حسابرسی اعمال در قیامت
در بعضى از روايات مى خوانيم که مواقف و معطّلى هاى بسيارى در قيامت هست و از طرف ديگر مى خوانيم خداوند سريع الحساب است و حساب تمام خلايق را در يک چشم بر هم زدن رسيدگى مى کند حال چگونه مى توان اين دو موضوع را با هم جمع نمود؟
اين موضوع، از دو زاويه بايد نگاه شود:
1. توانايى و احاطه خداوند:
درباره چگونگى حسابرسى در قيامت بايد دانست، خداوند «سريع الحساب» [225] است و هيچ گونه محدوديتى از جهت حسابرسى اعمال همه بندگان به طور هم زمان وجود ندارد. حتّى با احاطه علمى خود نيازى به زمان حسابرسى ندارد.
2. آگاهى و آمادگى مردم:
بنا بر آن چه در روايات آمده است، در قيامت مواقف پنجاه گانه وجود دارد و هر ايستگاهى به نوعى از اعمال رسيدگى مى شود و در حقيقت عالم قيامت پرده نمايش و ظهور اعمال و عقايد ما در دنياست همچنان که در دنيا ما در عرصه هاى مختلف زندگى شخصى، خانوادگى، اجتماعى و عبادت و… رفتارهاى گوناگونى داشتيم در آنجا نيز ايستگاه حقّ اللّه ، حقّ النّاس، حقّ نماز، حقّ قرآن و… از انسان بازخواست مى کنند و در حقيقت جلوه اى از اجراى عدالت خداست که به نمايش در مى آيد به هر ميزان که در اين دنيا به اين حقوق بيش تر و آسان تر پرداخته شده باشد. در صحنه قيامت، سريع تر، آن ايستگاه ها طى مى شود و بنا بر آن چه گفته شده، بايد در صف هاى متعدد پاسخ گو باشد. که زمان پاسخ گويى هر کس چه بسا طولانى باشد.
بنابراين سختى روز قيامت براى مؤمنان راستين آسان مى شود «و طول مدت آن» براى پرهيزکاران کوتاه مى شود؛ چنانکه در قرآن مجيد مى خوانيم:
«فَأَمّا مَنْ أُوتِيَ کِتابَهُ بِيَمِينِهِ. فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسِيراً» [226]؛
«پس کسى که نامه اعمال او به دست راستش داده شود، به زودى از او حسابرسى آسانى مى شود».
و به هر اندازه ايمان و عمل انسان با اخلاص بيشترى باشد؛ از آسايش و آرامش بيشترى در آن روز بهره مند خواهد بود، تا آنجا که براى اولياى الهى و اهل بيت پاک پيامبر صلى الله عليه و آله هيچ گونه گرفتارى و سختى نخواهد رسيد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«فَوَقاهُمُ اللّهُ شَرَّ ذلِکَ الْيَوْمِ وَ لَقّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً» [227]؛
«خداوند آنان را از شر آن روز نگه مى دارد و آنها را شادابى و شادمانى عنايت فرمايد».
ابن مسعود مى گويد: ما نزد أمير المؤمنين عليه السلام نشسته بوديم که فرمود: «إنّ فى القيامة لخمسين موقفاً کلّ موقف ألف سنة فأول موقف خرج من قبره» [228]؛ «در قيامت پنجاه موقف و ايستگاه است که هر ايستگاه هزار سال به طول مى انجامد و نخستين ايستگاه هم بيرون آمدن از قبر است».
هدف از وجود اين ايستگاه ها، پاک شدن انسان و پيدا کردن آمادگى ملاقات با خداى سبحان است؛ زيرا قيامت يعنى بازگشت هر چيز – با همه وجود – به مبدأ خود است «انّا لله و انّا اليه راجعون»[229]. و تنها کسى مى تواند به بارگاه الهى بار يابد که با تمام وجود خود، تنها او را بخواهد و خدايى شود. اين ايستگاه ها نيز براى پاک شدن انسان ها است. اما انسان هايى که از پيش، در دنيا خود را پاکيزه نموده اند، توقفى بس کوتاه دارند و به اندک زمانى به محضر حق راه مى يابند. اين مطلب مضمون حديثى از پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله است که به ايشان عرض شد که قيامت چه روز طولانى اى است. فرمودند: «قسم به کسى که جان محمد صلى الله عليه و آله به دست اوست، آن روز براى مؤمن کوتاهتر از نماز واجبى است که او در دنيا اقامه مى کند». [230]
روشن است که اين گروه مؤمنانى هستند که به مقام مخلَصين نرسيده اند.
نکته ديگر اينکه ماندن در اين توقفگاه ها و طول آن، بستگى تام به فرد دارد. بر حسب بعضى از روايات، سران شرک – که هيچ اميدى به اصلاح آنها نيست و حساب آنان روشن است – در اين مواقف نمى ايستند و به سوى دوزخ برده مى شوند. [231] چنان که مؤمنان واقعى نيز در اين توقفگاه ها، درنگ ندارند و مستقيماً به بهشت مى روند.
[225]. بقره 2، آيه 202.
[226]. انشقاق 84، آيات 8 – 7.
[227]. انسان 76، آيه 11.
[228]. بحارالانوار، ج 7، ص 111.
[229]. بقره 2، آيه 245 و همچنين ر.ک: نجم (53)، آيه 42؛ انشقاق (84)، آيه 6 ؛ مائده (5)، آيه 18.
[230]. تفسير الميزان، ج 20، ص 13؛ بحث روايى ذيل آيه 4 سوره مبارکه معارج.
[231]. بحارالانوار، ج 7، ص 250 و 260.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى
ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات
.
