چرا در پايان نماز سه بار «اللّه اكبر» مى گوييم و دست ها را به بالا مى آوريم

تكبير بعد از نماز 

پرسش 21 . فلسفه اين كه در پايان نماز سه بار «اللّه اكبر» مى گوييم و دست ها را به بالا مى آوريم چيست؟

آنچه مورد توصيه روايات و در نتيجه فتواى مراجع محترم تقليد است، اين مى باشد: «مستحبّ است نمازگزار پس از اتمام نماز، سه مرتبه دست ها را بالا آورده و در همين حالات سه مرتبه «اللّه اكبر» هم بگويد؛ هم چنين به هنگام سلام بدون روى گرداندن از قبله به جانب راست توجّه كند و اگر در سمت چپ او نيز كسى هست به سمت چپ نيز اشاره و سلام را تكرار كند و اگر نماز جماعت است يك سلام نيز به سمت جلو به سمت امام ادا نمايد»139.

در خصوص علّت استحباب اين عمل نيز يكى از شاگردان حضرت صادق عليه السلام مى گويد: از حضرت امام صادق عليه السلام پرسيدم به چه علّت نمازگزار پس از سلام نماز سه مرتبه تكبير گفته و با هر تكبير دست ها را بلند مى كند؟

ايشان پاسخ فرمودند: بدين علّت كه وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله، مكه را فتح نمود، نماز جماعت ظهر را با اصحابش در كنار حجرالاسود اقامه كرد و آنگاه كه سلام نماز را داد دست ها را بلند كرد و سه مرتبه تكبير گفت و اين دعا را خواند: «لا اله الا الله وحده وحده انجز وعده و نصر عبده و اعز جنده و غلب الاحزاب وحده فله الملك و له الحمد يحيى و يميت و هو على كل شى ء قدير»140؛

«پس رو به يارانش فرموده و خطاب كردند: اين تكبيرات و دعا را هيچ وقت بعد از اداى نماز واجب، فراموش نكنيد، چرا كه ذكر تكبيرات بعد از سلام نماز و خواندن دعاى مذكور به منزله سپاس و تشكّر از خداوند بر پيروزى اسلام و مسلمانان بر كفر و الحاد است».

بنابراين، «اللّه اكبر» در واقع شعار برترى و اعتلاى مكتب توحيد و پيروزى اسلام بر كفر است كه در فتح مكّه تحقّق پيدا كرد و لذا است كه نماز با «اللّه اكبر» شروع مى گردد و مستحبّ است كه با «اللّه اكبر» ختم شود.
برخى براى اين تكبير آخر نماز اسرارى را نيز مطرح نموده اند:

1. هر تكبير به يك نوع از توحيد الهى اشاره دارد: توحيد افعالى، توحيد ذات خدا، توحيد در اسماء و صفات و نمازگزار با هر تكبير زبان به اعتراف مى گشايد.

2. بلند كردن دست ها و نزديك ساختن به گوش، اشاره به دور افكندن تعلّق خاطر خود حتى نسبت به نماز است تا مبادا عجب و خودبينى در قلب او راه يابد.

3. اظهار ذلّت، عجز، قصور و تقصير خويش در محضر مقدّس حضرت بارى تعالى است.141

 

139. مستدرك الوسائل، ج 5، ص 52 ؛ عروة الوثقى، ج 1، ص 540.

140. وسائل الشيعة، ج 6، ص 452.

141. ر.ك: آداب نماز، امام خمينى ره، 377.

 

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، نماز چیستی و چرایی.