قرآن و توجه به ارزش هاي مادي و معنوي انسان
پرسش : قوانین الهى با قوانین بشرى در توجه به ارزش هاى مادی و معنوى چه تفاوتی دارند؟
پاسخ اجمالی:
وجود انسان تركيبى است از جسم و روح، و زندگى او نيز از دو بخش مادى و معنوى، تشكيل شده. ولى در دنياى مادى، تمام قوانين ناظر به ابعاد مادى است و هر چیزی كه به جنبه های مادى جامعه لطمه اى نزند، از نظر آنها مجاز است. ولى قرآن از آنجايى كه هماهنگ با خلقت و فطرت انسان است، هم ارزش هاى مادى، و هم ارزش هاى معنوى را در تمامی احکام و قوانین خود در نظر مى گيرد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پاسخ تفصیلی:
با این که وجود انسان ترکیبى است از ماده و معنى، جسم و روح، و زندگى او نیز از دو بخش تشکیل شده، زندگى مادى و معنوى، ولى در دنیاى مادى، تمام قوانین ناظر به ارزش هاى مادى است. هر کار و عملى که به مسائل مادى جامعهلطمه اى نزند، از نظر آنها مجاز است. تصویب بسیارى از قوانین شرم آور که ذکر آن مشمئز کننده است، از سوى آنان در همین راستا است. در حالى که این جداسازى نه تنها ضربه به شخصیت والاى انسان مى زند و او را تا سر حد یک حیوان تنزل مى دهد؛ بلکه همان ارزش هاى مادى نیز به خطر مى افتد؛ چرا که جداسازى این دو از یکدیگر عملا ممکن نیست.
ولى قرآناز آنجایى که هماهنگ با خلقت و فطرت انسان است، هم ارزش هاى مادى، و هم ارزش هاى معنوى را در نظر مى گیرد.
به هنگامى که سخن از انتخاب همسر به میان مى آورد، مى گوید:
«الزَّانِى لاَ یَنکِحُ الاَّ زَانِیَهً اَوْ مُشْرِکَهً وَالزَّانِیَهُ لاَ یَنکِحُهَا اِلاَّ زَان اَوْ مُشْرِکٌ وَحُرِّمَ ذَلِکَ عَلَى الْمُوْمِنِینَ»؛
(مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرکازدواجنمى کند، و زن زناکار را جز مرد زناکار یا مشرک به ازدواج خود در نمى آورد، و این کار بر مومنان حرام شده است).(1)
و نیز مى فرماید: «قُلْ لاَّ یَسْتَوِى الْخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ وَلَوْ اَعْجَبَکَ کَثْرَهُ الْخَبِیثِ فَاتَّقُوا اللهَ یَا اُولِی الاَْلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ (بگو: [هیچ گاه] ناپاک و پاک مساوى نیستند؛ هر چند فزونى ناپاک ها، تو را به شگفتى اندازد. از [مخالفت] خدابپرهیزید اى صاحبان خرد، تا رستگار شوید).(2)
روشن است که خبیث و طیب در این آیه، یا ناظر به پاکى و ناپاکى معنوى است و یا حداقل عام است، و مادى و معنوى را شامل مى شود، بنابراین هرگز فزونى آلودگى ها و شیوع ناپاکى ها، نمى تواند دلیل بر مشروعیت و حقانیت آنها باشد.
این مساله مخصوصاً در قوانین و دستورات مربوط به ازدواجبا زنان، بهتر مشخص مى شود زیرا بسیار مى شود که زیبایى هاى ظاهرى و معنوى در دو جهت متضاد قرار مى گیرند، جمال ظاهر با آلودگى باطن، و حسن باطن با عدم جمال ظاهر، همراه مى شود، قرآندر اینجا کفه سنگین را از آن جمال باطن و زیبایى روح و جان و اخلاقو ایمانمى داند، مى فرماید: «وَلاَ تَنکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُوْمِنَّ وَلاََمَهٌ مُّوْمِنَهٌ خَیْرٌ مِّنْ مُّشْرِکَه وَلَوْ اَعْجَبَتْکُمْ وَلاَ تُنکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یُوْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُّوْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُّشْرِک وَلَوْ اَعْجَبَکُمْ اُوْلَئِکَ یَدْعُونَ اِلَى النَّارِ وَاللهُ یَدْعُوا اِلَى الْجَنَّهِ وَالْمَغْفِرَهِ بِاِذْنِهِ»؛
(و با زنان مشرک و بت پرست، تا ایماننیاورده اند، ازدواج نکنید؛ [اگر چه مجبور شوید با کنیزان ازدواجکنید؛ زیرا] کنیز با ایمان، از زن [آزاد] بت پرست، بهتر است؛ هرچند [زیبایى یا ثروت او] توجه شما را به خود جلب کند. و زنان [قوم] خود را به ازدواج مردان بت پرست، تا ایماننیاورده اند، در نیاورید؛ [زیرا] غلام با ایمان، از مرد [آزاد] بت پرست، بهتر است؛ هر چند [ثروت یا موقعیّت او،] توجه شما را به خود جلب کند. آنها دعوت به سوى آتش مى کنند؛ و خدابه فرمان خود، دعوت به بهشت و آمرزش مى نماید).(3)
متاسفانه نادیده گرفتن ارزش هاى معنوى در وضع قوانین و مقررات اجتماع در دنیاى امروز، عامل مهم بسیارى از نابسامانى ها است.(4)
پی نوشت:
(1). سوره نور، آيه 3.
(2). سوره مائده، آيه 100.
(3). سوره بقره، آيه 221.
(4). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 268.
