ضمیر جمع برای خدا
ضمير جمع براي خدا
در پاسخ به اين پرسش به نکات زير توجه نماييد:
1- به كار بردن ضمير مفرد و جمع نسبت به افعال الهى در قرآن ، اشاره دو نحوه انتساب فعل به پروردگار است.
مواردى كه صيغه جمع به كار برده شده نشانگر نقش و كاركرد وسايط فيض الهى مانند ملايك در تحقق فعل است و در مواردى كه صيغه مفرد به كار رفته لزوما به معناى نفى نقش آنها نيست. بلكه مىتواند اعم از فعل مباشرو بی واسطه خداوند يا كارى باشد كه به اراده او از طريق وسايط فيض انجام گرفته است. بنابراين اين آيات مى رسانند كه برخى از افعال الهى دو گونه انتساب پذيرى به ذات اقدس حق دارند: مستقيم و غير مستقيم.
2- در اين عالم همه چيز بر اساس قانون عليت است و هر پديده اى و هر موجودى علتى دارد. خداوند رزاق است امّا رزق دادن او از طريق اسباب و علل است. او شافى است امّا شفا دادنش از طريق اسباب و علل است.
بخشى از اين علل، علل طبيعى و مادى اند و بخشى علل غيرمادى.
درباره بهشت و جهنم هم چنين است. خداوند مىخواهد در بهشت پاداش و كيفر دهد از طريق ملائكه مىدهد. شفاعت هم چنين است. خداوند مىخواهد ببخشد از طريق شفيعان مى بخشد. پس دخالت فرشتگان در پاداش و كيفر، مانند دخالت هر علت ديگرى در جهان آفرينش است واين از سنن الهى است.
مثلا خداوند در اسناد فعل به فاعل گاه فعل را به خودش نسبت مىدهد مثلاً درباره مرگ مى فرمايد:
اللّه يتوفى الانفس حين موتها ؛ خدا است كه جان هاى انسان ها را هنگام مرگ مىگيرد . (زمر/42).
و يا آيات(انعام/60)، (يونس/104)، (نحل/70) و گاه آن را به ملائكه نسبت مىدهد مانند: قل يتوفّاكم ملك الموت الذى وكّل بكم (سجده/11)
و يا آيات (نحل/ 28 و 32)، (محمد/27)، (انعام/61)، (نساء/97) .
اين دو دسته از آيات نشان مىدهد كه فاعليت ملائكه در طول فاعليت خداوند است يعنى فاعل حقيقى خداوند است و ملائكه مجرا و وسائط اين فاعليت هستند.
3ـ همه افعال خداوند از طریق به کار گرفتن اسباب است. خداوند رازق است ولى رزق او از طريق اسباب است. او شافى است امّا شفاى او از طريق اسباب است. او بخشنده است امّا بخشندگى او از طريق اسباب است و هيچ يك از اين اسباب قدرت او را محدود نمىكند، چرا كه همه اين اسباب مخلوق اويند و فاعليت خود را از او گرفته اند.
درباره عذاب و پاداش نيز چنين است. گاه عذاب را به خودش نسبت مىدهد، ثم يردّ الى ربه فيعذبه عذابا نكرا (كهف/87) گاه نقش ملائكه را در عذاب متذكر مى شود : عليها ملائكة غلاظ شداد (تحريم/6) .
و گاه به صيغه جمع مىفرمايد: سنعذبهم مرتين(توبه/101) بهشت و نعمتهاى آن را گاه به خود نسبت مىدهد: انّ اللّه يدخل الذين آمنو و عملوا الصالحات جنات تجرى من تحتها الانهار خداوند آنان را كه ايمان آوردند ونيكوكار شدند در بهشت هايى داخل گرداند كه زير درختانش نهرها جارى است .(حج/23)
و گاه نقش فرشتگان را در اداره بهشت متذكر مى شود و قال لهم خزنتها سلام علكيم طبتم فادخلوها خالدین و نگهبانان آن (=فرشتگان رحمت) به آنها مىگويند سلام بر شما گوارايتان باد اين نعمتها داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد(زمر/73)
و گاه به صيغه جمع مىگويد: و الذين آمنوا و عملوا الصالحات لنبوّءنّهم من الجنة غرفا ؛ و كسانى كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند آنها را در غرفه هايى از بهشت جاى مى دهيم (عنكبوت/58)
4- اشخاص بزرگ، گاهى به هنگام سخن گفتن از خويشتن ضمير «جمع» به كار مىبرند تا مخاطب به قدرت و عظمت متكلم پى ببرد و بفهمد كه موضوع سخن و گوينده آن اهميت زيادى دارد؛ يعنى، سزاوار نيست كه از جانب مخاطب توجهى به آن نشود بلكه شايسته است او به طوردقيق موضوع را بررسى و تحليل بكند تا به حقيقت موضوع و اهداف آن نايل آيد.
چنان كه تعبير به «قلنا» در جريان خلقت و خلافتى آدم(ع) چنين است؛ چرا كه اين امر يكى از موضوعات اساسى در جهان خلقت مىباشد، بنابراين لازم است از تمام وسايل پيامرسانى براى جلب ذهن شنونده به حساسيت موضوع استفاده گردد. تعبير به جمع هم يكى از آن ابزار پيام رسانى به شمار مىرود.
براى آگاهى بيشتر در اين زمينه ر.ك:
- 1- هستى شناسى، مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمينى.
2- جهانبينى توحيدى، شهيد مطهرى، بحث از نظام طولى و عرضى عالم.
3- عدل الهى ، شهيد مطهرى.
4- معارف قرآن، استاد مصباح يزدى، بحث كليات افعال الهى ص 106.
5- آموزش فلسفه، استاد مصباح يزدى، ج 2، بحث از قاعده عليت - منبع هدانا برگرفته از پرسمان
کلید: ضمیر جمع برای خدا ضمیر جمع برای خدا ضمیر جمع برای خداچرا در قرآن کریم برای خدا گاهی ضمیر مفرد و گاهی جمع آمده است چرا در قرآن برای خدا ضمیر جمع آورده می شود ضمير مفرد و جمع خدا در قران چرا خدا خود را با ضمیر جمع “ن” و “نا” در قرآن یاد می کند چرا خداوند متعال درآيات قرآن از خودش با لفظ (نحن) چرا خداوند در قران می فرماید ما آسمانها و زمین را خلق کردیم چرا خداوند در قرآن بجای کلمه من از ما استفاده می کند چرا خدا در قرآن می گوید ما چرا خدا در قرآن می گوید ما ضمیر جمع برای خدا ضمیر جمع برای خدا ضمیر جمع برای خدا ضمیر جمع برای خدا
