مسائل معنوى بيشتر كنيد.
اما در جبران گناهان بهترين راه و مطمئن ترين كار پشيمانى از گناهان، عدم تكرار آنها و بازگشت به سوى خداوند متعال و بالاخره توبه ى واقعى است اگر واقعا شما توبه كنيد خداوند آمرزنده است و افرادى كه توبه مى كنند به ويژه اگر جوان باشند خداوند نه تنها آنها را مى بخشد بلكه آن ها را دوست مى دارد و با آغوش باز مى پذيرد و همه ى آلودگى ها را پاك مى كند بنابراين راه نجات، راه تغيير مسير زندگى، راه انتخاب دوستان خوب و راه جبران همه ى اشتباهات گذشته باز است فقط همّت بلند و پشتكار مجدّانه ى شما را مى طلبد.
در پايان توجه به اين نكته ضرورى است و آن اين كه چرا گاهى اوقات بعضى افراد وقتى از يك محيط كوچك وارد محيط بزرگ ترى مى شوند عنان فكر، تصميم گيرى، اعتقادات، اخلاقيات، اصالت هاى خانوادگى و فرهنگى از دست آنها ربوده مى شود و هيچ گونه ثبات فكرى ندارد و يك حالت به هم ريختگى پيدا مى كنند هر روزى با كسى طرح دوستى مى بندد و هر روزى تصميم بر يك كارى مى گيرند و در هيچ كدام از اين انتخاب ها نه تنها به اهداف خود نمى رسند بلكه دچار شك و ترديد، دل زدگى، نااميدى و… و بالاخره در همه ى زمينه ها دچار افت و حتى از هم گسستگى مى شوند؟ به نظر مى آيد علت اصلى اين لغزش ها و اشتباهات و شكست ها به خود آنها برمى گردد، گرچه عوامل ديگرى نيز مى توانند نقش داشته باشند.

حال اين سؤال مطرح مى شود كه چرا عده اى اينقدر آسيب پذيرند؟
يكى از علل اين آسيب پذيرى عدم آمادگى براى قرار گرفتن در موقعيت هاى جديد است انسان بايد از نظر فكرى، اعتقادى، اخلاقى و اجتماعى و فرهنگى آن قدر استحكام داشته باشد كه به راحتى تحت تأثير ديگران قرار نگيرد و هر فكرى را به راحتى و بدون تأمل نپذيرد و به دنبال هر پيشنهادى كه هر كسى به او ارائه كرد دست به اقدام و عمل نزند بلكه اوّل پيشنهاد او را مورد ارزيابى قرار دهد، فكر كند و بعد اگر به صلاح اوست انجام دهد. بسيارى از نوجوانان و جوانان قبل از ورود به دانشگاه و محيط هاى بزرگ تر مشكلات كمترى دارند اما به محض ورود به چنين محيط هايى در عرض چند ماه دچار مشكلات عديده اى مى شوند براى پيشگيرى از چنين مشكلاتى بايد آمادگى هاى خود را بالا ببرند. اراده و فكر و همين طور ساير جنبه هاى شخصيتى خود را تقويت كنند تا آسيب كمترى ببينند و بتوانند در مقابل مسائلى كه براى آنها پيش مى آيد مقاوم و استوار باشند و همه چيز خود را از دست ندهند.
به كارگيرى راه كارهاى زير مى تواند مفيد باشد.

1. در برخورد با مسائلى كه براى شما پيش مى آيد سعى كنيد زود تصميم نگيريد اول فكر كنيد و صورت مسئله را خوب بفهميد و بعد تصميم بگيريد.
2. براى انجام كارهاى خود برنامه ريزى كنيد و هر كارى را در وقت خود انجام دهيد.
3. در برخورد با افراد جديد سعى كنيد قبل از اين كه طرح دوستى بريزيد ويژگى هاى شخصيتى او را شناسايى كنيد و بعد اگر او را مناسب يافتيد با او طرح دوستى ببنديد.
4. هر روز در يك وقت معيّنى حدود دقايقى به ورزش دلخواه تان بپردازيد.
5. نمازهاى يوميه را سر وقت بخوانيد.
6. از آلوده شدن به گناه اجتناب كنيد.
7. سعى كنيد مهارت هاى ارتباطى را ياد بگيريد و در اين زمينه از الگوهاى مناسب استفاده كنيد.
8. در انجام امور فوق با خود عهد ببنديد كه اگر تخلّف كرديد خود را جريمه كنيد.
به نظر مى آيد با رعايت راه كارهاى فوق مى توانيد اراده ى خود را تقويت كنيد و ارتباط فكرى و عملى بيشترى برخوردار شويد.

150. فرقان 25، آيه 28.

•  منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، گناه و توبه.

ویژه نامه آداب و اعمال اسلامی