آیا مردگان صدای ما را میشنوند

شنوايى مردگان

 

 آيا مردگان زيارت و حرف هاى ما را متوجه مى شوند؟ و آيا از احوال زندگان باخبرند؟

 

از برخى روايات منقول از معصومين عليهم السلام استفاده مى شود که ارواح مردگان صداى زندگان را مى شنوند؛ ولى از اين روايات نمى توان عموميت اين مطلب را هم استفاده نمود؛ بنابراين طبق روايات اهل بيت عليهم السلام در اصل اين مطلب و امکان آن شکى نيست ولى معلوم نيست که همه ارواح بتوانند صداى زندگان را بشنوند؛ يا هر موقع که خواستند بتوانند صداى زندگان را بشنوند؛ بلکه از برخى روايات استفاده مى شود که ارواح از اين نظر محدوديّت هايى نيز دارند؛ به خصوص ارواح اهل جهنم.

همچنين از برخى روايات استفاده مى شود که ارواح، برخى اوقات اجازه ديدار با اهل دنيا را هم پيدا مى کنند؛ ولى به اهل بهشت امورى را نشان مى دهند که باعث شادى آنها مى شود؛ و به اهل جهنم امورى را نشان مى دهند که باعث عذاب آنهاست.

براى بيان اين مطلب، دانستن دو چيز ضرورى است: 1. مرگ، فنا نيست، 2. دلالت آيات قرآن و روايات، بر اين که مردگان مى شنوند و از احوال ما باخبرند.

1. مرگ، فنا نيست

از نظر اديان الهى، مرگ هرگز به معناى نابودى و نيستى انسان و پايان همه چيز نيست. مرگ از ديدگاه اسلام، انتقال حقيقت انسان يعنى روح او، از عالمى به عالم ديگر است که در آن عالم حيات انسان به گونه اى ديگر ادامه مى يابد تا هنگامى که روز رستاخيز و معاد فرا رسد به همين جهت قرآن کريم درباره مرگ، کلمه «توفى» را به کار برده است و مى گويد:

«قُلْ يَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ اَلْمَوْتِ اَلَّذِى وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ » [155]؛

«بگو فرشته مرگ که براى شما گمارده شده است، شما را مى گيرد. آنگاه به سوى پروردگارتان باز مى گرديد».

 2. شنوايى مردگان

به چند نمونه از آيات قرآن که بر سخن گفتن با مردگان دلالت دارند اشاره مى کنيم:

1. حضرت صالح، با مردگان قوم خود سخن مى گويد. قوم حضرت صالح پيامبر خدا، پس از آن که شترى را که معجزه اين پيامبر بود، پى کردند و از دستور خداوند سرپيچى کردند مورد عذاب الهى قرار گرفته و با زلزله اى هلاک شدند. پس از هلاکت آنان، حضرت صالح آنان را مورد خطاب قرار مى دهد و با آنان سخن مى گويد:

«فَأَخَذَتْهُمُ اَلرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِى دارِهِمْ جاثِمِينَ. فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قالَ يا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُکُمْ رِسالَةَ رَبِّى وَ نَصَحْتُ لَکُمْ وَ لکِنْ لا تُحِبُّونَ اَلنَّاصِحِينَ » [156]؛

«پس زلزله اى آنان را فرا گرفت و در خانه هاى خويش بى جان افتادند. آنگاه صالح از آنان روى گرداند و گفت: اى قوم من، پيام خداوند را به شما رساندم، اما شما ناصحان را دوست نمى داريد».

2. قرآن مجيد درباره مجاهدان در راه خدا و زنده بودن شهيدان و خبر داشتن آنها از زندگان به خوبى ياد مى کند و مى فرمايد:

«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ. فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ » [157]؛

«و نپنداريد آنان را که کشته شده اند در راه خدا، مردگانند. بلکه زنده اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند و شادامانند به آنچه خدا به ايشان ارزانى داشته و از فضل خود مژده مى دهند به آنان که هنوز به ايشان نپيوسته اند از پشتِ سر ايشان، که نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين شوند».

در اين زمينه روايات فراوانى نيز وجود دارد که تنها به ذکر چند نمونه اکتفا مى کنيم:

1. پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله با کشتگان جنگ بدر سخن مى گويد. در روايات آمده است که پس از آن که جنگ بدر با کشته شدن هفتاد تن از قريش و اسير شدن هفتاد نفر از آنان به نفع مسلمانان به پايان رسيد. رسول اکرم صلى الله عليه و آله دستور داد تا کشته هاى مشرکان را در چاهى بريزند سپس حضرت يکايک کشتگان را به نام صدا زد و خطاب به آنان فرمود: آيا آنچه را که پروردگارتان وعده داده بود حق و پابرجا يافتيد. من آنچه را که پروردگارم وعده کرده بود حق و حقيقت يافتم. در اين هنگام بعضى از اصحاب به پيامبر گفتند: آيا کسانى را که مرده اند صدا مى زنيد؟ پيامبر فرمود: شما از آنان شنواتر نيستند، آنها مى شنوند لکن قدرت بر جواب ندارند. [158]

2. پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در بقيع با ارواح مردگان سخن مى گويد. در روايات (شيعه و سنّى) آمده است که پيامبر اکرم در آخرين روزهاى زندگى شان، نيمه شب همراه برخى از صحابه خود رهسپار قبرستان بقيع شد و پس از ورود به بقيع با آرميدگان در بقيع چنين سخن گفت: سلام بر شما که در جايگاه افراد با ايمان قرار گرفته ايد، شما بر ما سبقت جسته ايد و ما هم به همين زودى به شما مى پيونديم [159]. و اين حکايت بيانگر آن است که مردگان سخن او را مى شنيدند.

3. مرده، حتى صداى پاى مشايعت کنندگان خود را مى شنود. در روايات اهل سنّت آمده است: «العبد اذا وضع فى قبره و تولّى و ذهب اصحابه حتّى انّه ليسمع قرع نعالهم اتاه ملکان…» [160]؛ «بنده خدا وقتى در قبرش نهاده و ترک شد و دوستانش رفتند هنوز آن مرده صداى کوبيده شدن کفش آنها را مى شنود که دو فرشته خدا براى سؤال از او مى آيند…».

4. مرده صداى سلام را مى شنود و پاسخ مى دهد. «عن النبى صلى الله عليه و آله: اذا مرّ الرجل بقبر اخيه يعرفه، فسلم عليه ردّ عليه السلام و عرفه؛ و اذا مرّ بقبر لايعرفه فسلم عليه ردّ عليه السلام»[161]؛ «وقتى کسى از کنار قبر برادر دينى خود که مى شناسد بگذرد و بر او سلام کند، مرده سلام او را پاسخ مى دهد و او را مى شناسد و اگر از کنار قبرى بگذرد و صاحب آن را نشناسد و سلام کند، مرده سلام او را پاسخ مى دهد».

همانطور که گفته شد، مرده ها صداى ما را مى شنوند، ولى اينکه ما هم صداى آنها را بشنويم؛ بستگى به امورى دارد که آنها را بايد تحصيل کرد، بعضى از افراد مانند اولياءاللّه  چنين ارتباطى را، با بعضى از مرده ها برقرار مى کنند.

 

 

 

[155]. سجده 32، آيه 11.
[156]. اعراف 7، آيات 78 و 79.
[157]. آل عمران 3، آيات 170-169.
[158]. شيعه: بحارالانوار، ج 19، ص 346 و مصادر متعدد ديگر.

اهل سنت: صحيح بخارى، ج 5، ص 77؛ صحيح مسلم، ج 4، ص 77 و مصادر متعدد ديگر.
[159]. شيعه: ارشاد مفيد، ص 95 و مصادر ديگر.

اهل سنت: سيره ابن هشام، ج 2، ص 242؛ طبقات ابن سعد، ج 2، ص 204 و مصادر ديگر.
[160]. صحيح بخارى، ج 2، ص 100.
[161]. کنزالعمال، ج 15، ص 646؛ احياء العلوم، ج 4، ص 474؛ الفقه على المذاهب الاربعه، ج 1، ص 387.

 

 

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى

ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات

.