آیا دستورات دینی مثل نماز شب نظم فيزيولوژيك ما را به هم می زند

پرسش: انجام برخى دستورات دينى نظم زندگى و نظم فيزيولوژيك ما را به هم زند مثلا شب زنده دارى باعث مى شود كه در طى روز به علت كم خوابى با سردرد يا عدم تمركز مواجه باشيم يا مثلا رفتن به نماز جماعت باعث گرفته شدن وقت و بازماندن از كارهاى مهم علمى و شغلى مى شود چاره چيست؟

 

پاسخ: 

عنوان مقدمه بايد عرض كنيم:

خداوند متعال تمام آفرينش را براساس نظم استوار نموده است و در دستگاه خلقت، هر پديده اى جاى خاصى دارد و مأموريت و كار ويژه اى به عهده دارد. كرات آسمانى در مدار معينى حركت مى كنند، فصول سال و گذشت شب و روز نظم خاصى دارد و خلقت اشيا از اندازه، حدّ و ميزان خاصى برخوردار است. خداى تعالى مى فرمايد: «إِنَّا كُلَّ شَى ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ» (قمر، آيه 49 (ما هر چيزى را به اندازه (و روى حساب) آفريديم.

درقرآن كريم نيز بخش عظيمى از دستورات و سفارشات در راستاى تنظيم انديشه و اعمال انسان است. اميرمؤمنان (عليه السلام) مى فرمايد: «أَلَا إِنَّ فِيهِ عِلْمَ مَا يأْتِى وَ الْحَدِيثَ عَنِ الْمَاضِى وَ دَوَاءَ دَائِكُمْ وَ نَظْمَ مَا بَينَكُم».(1) (آگاه باشيد كه آگاهى از آينده، خبر از گذشته، داروى درد (نادانى و گمراهى) و نظم و ترتيب زندگى روزمرّه شما در قرآن (آمده) است.»

علاوه بر قرآن در روايات اسلامى نيز نظم و انضباط مورد تأكيد قرار گرفته است. به عنوان نمونه، اميرمؤمنان (عليه السلام) كه بارها نتايج زيانبارنظمى و تشتّت را در فكر و عمل مسلمانان ديده بود، در بستر شهادت و در آخرين پيامش، فرزندان خود و مسلمانان را به تقواى الهى و نظم در كارها فراخوانده، مى فرمايد: «أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِى وَ أَهْلِى وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِى بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُم).(2) (شما را (اى حسن و حسين) و همه خانواده و فرزندانم و هر كس را كه نوشته من به او مى رسد، به تقواى الهى و نظم در كارهايتان سفارش مى كنم.»

با توجه به مقدمه اى كه خدمت شما ارائه شد بايد بگوئيم كه:

اولا: امكان ندارد خداوندى كه بنيان هستى و مخلوقاتش را بر اساس نظم قرار داده و از طرفى قرآن و فرستادگانش همگى انسان ها را دعوت به نظم و انضباط مى نمايند دستوراتى براى بندگانش بدهد و از آنها كارهايى بخواهد كه خلاف نظم زندگى و نظم فيزيولوژيك انسان ها باشد.

ثانيا: بر خلاف آنچه شما مطرح نموده ايد آنچيزى كه نظم زندگى و نظم فيزيولوژيك انسان ها به هم مى زند همان روز مرگيى است كه به خاطر مشاغل كارى و فكرى بسيارى از مردم دنيا دچار آن شده اند به گونه اى كه شرايط زندگى ناخواسته آنها را به دنبال خود مى كشاند تاجايى كه به خاطر همين كارهاى به ظاهر علمى و كارى مهم انسان شب و روز خود را گم كرده و دچار افسردگى و ديگر امراض مختلف روحى و جسمى مى گردداما در پرتو عملى شدن دستورات دينى است كه انسان مى تواند از لجام گسيختگى فعاليت هاى روزمره زندگى جلوگيرى نموده و يك نظم دائمى براى ساختار جسمى و روحى خود فراهم نمايد.

به عنوان نمونه اوقات پنج گانه نماز در طول روز، زندگى بشر را به نوعى بخش بخش و در عين حال طبقه بندى مى كند. مسلمانان در صدر اسلام، به كمك اوقات شرعى، روز خود را تقسيم بندى و برنامه ريزى مى كردند. شايد آن وقت مسلمانان ارزش اين برنامه ريزى واوقات را نمى دانستند، اما امروزه همه مى دانند كه اين طبقه بندى اوقات چقدر مى تواند در صرفه جوئى وقت كمك كند.

آداب و احكام ظريف نماز موجب مى شود، ناخودآگاه در طولانى مدت پذيرش انضباط و برنامه ريزى را در زندگى آسان و روح نظم را در انسان تقويت شود.

شهيد مطهرى (ره) مى گويد: «عبادت كه مى خواهى بكنى يك وقت مشخصى دارد و دقيقه اش هم حساب مى شود… انضباط و وقت را بايد بشناسى و جز در وقت خودش در وقت ديگر نبايد نماز بخوانى.»

لذا مى بينيم كسانى مانند امام خمينى (قدس سره) كه در اين مكتب رشد پيدا كرده اند از منظم ترين افراد جامعه بوده و با مطابقت دادن خود با همين نظم الهى توانسته اند به تمامى كارهاى مهم تحصيلى و شغلى خود رسيدگى نموده و به بالاترين درجات علمى و شغلى نيز نائل گردند.

آرى نماز، يك برنامه ى منظمى است كه روح انضباط را در انسان، تقويت مى كند، و اوقات آن بر اساس حركت منظم خورشيد، و سفيده ى سحر قرار گرفته و شرائط و اجزاء آن همچون مهره هاى تسبيح است كه نماز و ارتباط با خدا، نخ آن مهره ها است، به اين ترتيب روح سست و سهل انگار و يا سركش انسان از كلاس نماز، تعديل و تنظيم مى شود و از كندروى و تندروى، محفوظ مى ماند..(3)

ثالثا: اگر خداوند متعال نسبت به مساله دستورى داده اند شرايط بهتر عملى شدن آن را نيز بيان كرده اند كه مجموعه رعايت آن شرايط است كه مى تواند به بهترين وجه نظم فزيولوژى بدن را حفظ نمايد به عنوان نمونه براى اين كه فردى بتواند نماز شب را به نحو مطلوب بجا بياورد و در طى روز با مشكلى مواجه نشود اول توصيه شده كه در ابتداى شب انسان به رختخواب برود و در مرحله بعد نيز توصيه شده كه انسان در طى روز و مشخصا قبل از ظهر استراحت نمايد كه با پياده نمودن چنين نظمى حتى افراد دچار ميگرن هم با خواندن نماز شب دچار مشكل نمى شوند..(4)

بنابر اين بهترين راه چاره اين است كه به آنچه خداوند متعال به عنوان آگاه ترين موجودات به ساختار جسمى و روحى انسان و همچنين بهترين برنامه ريز براى حفظ نظم و سلامت است عمل نمائيم تا در پرتو آن هم به موفقيت هاى مادى و هم معنوى نائل گرديم.

(1) نهج البلاغه، خطبه 158، ص. 223
000 (2) سيد رضى، نهج البلاغه، قم، هجرت، 1414 ق، اول، نامه 47، ص. 421
000 (3) درس نظم و انضباط از مكتب نماز، نويسنده محمد محمدى اشتهاردى.
000 (4) براى اطلاع بيشتر به كتاب» اسرار پزشكى نماز شب» تأليف» محمود غفارى» مراجعه نمائيد.

پرسمان