فلسفه انجام حج چیست

حج يعنى چه؟ فلسفه انجام آن چيست؟ انواع حج(عمره مفرده تمتع و … ) كدامند و چه تفاوتى با هم دارند و نامها و اصطلاحات مربوطه چه مفهومى دارد و آيا نظرات مراجع در مورد حج متفاوت است؟

يكى ديگر از عبادت هاى بزرگ اسلامى حج است. حج يك عبادت دسته جمعى است كه هرسال در روزهاى معينى در سرزمينى تاريخى و با شكوه انجام مى گيرد. اين نوع عبادت علاوه بر اين كه پيوند استوارى ميان بنده و خدا به وجود مى آورد، مى تواند ازجهات گوناگونى مبدا اثرات سودمند و ارزنده اى در اجتماع اسلامى باشد زيرا:

اولا: يك چنين عبادت دسته جمعى كه با تجرد كامل و وارستگى مطلق، تنها باپوشيدن دو قطعه پارچه ساده آغاز مى گردد، نشانه مساوات بندگان الهى در پيشگاه اوست و اين يكى از آمال بزرگ انسانى است كه روزى انسان هاى جهان عوامل برتريهاى موهوم مانند نژاد، زبان، رنگ و ثروت را كنار گذارده، همگى خود را دربرابر خدا مساوى و برابر بدانند. عمل حج از عبادت هايى است كه به اين هدف تحقق مى بخشد و موجب مى شود كه افراد با ايمان امتيازات اجتماعى را وسيله برترى خود ندانند. ثانيا: چنين اجتماع عظيمى كه اعضاى آن را نمايندگان واقعى ملتهاى مسلمان جهان تشكيل مى دهد، كنگره بزرگ سالانه مسلمانان دنيا محسوب مى گردد كه در هر سال دراين سرزمين مقدس برگزار مى شود. آيين اسلام يك مشت قوانين اخلاقى و سنن تربيتى كه هدفى جز اصلاح روح و روان مردم نداشته باشد نيست تا خود را از تأسيس كنگره سالانه و اجتماعات هفتگى و روزانه كه مخصوص احزاب سياسى و اجتماعات متحرك و زنده است دور بگيرد، بلكه يك آيين جهانى و جامعى است كه به همه شوون زندگى بشر- اعم از اخلاقى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و نظامى- نظر دارد. از اين نظر آورنده اسلام با وضع قوانين سياسى و دعوت به تشكيل كنگره سالانه درسرزمين مكه، بقا و ابديت و مصونيت آيين خود را تضمين نموده است و طبعا اين كنگره اثراتى بالاتر از اثرات كنگره هاى سالانه احزاب سياسى و زنده جهان در برخواهد داشت. منتها، سران سياسى، در اين اعصار به اهميت چنين موضوعاتى توجه پيدا كرده اند در حالى كه اسلام از چهارده قرن پيش طرح آن را ريخته و اثرات مطلوبى از آن گرفته است. متفكران اسلام كه طبعا در اجتماع مزبور شركت خواهند داشت، مى توانند آخرين تحولات اوضاع جهان اسلام را مورد بررسى قرار دهند و پس از گردآورى اطلاعات دقيق وتبادل نظر، در بهبود وضع مسلمانان بكوشند و سرزمين اسلام را از عوامل ضد آزادى و استقلال پاك سازند و به پيشرفت همه جانبه مسلمانان جهان كمك كنند.

چه اجتماعى سودمندتر از اين كه مى تواند بزرگترين حلقه اتصال ميان مسلمانان جهان باشد و سران اسلام را از اوضاع يكديگر آگاه سازد. اين كنگره مى تواند به وضع اقتصادى و فرهنگى مسلمانان كمكهاى شايانى بنمايد زيرا متفكران و صاحبنظران- پس از اداى فريضه حج- مى توانند در محيطى آرام و پراز صفا و معنويت به تبادل افكار بپردازند و در زمينه فرهنگ و اقتصاد اسلام طرحهايى بريزند. كنگره سالانه حج همواره الهام بخش بسيارى از جنبشهاى آزادى خواهى و نهضتهاى عظيم براى گسستن زنجيرهاى ظلم و ستم و تعدى بوده است و اين نكته با مراجعه به تاريخ اسلامى و انقلابهاى فرزندان اسلام روشن مى شود زيرا نطفه بسيارى از نهضت هاى اسلامى كه براى برانداختن حكومتهاى جور و ستم صورت مى گرفت در ايام حج بسته مى شد و اين سرزمين الهام بخش چنين آزاديهايى بود. اين بود نمونه اى از اسرار حج و به قول برخى از دانشمندان، هنوز زود است كه جهان به اهميت و اسرار حج پى ببرد.

عمره به معنى زيارت، و از عماره به معنى «آبادى» گرفته شده است، زيرا ملاقات و زيارت موجب آبادى است و در شريعت اسلامى، به زيارت خانه خدا با تشريفات خاصى كه عبارت است از احرام و انجام طواف و نماز آن و نيز سعى بين صفا و مروه و تقصير، اطلاق مى شود. بنابراين زائر بيت الله الحرام با انجام اين اعمال خاص، قصد تقرب به حضرت پروردگار و زيارت بيت او را دارد.

عمره دو گونه است:

عمره مفرده و عمره تمتع. عمره مفرده آن عمره اى است كه همراه با اعمال ديگر (حج) نيست. بلكه خود عمره، مستقل و جدا از حج است. به خلاف عمره تمتع كه به پيوست حج مى باشد يعنى بعد از انجام عمل عمره، حج بجا آورده مى شود و چون به سبب عمره، 24 چيز بر انسان محرم حرام مى شود ولى بعد از انجام عمره اين محرمات حلال مى شود و تا انجام مناسك بعدى يعنى حج، اين زائر بيت الله الحرام از برخى التذاذات و يا تمتعات بهره مند مى گردد مثلا بوى خوش، ارتباط با همسر و آرايش و… بدين سبب اين عمره را عمره تمتع مى نامند كما اين كه در حج تمتع نيز اين جهت در نامگذارى لحاظ شده است. نساء.

عمره مفرده با عمره تمتع چهار فرق دارد:

أ) محل احرام عمره تمتع يكى از ميقات‏هاى پنجگانه است كه براى عمره تمتع مشخص شده است و محل احرام عمره مفرده نزديك‏ترين جا به حرم از بيرون حرم است. البته براى عمره مفرده از ميقات‏هاى پنجگانه هم مى شود احرام بست.

ب) در عمره تمتع تقصير لازم است، ولى در عمره مفرده مى توان تقصير كرد و مى توان سر را تراشيد (حلق).

ج) عمره تمتع طواف نساء ندارد، ولى عمره مفرده طواف نساء و نماز طواف نساء دارد. (امام خمينى، تحريرالوسيله، ج 1، ص 405 و. 408)

د) عمره تمتع فقط در ماه‏هاى حج (شوال، ذى القعده و ذى الحجه) بايد انجام شود، ولى عمره مفرده را در تمامى ماه‏هاى سال مى توان انجام داد.

كسانى كه عمره مفرده انجام مى دهند حاجى نميشوند و حج تمتع از گردنشان ساقط نميشود.

در پايان عرض كنيم كه در برخى فروعات مسائل حج فتواى بعضى از مراجع با هم متفاوت مى باشد مقلدين براى آگاهى از اين گونه موارد و انجام صحيح اعمال حج لازم است به رساله عملى و يا به كتاب مناسك حج رجوع نمايند.

پاسخ به پرسشهاى مذهبى، مكارم شيرازى- ناصر و جعفر سبحانى به نقل از سايت تبيان

پرسمان