دعای ورود و خروج از دستشویی

آداب تخليه

1. هنگام ورود به حاجتگاه، سرش را بپوشاند[1] وبسم الله بگويد[2] ، سپس اين دعا را بخواند: بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، اَللّهُمَّ اِنّي اَعُوذُ بِکَ مِنَ الْخَبيثِ الْمُخَبَّثِ، الرِّجْسِ النَّجَسِ، اَلشَّيْطانِ الرَّجِيمِ.[3] همچنين بگويد: بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَلا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، رَبِّ اَخْرِجْ عَنِّى الاَْذى سَرَحآ بِغَيْرِ حِسابٍ وَاجْعَلْني لَکَ مِنَ الشّاكِرِينَ، فيما تَصْرِفُهُ عَنِّى مِنَ الاَْذى، اَو الْغَمِّ الَّذي لَوْ حَبَسْتَهُ عَنِّي هَلَكْتُ لَکَ الْحَمْدُ اِعْصِمْني مِنْ شَرِّ ما في هـذِهِ الْبُقْعَةِ وَاَخْرِجْني مِنْها سالِمآ وَحُلْ بَيْني وَبَيْنَ طاعَةِ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ.[4] 
وبنابر نظر مشهور، پاى چپ را مقدّم بدارد و چون عورتش كشف شد بسم الله بگويد تا شيطان چشم بر هم نهد ونظرش بر عورت او نيفتد.[5] 
وهنگامى كه در حاجتگاه نشست بگويد: اَللّهُمَّ اَذْهِبْ عَنِّى الْقَذى وَالاَْذى وَاجْعَلْني مِنَ الْمُتَطَهِّرينَ.[6] 
وجمعى معتقدند كه تكيه دادن بر پاى چپ وپاى راست را گشاده گذاردن سنّت است (ولى مستند آن يافت نشد). واگر ادرار يا مدفوع به دشوارى بيرون آيد (وبرخى معتقدند در هر حال)، اين دعا را بخواند: اَللّهُمَّ كَما اَطْعَمْتَنِيهِ طَيِّبآ في عافِيَةٍ، فَاَخْرِجْهُ مِنِّى خَبيثآ في عافِيَةٍ.[7] 
2. در حديث آمده است كه شايسته است انسان به هنگام تخلّى اين دعا را بخواند: اَللّهُمَّ ارْزُقْنِى الْحَلالَ وَجَنِّبْنِى الْحَرامَ.[8] 
وهنگامى كه نگاهش به آب استنجا (كه مى‌خواهد خود را با آن تطهير كند) افتاد بگويد: اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذي جَعَلَ الْماءَ طَهُورآ وَلَمْ يَجْعَلْهُ نَجِسآ.[9] 
وهنگامى كه خواست خود را تطهير كند بگويد: اَللّهُمَّ حَصِّنْ فَرْجي وَاسْتُرْ عَوْرَتي وَحَرِّمْني عَلَى النّارِ وَوَفِّقْني لِما يُقَرِّبُني مِنْکَ، يا ذَا الْجَلالِ وَالاِْكْرامِ.[10] 
وهنگامى كه برخاست، دست بر شكمش بمالد و بگويد: اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذي هَنَّأَني طَعامي وَشَرابي وَعافاني مِنَ الْبَلْوى.[11] 
وزمانى كه مى‌خواهد بيرون آيد پاى راست را مقدّم بدارد (بنابر مشهور) ودست بر شكمش بمالد وبگويد: اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذي عَرَّفَني لَذَّتَهُ وَاَبْقى في جَسَدي قُوَّتَهُ وَاَخْرَجَ عَنِّى اَذاهُ، يا لَها مِنْ نِعْمَةٍ لا يَقْدِرُ الْقادِرُونَ قَدْرَها.[12] 
ودر برخى كتاب‌هاى حديث، جمله «يا لَها نِعْمَةً» سه مرتبه تكرار شده است.[13] 

و مستحبّ است كه با آب سرد استنجا كند، كه بواسير را برطرف مى‌كند.[14] 

مكروهات استنجا (تطهير)

1. زياد نشستن در حاجتگاه كراهت دارد. از جناب لقمان نقل شده است كه دستور داد در حاجتگاه بنويسند: بسيار نشستن در حاجتگاه باعث بواسير مى‌شود.[15] 
2. تطهير كردن با دست راست مطلقاً كراهت دارد.[16] 
3. استنجا كردن با دست چپ در صورتى مكروه است كه انگشترى در دست باشد كه در آن اسم خدا باشد.[17] وعلما، اسامى انبيا وائمّه معصومين عليهم السلام را نيز به آن ملحق كرده‌اند.
4. به هنگام حاجتگاه رفتن، همراه داشتن انگشترى كه در آن نام خدا[18]وپيامبران وائمّه : باشد كراهت دارد.
5. نيز همراه داشتن قرآن[19] و تعويذ ودعا كراهت دارد.
6. ومكروه است مسواك زدن در حاجتگاه، كه باعث بوى بد دهان مى‌شود.[20] 
7. ومكروه است سخن گفتن در حال استنجا[21] ، مگر گفتن ذكر خدا[22]ودعاهاى خاص  وآية الكرسى وحمد وسپاس الهى[23] وتكرار آنچه را كهمؤذّن مى‌گويد.[24] 
در حديث است كه حضرت موسى عليه السلام در مناجاتش با خداوند گفت: «حالاتى بر من مى‌گذرد كه تو را بزرگ‌تر از آن مى‌دانم كه در آن حال تو را ياد كنم. خداوند فرمود: اى موسى، در همه حال مرا ياد كن كه ياد من در همه حال نيكو است».[25] 
وجواب سلام دادن حتّى در آن حال واجب است.[26] واگر اسم حضرت 
رسول صلى الله عليه و آله را بشنود مستحبّ است صلوات بفرستد.[27] (وجمعى آن را ـ در همه 
جا ـ واجب مى‌دانند).[28] واگر عطسه كند، حمد خدا گويد.[29] وصلوات بفرستد.[30] 
وچنانچه با كسى كارى داشته باشد وبترسد كه تا بيرون آمدن، وقت آن فوت 
شود مى‌تواند با اشاره ودست زدن شخص را متوجّه كند واگر ممكن نباشد مى‌تواند سخن بگويد.[31] 
ونقل شده است كه هر كس در حاجتگاه سخن بگويد حاجتش برآورده نمى‌شود.[32] 
8 و9. ومكروه است خوردن وآشاميدن در حال ادرار ومدفوع كردن.[33] 
10. ومكروه است همراه داشتن نقره سكّه‌دار، مگر اينكه در كيسه‌اى باشد.[34]
(زيرا ممكن است بر آن اسامى مقدّس حك شده باشد و در دستشويى بيفتد).

[1] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 314، ح 1.
[2] . همان، ح 2.
[3] . ترجمه: «به نام خدا وبه ذات (پاك) خدا، بار خدايا به تو پناه مى‌برم از بدسرشتِ بدپرورش پليدِ ناپاك،شيطان مطرود». وسائل الشيعه، ج 1، ص 216، ح 1.
[4] . ترجمه: «به نام خدا وبه ذات (پاك) او. و معبودى جز الله نيست. پروردگارا، (عوامل) اذيّت وآزار را از منخارج كن؛ خارج كردنى بدون حساب. ومرا از سپاسگزاران قرار ده در آنچه كه از آزار از من دور كردى، يا ازاندوهى كه اگر آن را باز نمى‌داشتى هلاك مى‌شدم، حمد وسپاس از آن تو است، از شرّ اين مكان مرا پناه دهومرا از آن با سلامت بيرون بر وميان من وپيروى از شيطان مطرود فاصله انداز». وسائل الشيعه، ج 1،ص217، ح 7.
[5] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 217، ح 4.
[6] . ترجمه: «بار خدايا، آلودگى وكثافت را از من دور كن ومرا از پاكيزگان قرار ده».وسائل‌الشيعه، ج 1، ص 314، ح 5.
[7] . ترجمه: «بار خدايا، همچنان كه پاك وبا تندرستى به من خورانيدى، پس آنچه را كه ناپاك است با تندرستىاز من خارج كن». وسائل الشيعه، ج 1، ص 217، ح 5.
[8] . ترجمه: «بار خدايا، رزق حلال روزى‌ام كن واز حرام مرا دور نگهدار».
[9] . ترجمه: «حمد وسپاس ويژه خداوندى است كه آب را پاك وپاك‌كننده قرار داد وآن را نجس وناپاكنساخت».
[10] . ترجمه: «بار خدايا، شهواتم را كنترل كن وعورتم را بپوشان وآتش را بر من حرام كن ومرا بر آنچه كه به تونزديك مى‌كند موفّق گردان، اى صاحب جلالت وبخشش.»
[11] . ترجمه: «حمد وسپاس مخصوص خداوندى است كه خوراك ونوشيدنى مرا گوارا ساخت ومرا از مصيبتورنج عافيت بخشيد».
[12] . ترجمه: «حمد وسپاس مخصوص خداوندى است كه لذّت غذايش را به من چشاند ونيروى آن را در بدنمباقى گذاشت وآلودگى آن را از من بيرون كرد، چه بسيار نعمت‌هايى (وجود دارد) كه (حتّى) انسان‌هاىقدرتمند قدر آن را نمى‌شناسند».
[13] . مصباح المتهجّد، ص 7.
[14] . تهذيب الأحكام، ج 1، ص 376، ح 1056.
[15] . تهذيب الأحكام، ج 1، ص 374، ح 1041؛ مجمع البيان، ج 8، ص 82.
[16] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 226، باب 12.
[17] . همان، ص 233، ح 3.
[18] . همان، ص 232، ح 1.
[19] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 234، ح 10.
[20] . همان، ص 237، ح 1.
[21] . همان، ص 218، ح 1 و2.
[22] . همان، ص 219، ح 1 و2 و3 و4 و5.
[23] . همان، ص 220، ح 7.
[24] . همان، ص 221، ح 1 و 2 و 3.
[25] . اصول كافى، ج 2، ص 497، ح 8؛ عدّة الدّاعى، ص 239؛ وسائل الشيعه، ج 1، ص 220، ح 5.
[26] . مفتاح الكرامه، ج 1، ص 55.
[27] . وسائل الشيعه، ج 4، ص 1217، باب 142.
[28] . عروة الوثقى، ج 1، كتاب الصلاة، فصل 37، ص 599.
[29] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 221، ح 9.
[30] . همان، ج 4، ص 1221، ح 12.
[31] . جواهر الكلام، ج 2، ص 74.
[32] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 218، ح 2.
[33] . جواهر الكلام، ج 2، ص 70؛ وسائل الشيعه، ج 1، ص 254، ح 1 و2.
[34] . تهذيب الأحكام، ج 1، ص 353، باب 15، ح 1046.

(مقدّمه:) پوشاندن عورت (محلّ خروج ادرار ومدفوع وكمى اطراف آن) از ناظر محترم واجب است.[1] ولى از همسر و اطفالى كه به حدّ تميز نرسيده‌اند و همچنين غير انسان‌ها واجب نيست. ومستحبّ است كه در حال تخلّى، تمام بدن خود را بپوشاند يا به صورتى از محلّ ديد ناظر محترم خارج شود. واگر در صحرا وبيابان است به‌قدرى دور شود كه كسى بدنش را نبيند.[2]

وبيشتر علما 
معتقدند كه در حال ادرار ومدفوع كردن، رو به قبله وپشت به قبله بودن حرام است؛ چه در صحرا وبيابان باشد وچه در ساختمان.[3] 

مستحبّات تخلّى

1. از امام رضا عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هر كس سهوآ و بر اثر فراموشى رو به قبله ادرار كند، سپس به ياد آورَد وبراى تعظيم وتكريم قبله به سمت ديگرى بنشيند، قبل از برخاستن از آن حالت، خداوند او را مى‌آمرزد».[4] 
2. مستحبّ است هنگام تخلّى رو به مشرق يا مغرب كند[5] واحتياط آن است كه از ما بين مشرق ومغرب اجتناب كند. واحتياط آن است كه اگر قبله را نداند، براى شناخت جهت قبله بكوشد تا مطمئن شود رو به قبله يا پشت به آن نيست.[6]
واگر مجبور شد اشكالى ندارد ودر اين صورت بهتر است پشت به قبله بنشيند.[7] 
3. (در مواردى كه در بيابان به حاجتگاه دسترسى ندارد) مستحبّ است هنگام تخلّى بر جاى بلند يا مكانى كه خاك بسيار داشته باشد برود، تا مطمئن شود چيزى به وى ترشّح نمى‌كند. ازاين‌رو، در حديثى مى‌خوانيم كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله از همه كس بيشتر از ادرار اجتناب مى‌كرد، به گونه‌اى كه هنگام
بول كردن (در صحرا وبيابان) به جاى بلند يا زمين نرم مى‌رفت تا مبادا بول ترشّح كند.[8] 
ودر احاديث فراوانى آمده است كه بيشتر عذاب قبر از بى‌مبالاتى هنگام ادرار كردن واخلاق بد است.[9] 

مكروهات تخلّى

1. ادرار كردن در آب كراهت دارد وچنانچه آب روان نباشد كراهت آن بيشتر است. ودر روايات آمده كه بول كردن در آب راكد باعث تسلّط شياطين وجنّيان مى‌شود وديوانگى وفراموشى مى‌آورد.[10] 
2. ايستاده ادرار كردن و نيز در حال ايستاده مدفوع كردن كراهت دارد.
از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هر كس ايستاده ادرار كند بيم آن مى‌رود كه ديوانه شود».[11] 
3. از جاى بسيار بلند ادرار كردن.[12] 
4. ادرار كردن در سوراخ جانوران.[13] 
5. ادرار كردن ومدفوع كردن در مجراى آب، هر چند آب نداشته باشد.[14] 
6. در راه‌ها ومحلّ عبور ومرور مردم.[15] 
7. كنار آب‌ها.[16] 
8. در كنار مساجد.[17] 
9. در خانه‌ها (خارج از دستشويى).[18] 
10. در جايى كه مردم به خاطر اين كار دشنام دهند ونفرين كنند.[19] 
11. زير درختان ميوه هنگامى كه ميوه دارد؛ زيرا ملائكه در آن هنگام با آن درختان هستند[20] وميوه‌ها را از ضرر جانوران حفظ مى‌كنند. وعدّه‌اى معتقدند كه 
در غير زمان ميوه داشتن هم مكروه است.[21] 
12. در محلّ استقرار مسافران.[22] 
13. جايى كه باعث اذيّت مردم شود، هر چند به سبب بوى آن باشد.
در حديثى معتبر مى‌خوانيم كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود: «خداوند متعال چند گروه را نفرين كرده است: كسى كه در محلّ استراحت مسافران تخلّى كند، كسى كه مردم را از آب مباحى كه در چاه‌ها وچشمه‌هاست ومردم به نوبت از آن استفاده مى‌كنند ممنوع سازد، يا در روز وشبى كه نوبت اوست مانع استفاده صاحب آب شود، كسى كه راه عبور ومرور مردم را به شكلى مسدود سازد».[23]

[1] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 211، ح 2.
[2] . همان، ص 215، ح 1 و2.
[3] . جواهر الكلام، ج 2، ص 8.
[4] . كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 18، ح 48.
[5] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 213، ح 5.
[6] . جواهر الكلام، ح 2، ص 12.
[7] . همان.
[8] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 238، ح 2.
[9] . كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 16، ح 36.
[10] . كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 16، ذيل حديث 35؛ وسائل الشيعه، ج 1، ص 240، ح 4 و5.
[11] . تهذيب، ج 1، ص 374، ح 1044.
[12] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 248، باب 33، ح 1.
[13] . السّنن الكبرى، ج 1، ص 99.
[14] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 228، ح 2.
[15] . همان، ح 1.
[16] . همان، ح 3.
[17] . همان، ح 2.
[18] . همان، ح 1.
[19] . همان، ح 1.
[20] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 230، ح 8.
[21] . جواهر الكلام، ج 2، ص 60.
[22] . وسائل الشيعه، ج 1، ص 228، ح 2.
[23] . كافى، ج 3، ص 16، ح 6؛ كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 18، ح 45.