کشته شدن شیطان توسط امام زمان

آيا اين سخن صحيح است كه امام زمان(عج) بعد از ظهورش سر ابليس را از تن جدا مى كند؟

در قرآن مجيد از شيطان نقل مى كند كه پس از اين كه- به دليل عدم سجده بر انسان و تمرد از دستور الهى- رانده شد به خداوند عرض كرد: «قال رب فانظرنى الى يوم يبعثون شيطان گفت: پروردگارا مرا تا روزى كه برانگيخته خواهند شد مهلت ده»(1) شيطان در اين درخواست دو مطلب از خداوند متعال خواسته است:. 1 به او مهلت داده شود.. 2 اين مهلت تا قيامت و روز مبعوث شدن بندگان ادامه داشته باشد. پاسخ حضرت حق تعالى به درخواست او چنين است: «قال فانك من المنظرين، الى يوم الوقت المعلوم فرمود: تو از مهلت يافتگانى، تا روز و وقت معلوم»(2) يعنى خداوند متعال به او مهلت داده است و درخواست اولى او را اجابت كرده است. اما درخواست دوم او را كه خواسته بود تا روز قيامت مهلت داشته باشد اجابت نشده است بلكه تا روز و وقت معلوم به او مهلت داده شده است.

مسأله مهلت خواستن ابليس در سوره هاى اعراف، آيات 14 و 15 حجر، آيات 38- 36 ص، آيات 81- 79 ذكر شده است. در ذيل آيه 36 سوره حجر علامه طباطبايى مى فرمايند: در اين آيه ابليس از خداوند دو چيز تقاضا كرده يكى اين كه او را مهلت دهد، ديگر اين كه اين مهلت تا قيامت باشد و خداوند متعال با قسمت اول تقاضا، موافقت فرمود اما قسمت دوم تقاضا را كه تا قيامت باشد قبول نكرد و فرمود تا وقت معلومى مهلت داده خواهى شد(3) حال در اين كه مراد از وقت معلوم چيست بين مفسران اختلاف است و وجوه متعددى را ذكر كرده اند كه به دو احتمال كه مناسب تر و مقبول تر است اشاره مى كنم:

1 احتمال اول كه بسيارى از مفسران پذيرفته اند اينكه مراد آخرين روز عمر بشر است چون تا بشر زنده است تكليف است و شيطان قادر به اغواء خواهد بود و در روايتى كه از امام صادق (ع) نقل شده اين معنا تأييد شده است‏(4). 2 احتمالى كه علامه طباطبايى تقويت مى فرمايند، اين است كه مراد از وقت معلوم- كه سرآمد مهلت ابليس است- روز اصلاح آسمانى بشر است كه ريشه فساد به كلى كنده مى شود و جز خدا كسى پرستش نمى گردد نه روز مرگ عمومى بشر يا نفخه اول‏(5) و دليل علامه اين است كه ملازمه اى بين تكليف و اغواء شيطان نيست، لذا در زمان حضرت حجت كه زمين پر از عدل و داد مى شود و بشر به كمال سعادت خود نائل مى شود شيطان تسلطى بر انسان ها ندارد. (ر. ك: تفسير نمونه، ج 11، ذيل آيه 38 سوره حجر تفسير نمونه، ج 19، ذيل آيه 81 سوره ص ترجمه تفسير الميزان، ج 12 و 17، ذيل آيات فوق).

خلاصه آنكه در قرآن كريم آمده است كه ابليس به خداوند عرض كرد: خدايا مرا تا روز قيامت مهلت بده خداوند فرمود: به تو تا روز وقت معلوم مهلت داده مى شود و از اين تعبير معلوم مى گردد كه درخواست شيطان اجابت شده است‏ولى نه آن گونه كه خود او مى خواست، بلكه آن طور كه حق تعالى اراده فرموده است.

در روايات آماده است: شخصى در مورد جمله «يوم الوقت المعلوم» كه در آيه مذكور آمده، از امام صادق (عليه السلام) سوال كرد حضرت فرمود: وقتى كه قائم ما ظهور كند و به حجر كوفه بيايد، در اين حجر شيطان به حضور آن حضرت مى آيد و زانو به زمين مى زند و مى گويد: ياويل من هذا اليوم (اى واى از اين روز). آنگاه امام قائم موى پيشانى شيطان را مى گيرد و گردنش را مى زند و او را به هلاكت مى رساند. (اثبات الهداه، ج 7، ص 101).

در جاى ديگرى مى خوانيم: امام صادق (ع) در تفسير اين آيه فرمود: «ابليس از خداوند خواست كه او را تا روز رستاخيز مهلت دهد، ولى خداوند آن را رد كرد و فمرود: تا روز وقت معلوم، تو از مهت داده شده ها هستى، چون روز وقت معلوم فرا رسد، ابليس با تمام پيروانش كه از زمان خلقت آدم تا آن روز از او پيروى كرده اند، ظاهر مى شود و آن در آخرين رجعتِ امير مؤمنان (ع) اتفاق مى افتد.» آن گاه امام صادق (ع) توضيح مى دهد كه چگونه سپاه ابليس در سرزمين «روحا» در نزديكى كوفه اجتماع مى كنند و اصحاب اميرالمؤمنين (ع) براى نبرد با آن ها آماده مى شوند و مهم ترين جنگ تاريخ بشرى در آن روز واقع مى شود و سرانجام سپاهيان ابليس، شكست مى خورند و خود ابليس پا به فرار مى گذارد و رسول اكرم (ص) او را دنبال مى كند و از ميان شانه هايش يك ضربت كارى وارد مى كند و او را به هلاكت مى رساند. پس از هلاكت شيطان و پيروانش، ديگر كسى جز خدا را نمى پرستد و هرگز كسى به خداوند شرك نمى ورزند.» بحارالانوار، ج 53، ص 42 تفسير برهان، ج 2، ص 343 الزام الناصب، ج 2، ص 332

احتمالا كشته شدن و نابودى شيطان همانند كشته شدن و نابودى انسان نيست. شيطان مانند ما جسم ندارد تا كشته شود و بايد گفت شايد كشته شدن او همان قطع نفوذ او است و مرگ حكومت و تزويز او. البته طبق قولى شيطان چون از جن است، مثل آنها مى توان براى او مرگ وكشته شدن نيز تصور كرد. بنابريان شيطان كشته مى شود.

براى مطالعه بيشتر ر. ك: جستارهايى در مهدويت، رحيم كارگر

(1) (حجر، آيه 36).
000 (2) (حجر، آيه 37 و 38).
000 (3) (ترجمه تفسير الميزان، ج 12، ص 234).
000 (4) (نورالثقلين، ج 3، ص 13، ح 5 و 4).

(5) (ترجمه الميزان، ج 12، ص 7 و 236، ذيل آيه 38 سوره حجر). پرسمان.