آيا هويت ملى با هويت دينى مغايرت دارد؟

چيستى هويت:

فرهنگ معين واژه هويت را چنين تعريف كرده است: آنچه كه موجب شناسايى شخص باشد. يعنى آنچه كه باعث تمايز يك فرد از ديگرى باشد.

چيستى هويت ملى:

آن عناصرى كه موجب تمايز يك فرد ايرانى از فرد غير ايرانى شود. وموجب مى شود همه يك ملت، تشخص واحد داشته باشند.

عناصرهويت ملى از اين قرار است. سرزمين مشترك، منافع دفاعى، امنيتى و اقتصادى مشترك، حقوق و دولت مشترك، فرهنگ مشترك و يك حس روانشناختى فردى و جمعى مشترك. اين عناصر سبب مى شوند يك ملت تحت يك عنوان واحد مثلا ملت ايرانى تشخص وتمايز پيدا كنند.

به عبارتى «هويت ملى به معناى احساس تعلق و وفادارى به عناصر و نمادهاى مشترك در اجتماع ملى (جامعه كل) و در ميان مرزهاى تعريف شده سياسى است. مهمترين عناصر و نمادهاى ملى كه سبب شناسايى و تمايز مى‏شوند، عبارتند از: سرزمين، دين و آئين، آداب و مناسك، تاريخ، زبان و ادبيات، مردم و دولت» (يوسفى، ص 17).

چيستى هويت دينى:

آنچه كه موجب شناسايى وتمايز پيروان يك دين از پيروان دين ديگر شوند. به عنوان مثال هويت دينى ملت مسلمان را قبله واحد، خداى واحد وپيامبر واحد آنها تمايز مى دهد. از اين رو امت اسلامى داراى يك هويت دينى مى باشند.

رابطه هويت ملى ودينى در ايران:

غالب پژوهشگرانى كه در حوزه هويت به بحث و بررسى پرداخته‏اند، اعتقاد دارند مؤلفه‏هاى ملى و دينى هويت ايرانى به دنبال حيات مشترك و طولانى تاريخى به ميزان زيادى با يكديگر سازگارى يافته‏اند.

استاد شهيد مطهرى با اشاره به نقاط اشتراك هويت ملى ودينى ملت ايران مى فرمايند: «نقاط اشتراك… در هويت ملى و دينى ملت ما استوار است. سابقه تاريخى و تحليل روحيات و شخصيت ايرانى‏ها نشان مى‏دهد كه ملت ايران، همواره بر هويت ملى و دينى خود تأكيد و تصريح داشته است» (خدمات ايران واسلام)

بدين ترتيب اين دو هويت در مردم ايران در بستر تاريخ، نه تنها مغاير نبوده اند بلكه هم‏سنخى داشته اند.

امروزه نيزهويت ملى ودينى در بيان اغلب علما يكى قلمداد شده وجاى خود را به هويت اسلامى داده اند. اين مفهوم در مواردى زيادى از بيانات مقام معظم رهبرى مشاهده مى شود. از جمله «با احساس اين وحدت و جماعت است كه نيرنگ استعمارى ديروز و امروز- يعنى احياى احساسات افراط آميز ملى گرايى- اين فاصله ى وسيع و عميق ميان ملتهاى مسلمان را پديد نمى آورد و قوميت عربى و فارسى و تركى و آفريقايى و آسيايى، به جاى آن كه رقيب و معارض هويت واحده ى اسلامى آنها باشد، بخشى از آن و حاكى از سعه ى وجودى آن مى گردد و به جاى آن كه هر قوميتى، وسيله و بهانه ى نفى و تحقير قوميتهاى ديگر شود، وسيله يى براى نقل و انتقال خصوصيات مثبت تاريخى و نژادى و جغرافيايى هر قوم به ساير اقوام اسلامى مى گردد. (پيام به حجاج بيت اللّه الحرام 1370/ 03/ 26)

ملت ايران ملتى است مستقل، آزاد، هوشمند و به شدّت به هويّت ملى و اسلامى خود علاقه مند (بيانات رهبر معظم در ديدار اقشارمختلف مردم قم 1382/ 10/ 18)

خلاصه آنكه هويت ملى ما ايرانيان كه عناصر اخلاقى همانند غيرت ومردانگى وشجاعت وايثار از مولفه هاى اصلى آن به شمار مى روند با هويت دينى ما هيچ تغاير وتعارضى ندارند چرا كه اين عناصر از آموزه هاى اصلى دين نيز به شمار مى روند.

منابع جهت مطالعه بيشتر:

1 بررسى رابطه بين هويت دينى و ملى دانشجويان با هويت دينى و ملى والدينشان، حسن احدى، حسين كجباف- تاريخ 20/ 09/ 1387- روزنامه آفرينش، 3206 (آنلاين)

2 يوسفى، على روابط بين قومى و تاثير آن بر هويت ملى اقوام در ايران، فصلنامه مطالعات ملى، شماره 8، سال دوم، تابستان. 3

80 مقاله هويت ملى ايرانيان، سعيد زاهد، فصلنامه راهبرد ياس، شماره 4

پرسمان