لیلة المبیت
مرور تاريخي و تفسيري واقعه ي ليلة المبيت از منظر حضرت علامه جوادي آملي
ليلة المبيت بيع يا ايثار و نثار جان براي خشنودي خدا؟
شجاعت امير مؤمنان، امام علي(عليه‌السلام) بيشتر و عجيب‌تر از شجاعت امام حسين(عليه‌السلام) در کربلاست، چون حسين بن علي(عليه‌السلام) در روز عاشورا مسلّح بود و مي‌کُشت و کشته مي‌شد؛ ولي علي بن ابي‌طالب(عليه‌السلام) در شب بدون سلاح در بستر پيامبر اکرم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) بدون کمترين هراسي آرميد، حال آنکه چهل مرد مسلح از چهل قبيله بر او حمله‌ور شدند.
شب اول ماه ربيع الأول، تاريخ بشريّت دو واقعه بسيار مهمّ هجرت خاتم الأنبياء(صلوات الله عليه) از مکه به مدينه و بيتوته سيد الأوصياء(سلام الله عليه) در بستر آن حضرت را نظاره گر است که هردوي آنها به نوبه خود همچون نسيم بهاري، بر پيکر جهان اسلام تازگي و طراوت خاصي مي بخشد.
بنابر نقل هاي روايي معتبر از منابع شيعه و سني مانند ثعلبي از مفسران بزرگ و معروف اهل سنت،نزول آيه(ومِنَ النّاسِ مَن يَشري نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ واللّهُ رَؤفٌ بِالعِباد) را به حق در شأن مولي الکونين حضرت علي(ع) مي دانند.
مفسر بزرگ قرآن کريم و صاحب تفسير تسنيم نيز در جلد دهم تفسير خود بصورت تفصيلي بدين واقعه ي مهم پرداخته که در ذيل مختصرا از نظر مي گذرانيم:
معظم له در طليعه ي اين بحث آورده اند:
مردم با توجه به انگيزه و هدف اخروي خود در اعمال عبادي سه دسته‌اند: برخي براي رهيدن از دوزخ جانشان را در دنيا نثار مي‌کنند، پس خدا را «خوفاً من النار» عبادت مي‌کنند و بعضي جانشان را براي دستيابي به بهشت و مغفرت الهي به خدا مي‌فروشند، پس خدا را «شوقاً إلي الجنّة» عبادت مي‌کنند و دسته سوم که از برجستگان قيامت‌اند، جانشان را در راه خدا نثار مي‌کنند تا به رضوان الهي برسند: (وفِي الآخِرَةِ عَذابٌ شَديدٌ ومَغفِرَةٌ مِنَ اللّهِ ورِضوان) که برترين درجه و مقام و مخصوص اولياي الهي است: (ورِضوانٌ مِنَ اللّهِ اَکبَر).
آيه مورد بحث بيان کننده درجه همين گروه سوم است که جان خود را براي خشنودي خدا به او مي‌فروشند: (ومِنَ النّاسِ مَن يَشري نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّه). در اين باره مطلبي است که در ذيل عنوان بعد خواهد آمد.
اين حکيم متأله با بيان اين نکته که قرآن کريم منشأ فساد زمين را ويراني مراکز علمي و مذهبي مي‌داند ابراز داشتند:
قرآن کريم منشأ فساد زمين را ويراني مراکز علمي و مذهبي مي‌داند، چون با نابودي مراکز مذهبي، اخلاق رخت برمي‌بندد و بشر از لحاظ «بينش» به سوي حسّ و از جهت «گرايش» به طبيعت روي مي‌آورد و فساد دامنگير آنان مي‌شود: (ولَولا دَفعُ اللّهِ النّاسَ بَعضَهُم بِبَعضٍ لَهُدِّمَت صَوامِعُ وبِيَعٌ وصَلَواتٌ ومَسجِدُ يُذکَرُ فِيهَا اسمُ اللّهِ کَثيرا)؛ ولي اگر مراکز علمي و مذهبي و مراسم ديني زنده و فعال باشد، هرگز فساد و تباهي گريبان جامعه انساني و اسلامي را نخواهد گرفت لذا اولين اقدام تبليغي پيامبر اعظم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) تأسيس اين‌گونه از مراکز ديني و فرهنگي بوده است، از اينرو صلاح جامعه را بايد در پرتو معمور بودن مؤسّسات مذهبي جست‌وجو کرد، چنانکه فساد آنها بر اثر ويراني مراکز ديني است.
معظم له در ادامه به شأن نزول اين آيه پرداخته و مرقوم داشتند:
الشيخ الطوسي بإسناده إلي أنس بن مالک قال: لمّا توجّه رسول الله(صلّي الله عليه و آله و سلّم) إلي الغار و معه ابوبکر أمر النبي(صلّي الله عليه و آله و سلّم) علياً(عليه‌السلام) أن ينام علي فراشه و يتوشّح ببُردته، فبات علي(عليه‌السلام) موطّناً نفسه علي القتل و جاءت رجال قريش من بطونها يريدون قتل رسول الله(صلّي الله عليه و آله و سلّم)، فلمّا أرادوا أن يضعوا عليه أسيافهم لا يشکّون أنه محمدص؛ فقالوا: أيقظوه ليجد الم القتل و يري السيوف تأخذه. فلما أيقظوه فرأوه علياً(عليه‌السلام) ترکوه فتفرقوا في طلب رسول الله(صلّي الله عليه و آله و سلّم) فأنزل الله (عز و جل): (ومِنَ النّاسِ مَن يَشري نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ واللّهُ رَؤفٌ بِالعِباد).
و روي أنه لما نام علي فراشه قام جبرئيل عند رأسه و ميکائيل عند رجليه و جبرئيل ينادي: «بخٍ بخٍ، من مثلک! يا ابن أبي‌طالب! يباهي الله (تعالي) الملائکة بک».
به تواتر روايت شده است که اين آيه شريفه در شأن امير مؤمنان، علي(عليه‌السلام) نازل شده است، آن‌گاه که در شب هجرت در بستر پيامبر اکرم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) خوابيد و جان خود را در راه کسب خشنودي خدا نثار کرد.
غير از شيعه بسياري از مفسران عامه نيز معتقدند که اين آيه شريفه در شأن اميرمؤمنان(عليه‌السلام) در جريان «ليلة المبيت» نازل شده است؛ براي نمونه، ثعلبي از مفسران بزرگ و معروف اهل سنت، در اين باره مي‌نويسد: پيامبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) هنگام هجرت از مکّه فرمان داد تا علي(عليه‌السلام) در بستر او بخوابد و پارچه سبز رنگي (بُرْد حَضْرَمي) را که مخصوص پيامبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) بود بر روي خود بکشد. سرانِ قريش از هر قبيله‌اي نماينده‌اي برگزيده بودند تا پيامبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) را محاصره کرده و به شهادت رسانند. خداي سبحان به جبرئيل و ميکائيل(عليهما‌السلام) وحي کرد که من شما را برادر يکديگر کردم و عمر يکي از شما را طولاني‌تر قرار دادم، کداميک حاضر است ايثار کند و زندگي ديگري را بر خود مقدم دارد؟ هيچ يک حاضر نشدند، پس خداوند به آنان وحي فرمود که اکنون علي(عليه‌السلام) در بستر پيامبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) آرميده و آماده است تا جان خويش را فداي او سازد. به زمين برويد و نگهبان او باشيد.
هنگامي که جبرئيل بالاي سر و ميکائيل پايين پاي علي(عليه‌السلام) قرار گرفتند، جبرئيل گفت: آفرين بر تو اي علي! خداوند به وجود تو بر فرشتگان مباهات مي‌کند، آن‌گاه اين آيه شريفه نازل شد.
حضرت آيت الله العظمي جوادي آملي جريان ليلة المبيت را نظير تصديق خداوند نسبت به رؤياي صادق حضرت ابراهيم(ع) قلمداد کرده و با اشاره به نقلي از مرحوم کاشف الغطاءِ در مقايسه‌اي ميان شجاعت و شهامت اميرمؤمنان و حضرت سيدالشهداء(عليهما‌السلام)، چنين کتابت داشتند:
انطباق آيه مورد بحث بر جريان حضرت علي بن ابي‌طالب(عليه‌السلام) نظير تصديق خداوند نسبت به رؤياي صادق حضرت ابراهيم(عليه‌السلام) بود، زيرا اميرمؤمنان(عليه‌السلام) کمال آمادگي را براي بذل جان در قبال دستور پيامبر اعظم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) که فرمان آن حضرت(صلّي الله عليه و آله و سلّم) نيز مطاع بود داشت، همان‌طور که حضرت اسماعيل(عليه‌السلام) چنين آمادگي محض را ارائه کرد. اگر قضاي الهي بر خلاف تصميم قريش رقم خورد خداوند حکم ديگري را تنظيم فرمود که برابر آن حيات مجدّد حضرت علي(عليه‌السلام) امضا شده است.
کاشف الغطاءِ در مقايسه‌اي ميان شجاعت و شهامت اميرمؤمنان و حضرت سيدالشهداء(عليهما‌السلام)، با اشاره به جريان «ليلة المبيت» مي‌فرمايد:
شجاعت امير مؤمنان، امام علي(عليه‌السلام) بيشتر و عجيب‌تر از شجاعت امام حسين(عليه‌السلام) در کربلاست، چون حسين بنعلي(عليه‌السلام) در روز عاشورا مسلّح بود و مي‌کُشت و کشته مي‌شد؛ ولي علي بن ابي‌طالب(عليه‌السلام) در شب بدون سلاح در بستر پيامبر اکرم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) بدون کمترين هراسي آرميد، حال آنکه چهل مرد مسلح از چهل قبيله بر او حمله‌ور شدند.
البته امام حسين(عليه‌السلام) نيز اگر در موقعيت اميرمؤمنان، علي(عليه‌السلام) قرار مي‌گرفت، همان کار را مي‌کرد؛ ليکن اين جريان براي حسين بن علي(عليه‌السلام) به فعليّت نرسيد.
روايت نزول اين آيه شريفه در شأن اميرمؤمنان، امام علي(عليه‌السلام) را حافظ حسکاني در کتاب شواهد التنزيل به ده سند از اهل تسنن نقل کرده است؛ امّا شگفتا که سيوطي در الدر المنثور اين روايت مستفيض بلکه متواتر نزد علماي شيعه و اهل تسنن را نياورده، با آنکه شاذ و نادراترين روايات را در آن کتاب گردآورده است. اين نشانه فقدان ولايت نسبت به اهل بيت نبوت(عليهم‌السلام) است که اين‌گونه حقايق را کتمان مي‌کند.
ايشان به تلاش معانداني چون معاويه ملعون جهت حذف يا جعل احاديث در رد اين فضيلت براي امير مؤمنان(ع) نيز پرداخته و آورده اند:
عظمت فضيلتي که اين آيه براي امير مؤمنان علي(عليه‌السلام) بيان مي‌کند به حدّي است که براي دشمنان اهل بيت قابل تحمل نبود، آن‌سان که معاويه (عليه الهاويه) در اينباره در صدد جنايتي بزرگ برآمد. ابن ابي الحديد معتزلي از استادش ابو جعفر اسکافي نقل مي‌کند:
روايت شده است که معاويه صد هزار درهم به سمرة بن جندب داد تا حديثي را جعل کند که آيات (ومِنَ النّاسِ مَن يُعجِبُکَ قَولُهُ فِي الحَياةِ الدُّنيا ويُشهِدُ اللّهَ عَلي ما في قَلبِهِ وهُوَ ألَدُّ الخِصام وإذا تَوَلّي سَعي فِي الاَرضِ لِيُفسِدَ فيها ويُهلِکَ الحَرثَ والنَّسلَ واللّهُ لايُحِبُّ الفَساد) در شأن علي بن‌بي‌طالب(عليه‌السلام) نازل شده است و آيه ( ومِنَ النّاسِ مَن يَشري نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ واللّهُ رَؤفٌ بِالعِباد) در شأن ابن ملجم، قاتل اميرمؤمنان، علي(عليه‌السلام). آن منافق جنايتپيشه ابتدا نپذيرفت؛ ولي سرانجام پذيرفت که در برابر چهارصد هزار درهم چنين حديثي را از پيش خود ساخته و روايت کند.
ليکن همان‌طور که انتظار مي‌رفت هيچکس اين حديث مجعول را نپذيرفت. منبع: اسرا نيوز.
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=24857
كليد: لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت لیلة المبیت ماجرای “ليلة المبيت” چیست؟ فداكارى بى نظير در ليلة المبيت ماجرای لیله المبیت در قرآن کریم آیه مربوط به ماجرای لیلة المبیت شرح آيه ليلة المبيت «لیلة المبیت» چه شبی است ليلة المبيت چيست و چه واقعه اي در آن شب، به وقوع پيوست؟ لطفا درباره وقایع لیله المبیت توضیح دهید
