آيا برداشتهاى فردى از قرآن صحيح است؟
آيا برداشتهاى فردى از قرآن صحيح است؟ آيا نمىشود بدونمراجعه به تفسيرها خودمان از قرآن استفاده كنيم؟ مگر قرآن هدايت براى همه نيست؟
براى همگان بهرهمندى از معارف قرآن تا حدودى ممكن است امّا براى فهم آن- به عنوان منبع اساسى معرفت دينى نيازمنديم كه ابزارهاى خاص آن را بيابيم و حدود استفاده از هر يك از آنها و ميزان تأثير و اعتبار آنها را بدانيم. مهمترين ابزارها براى فهم قرآن، عبارت است از:
يك. ادبيات و قواعد زبانشناختى
براى درك سخن هر گوينده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهى از قواعد اوليه مربوط به زبان و لغت او ضرورى است. از اين رو داشتن اطلاعات كافى و عميق از ادبيات اين زبان، داراى اهميت است. در ادبيات نيز فهم معناشناسى واژهها، آشنايى به علم صرف و علم نحو- كه جايگاه تركيبى كلمات را در ساختار جملات مشخص مىسازد و اطلاع از علم معانى و بيان و بديع بايسته است.
دو. آشنا بودن به مضمون و سياق خود قرآن
قرآن، قراينى دارد كه بعضى پيوسته و برخى ناپيوسته است و براى فهم مقصود هر گوينده، مناسبترين شيوه آن است كه سخنان گوناگون خود او را در كنار هم و مرتبط با هم بنگريم. اين شيوه در ارزيابى و نتيجهگيرى پرفايده است.
سه. سنت معصومعليه السلام
از جمله شئون پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمهعليهم السلام، تبيين مقاصد كتاب الهى است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»(1).
شاید این مطالب را هم بپسندید:
علامه طباطبايى مىنويسد: «آيه مباركه دليل بر حجّت بودن سخن پيامبراكرمصلى الله عليه وآله در شرح آيات قرآن كريم است»(2).
سنّت و سخن معصومعليه السلام در تفسير قرآن و تعليم شيوه تفسير به مردم و تعليم راهيابى به بطون قرآن، نقش اساسى دارد.
چهار. عقل و تفكر خلاق
مفسّر و بهره گيرنده از قرآن، بايد عقل فعّال و تفكّر خلاّق داشته باشد تا بتواند از اين ابزار، به طور صحيح و دقيق، معارف دينى را از آيات آن استفاده كند. براى مثال در معارف عقلى قرآن، درك بديهيات و مسلمات عقلى و به كار بستن آنها لازم و بايسته است و….
پنج. جامع نگرى
دين مجموعه عقايد و آموزههايى را ارائه داده كه اينها، بايد با هم سازگار باشد. از اين رو در برداشت از قرآن، بايد هر مفهوم قرآنى، در مجموعههاى آموزههاى دينى- كه از منابع اصلى به دست آمده نگريسته شود. فهم عميق معانى قرآن، نياز به تلاش علمى بسيار دارد لذا مفسرانى موفق بودهاند كه كولهبارى از سابقه علمى و تحقيقى بر دوش آنان بوده است.(3)
(1) نحل (16)، آيه. 44
000 (2) الميزان، ج 12، ص. 261
000 (3) براى آگاهى بيشتر در اين زمينه به كتابهاى علوم قرآنى مراجعه شود از جمله:
الف. كمال، دزفولى، شناخت قرآن
ب. محمدحسين، بهشتى، روش برداشت از قرآن
پ. محمدباقر، سعيدى روشن، علوم قرآنى. پرسمان
