تکلیف ورثه در صورتی که میت حج واجب را انجام نداده باشد
فهرست این نوشتار:
1- استنابه براى ميت
99- اگر كسى حج بر او مستقر شود و به جا نياورد تا فوت كند، بايد از تركه او در همان سال اول، برايش حج بجا آورند و تأخير جايز نيست؛[1] و تا حج او را ندهند، ورثه نمىتوانند در تركه تصرّف نمايند؛ و در صورتى كه تركه نداشته باشد، بر وارث، حج او واجب نمىشود.
كفايت حج ميقاتى
در فرض مذكور، حج ميقاتى كفايت مىكند؛ ولى اگر در همان سال، استيجار ممكن نباشد مگر از بلد، لازم است[2] از بلد اجير بگيرند و از اصل تركه خارج مىشود؛[3] و همچنين اگر در سال اول از ميقات نتوانند اجير بگيرند مگر به زيادتر از اجرت متعارف، لازم است اقدام كنند و تأخير نيندازند.[4] اگر وصى يا وارث، در استيجار براى حج ميت، اهمال و تأخير كنند تا تركه از بين برود، ضامن مىباشند.
[1] ( 1). آية اللَّه بهجت: تأخير در اداى دَيْن بدون عذر جايز نيست.
[2] ( 2). آية اللَّه سيستانى: احوط اين است كه فوراً براى فارغ شدن ذمّه او اقدام نمايند، هرچند با استيجار ازتركه، و اگر در همان سال استيجار از ميقات ميسّر نشد، به احتياط واجب بايد از بلد استيجار كنند و تأخير نيندازند هر چند بدانند در سال بعد، از ميقات ميسّر مىشود، ولى در اين صورت مازاد بر اجرت حج از ميقات را، از سهم صغار ورثه به حساب نياورند.( مناسك، مسأله 79).
[3] ( 3). آية اللَّه خامنه اى: مگر آنكه وصيت كرده باشد كه مخارج حجّ از ثلث پرداخت شود، و در اين صورت عمل به آن، بر وصاياى مستحب اولويت دارد و اگر ثلث مالش براى انجام آن كافى نباشد، كمبود آن از اصل مال برداشته مىشود.
آية اللَّه سيستانى: مگر اين كه وصيّت كند از ثلث خارج شود و ثلث كافى باشد و اگر كافى نباشد از ساير تركه بايد تكميل شود.
آية اللَّه مكارم: مگر اينكه وصيّت كند از ثلث خارج شود.
[4] ( 4). آية اللَّه بهجت: دين مقدم است حتى بر وصيت ولى در زايد بايد با اجازه ورثه باشد و بنابر احتياط زايد را بين غير صغار تقسيم نمايند.
آية اللَّه سيستانى: بنابراحتياط واجب، ولى مازاد بر اجرتِ متعارف را از سهم صغار ورثه به حساب نياورند.
ميزان استقرار حج بر ميت
100- چنانچه شخصى فوت كند و در حال حيات، خرج عيال[1] و رفت و برگشت به حج را داشته؛ و در برگشتن هم، درآمد لايقِ به حال خود و خانواده را داشته و مى توانسته به مكّه برود[2] و تأخير انداخته، مستطيع بوده و چنانچه وصيت نكرده، حج از اصل تركه خارج مىگردد.[3]
[1] ( 1). آية اللَّه بهجت: يعنى و نفقه عيالاتش در نبود او.
[2] ( 2). آية اللَّه بهجت: و اگر نمى توانسته ولى مىتوانسته استنابه كند، حكم آن در مسأله 86 گذشت و نيز براى« مراد از رجوع به كفايت» به مسأله 76 مراجعه شود.
آية اللَّه خويى: بلكه اگر دارا و ثروتمند بوده و توانايى مباشرت اعمال حج را نداشته يا دشوار و با مشقت بوده و در نايب گرفتن تأخير كرده حج بر ذمهاش مىباشد مگر اينكه احتمال داده شود در حال حيات در مورد استطاعت خود غافل قاصر بوده كه در اين صورت لازم نيست براى او حج بجا آورند.
آية اللَّه سيستانى: بلكه اگر تمكن مالى داشته و توانايى مباشرت اعمال حج را نداشته يا دشوار و با مشقّت بوده و در نايب گرفتن تأخير كرده است حج بر ذمّهاش مىباشد( مناسك، مسأله 63).
[3] ( 3). آية اللَّه تبريزى: و همچنين بنابر احتياط اگر ثروتمند بوده و توانايى مباشرت اعمال حج را نداشته يا دشوار بوده و در نايب گرفتن تأخير كرده، حج بر ذمه اش مى باشد.
فوت حج گزار بعد از احرام و سقوط حج
101- اگر حج گزار بعد از احرام و دخول حرم[1] فوت كند، حج از او ساقط مىشود؛ و اگر قبل از دخول حرم فوت نمايد، چنانچه سال اول استطاعت او بوده،[2] حج بر وى واجب نشده است.
[1] ( 4). آية اللَّه سيستانى: به مسأله 158 مراجعه شود.
آية اللَّه مكارم: اگر بعد از احرام فوت كند حج از او ساقط است. خواه در حرم فوت كرده باشد و يا در خارج حرم.
[2] ( 5). آية اللَّه بهجت: يعنى سال اول استطاعت شرعيه نه فقط ماليّه.
آية اللَّه خويى: بلكه در اين فرض حتى اگر حج بر ذمّه اش مستقر نبوده ولى قبل از احرام يا دخول حرم بميرد، ظاهراً قضا از او واجب شود.
منبع: سایت هدانا برگرفته از مناسك حج با حواشى و مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: خامنه ای، سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، وحید خراسانی، بهجت،فاضل ، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
ویژه نامه احکام جامع سایت هدانا
