معنای تقدیر و قسمت
تفاوت تقدیر و قسمت و رابطه آنها چگونه می‌باشد؟
آنچه در اصطلاح فارسی مشهور می‌باشد منظور از «قسمت» همان قضای الهی است.
سعدی شیرازی می‌فرماید:
قسمت خود می‌خورند منعم و درویش روزی خـــود می‌بـرنــد پـشّـــــه و عنــقـــا[7]
و یا صائب تبریزی می‌گوید:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
هرکه در دنیای فانی زاد عقبی جمع کرد قسمت امروز خورد و دل ز فردا جمع کرد[8]
نکته:
منظور از «قضا» ضروری شدن وجود خارجی یک شیء با آمدن علت تامه شیء را گویند که تغییرناپذیر می‌باشد. در فلسفه اسلامی‌اثبات گردیده است که زمانی علت تامه یک معلول موجود باشد ضرورتاً معلول موجود خواهد شد زیرا تمام علل و شرایطی که برای به وجود آمدن معلول نیاز می‌باشد، موجود شده‌اند و دلیلی ندارد که معلول موجود نگردد.
البته باید توجه داشت برخی عوامل شخصی و مربوط به فرد است و برخی عوامل اجتماعی و مربوط به دیگران است. هم‌چنین برخی عوامل مادی، آشکار و مربوط به فعالیت ظاهری است و برخی عوامل معنوی، پنهان و مربوط به روحیات درونی است. به‌طور مثال: شخصی تلاش فراوان می‌کند اما حس برتربینی و حسادت دارد و یا برای ازدواج اقدام می‌کند اما مغرور است و یا پول و امکانات دارد اما دل دیگران را می‌شکند. در نتیجه شاید از نظر ظاهری و عوامل آشکار دلیلی نبیند که چرا در تحصیل، ازدواج یا اشتغال موفق نشده است و عدم موفقیت خود را «قسمت» بداند، اما اگر مجموعه عوامل پیدا و پنهان را در نظر بگیرد و به عوامل مادی و معنوی توجه داشته باشد و علاوه بر خود، دیگران را نیز ببیند، به خوبی نتیجه خواهد گرفت که اتفاقات «اتفاقی» نیست!! و «قسمت» به معنای باری به هر جهت بودن و بی‌اختیار بودن معنا دارد.
[7]. سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله، کلیات، دیوان، قسمت غزلیات، غزل اول.
[8]. تبریزی، صائب، کلیات دیوان، قسمت غزلیات، قسمت سوم، شماره 761.
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «قسمت» و «قضا و قدر».
ویژه نامه اعتقادات و دین پژوهی
