حزب مؤتلفه اسلامی
در مورد فعالیت‌های حزب مؤتلفه اسلامی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن توضیح دهید؟
نکته:
حزب یا جمعیت هیأت‌های مؤتلفه اسلامی در سال 1342هـ.ش از ائتلاف گروه‌هایی از بازاریان متدین و مکان‌های مذهبی به وجود آمد. بیشتر اعضای هیأت مؤتلفه از افراد با سابقه در مبارزات سیاسی بودند و انگیزه اصلی آن‌ها اندیشه اسلامی بود. در این تشکل شورای روحانیت نیز برای ارتباط بین امام و مؤتلفه به‌وجود آمد که این شورا وظیفه داشت در مسائل سیاسی و در مسائل اسلامی و در مسائلی که اجازه حاکم شرع می‌خواهد و همچنین در توجیه فکری و ایدئولوژیک نهضت، افراد را راهنمایی کند.[83]
اعضای شورای روحانیت که مورد تأیید امام قرار گرفتند عبارت بودند از:
آیت‌الله مطهری، آیت‌الله بهشتی، آیت‌الله انواری و آیت‌الله احمدمولایی.[84]
این جمعیت در طول دوران مبارزه نقش مؤثری در مقابله با رژیم در مسائلی همچون مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و رفراندوم شش ماده‌ای شاه، چاپ و توزیع اعلامیه‌ها و نوارهای سخنرانی حضرت امام و سازماندهی اعتراضات بازاریان و اصناف، تدارک راهپیمایی و اعتصابات، کمک و یاری رساندن به خانواده زندانیان سیاسی و متحصنین و اعتصابیون ایفا کردند. در آغاز انقلاب، این جمعیت نقش و تلاش ویژه‌ای در استقبال از حضرت امام داشت.
مهم‌ترین اقدامات این حزب پیش از انقلاب اسلامی:
از مهم‌ترین اقدامات این حزب پیش از انقلاب اسلامی می‌توان به ترور حسنعلی منصور نخست وزیر وقت اشاره نمود. به دنبال واقعه 15خرداد42 و اعلامیه‌ی امام علیه قانون کاپیتولاسیون و تبعید ایشان در3 آبان43 این حزب به این نتیجه رسیدند که در کنار مبارزات سیاسی اقدام به تشکیل گروهی مسلح برای رویارویی با رژیم شاه بکنند. اولین اقدام این گروه مسلح، ترور حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت بود.
در اول بهمن1343 منصور، به‌علت طرح و تصویب ماده واحده مبنی بر مصونیت قضایی و کنسولی مستشاران نظامی آمریکا در ایران (کاپیتولاسیون) قبل از وارد شدن به مجلس شورای ملی در میدان بهارستان هدف دو گلوله محمد بخارایی قرار گرفت پس از اعدام انقلابی منصور، 34نفر از اعضای مرکزی مؤتلفه دستگیر شدند که پس از محاکمه، محمد بخارایی، هرندی، نیک‌نژاد و امانی به اعدام محکوم شدند. بقیه افراد از جمله عسگراولادی، کلاوچی، حیدری، و مدرسی به حبس ابد و محیی‌الدین انواری به 15سال زندان محکوم شدند.[85]
مهم‌ترین اقدامات این حزب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی:
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سران مؤتلفه قصد تشکیل حزب را داشتند و این موضوع را با امام درمیان گذاشتند. ولی امام فرمودند که اعضای مؤتلفه در حزب جمهوری اسلامی ادغام شوند. مؤتلفه در تأمین مکان برای فعالیت‌های حزب جمهوری اسلامی در شهرها و تأمین مالی آن نقش مؤثری داشتند و کسانی از آن‌ها مانند عسگراولادی، عراقی، اسلامی، درخشان، بادمچیان، حائری‌زاده، امانی و اسدالله لاجوردی، در هسته‌های اولیه تأسیس حزب وسپس شورای مرکزی حزب فعال شدند.[86]
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اما اختلاف میان اعضای این تشکل و سیاست های اقتصادی دولت میرحسین موسوی که حتی مورد اعتراض حضرت آیت الله خامنه ای که در آن زمان ریاست جمهوری را برعهده داشتند باعث اختلاف نظرهایی شد و به دنبال انحلال حزب جمهوری اسلامی، اعضای مؤتلفه در سال 1367 زمینه لازم را برای تشکیلاتی با سازکار نوین فراهم ساختند که با تصویب اساسنامه و مرامنامه در سال 1369 جمعیت مؤتلفه اسلامی با هیأت مؤسس آن شکل گرفت.[87]
این تشکل در سال های آغازین دولت سازندگی از جمله حامیان عمده آن به شمار می‌آمد. سیاست‌های اقتصادی متفاوت با دولت قبل، انگیزه اصلی این حمایت را تشکیل می‌داد.
در اواسط راه دولت سازندگی و با آشکار شدن آثار اجتماعی منفی سیاست‌های اقتصادی دولت سازندگی و انتقادهای رهبر معظم انقلاب از آن‌ها، نوعی رویکرد منتقدانه در بخشی از اعضای مؤتلفه شکل گرفت و همین امر در ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری آن‌ها را در صف حامیان رقیب اصلی هاشمی رفسنجانی (احمد توکلی) قرار داد.
در میان چند عضو مؤتلفه‌ای کابینه هاشمی رفسنجانی نام حسن غفوری فرد به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان تربیت بدنی دیده می‌شد. میرسلیم، دیگر عضو جدید مؤتلفه بود که به عنوان سومین وزیر ارشاد دولت سازندگی پس از محمد خاتمی و علی لاریجانی عهده دار این مسئولیت شد.
نکته پایانی:
در سال 1368 پس از آن که آیت الله موسوی اردبیلی از ادامه ریاست بر قوه قضائیه صرف نظر کرد و رهبر معظم انقلاب، آیت الله محمد یزدی را به این مسئولیت منصوب فرمودند، برخی از اعضای برجسته مؤتلفه نیز در مناصب این قوه قرار گرفتند. به طور مشخص اسدالله بادامچیان به عنوان مشاور سیاسی رئیس قوه انتخاب شد و شهید اسدالله لاجوردی پس از سال ها دوری از قوه قضائیه، مسئولیت ریاست سازمان زندان ها را برعهده گرفت. محسن رفیق دوست، دیگر عضو مؤتلفه بود که در سال 1368 به عنوان مسئول بنیاد جانبازان و مستضعفان منصوب شد. کمیته امداد امام خمینی نیز از ابتدای شکل گیری به دست چهره محوری مؤتلفه، یعنی حبیب الله عسگراولادی و اعضای قدیمی این تشکل مثل مرحوم شفیق، حاجی حیدری، نیری، انواری و… اداره شده است.
در دوران اصلاحات حزب مؤتلفه از مناصب دولتی به دور بود و به عنوان منتقد دولت محسوب می گردید و در دوران اصول گرایی و روی کار آمدن دکتر احمدی نژاد، این حزب به عنوان یکی از جریان های اصلی اصول گرا در کنار دولت قرار گرفت.
این تشکل در مراکز استان‌ها و بیش از 180 شهر دفتر و شعبه نمایندگی دارد. هفته نامه «شما» ارگان رسمی آن است. در حال حاضر، محمدنبی حبیبی دبیرکل و اسدالله بادامچیان قائم مقام حزب می‌باشد.
این حزب همواره در کنار جامعه روحانیت مبارز و به عنوان بازوی اجرایی آن حضور داشته و به عنوان یکی از احزاب تأثیر گذار در جریان راست و اصول گرا مطرح می‌باشد.
[83]. بادامچیان، اسدالله؛ آشنایی با جمعیت مؤتلفه اسلامی، تهران: اندیشه ناب، 1385، ص 47.
[84]. ر.ک: مصاحبه با حبیب الله عسگراولادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جلسه چهارم، 10/5/1378.
[85]. جعفریان، رسول؛ جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، پیشین، ص 323.
[86]. جاسبی، عبدالله؛ تشکل فراگیر، مروری بر یک دهه فعالیت حزب جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات مرکز علمی دانشگاه آزاد اسلامی، 1377، ج 1، ص 635.
[87]. اساسنامه و مرامنامه «جمعیت مؤتلفه اسلامی» در تاریخ 1369/3/15 در 18 ماده و 14 تبصره به تصویب هیأت مؤسس و به تأیید کمیسیون ماده 10 احزاب در وزارت کشور رسید و با کسب مجوز رسمی از وزارت کشور در سال 71 به عنوان «جمعیت مؤتلفه اسلامی» تغییر نام داد و از سال 82 نیز در چهلمین سالگرد تأسیس با نام حزب مؤتلفه اسلامی به فعالیت خویش ادامه داد.
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «جریان شناسی سیاسی» .
