چرا پیامبر قرآن را به صورت تدریجی برای مردم مطرح می کرد

نزول قرآن

حضرت آيت الله جوادي آملي

 

نزول قرآن
پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  فرمودند قرآن هر سال يكبار بر من نازل مى شد و امسال كه آخرين سال عمر من است دو بار نازل شد.

سؤال اين است كه در نقل فوق آيا منظور كل قرآن بوده است يا نه؟

و اگر جواب مثبت است پس چرا پيامبر قسمتى از قرآن را بر مردم مى خواند؟

انسان كامل از آن جهت كه ولى اللّه است، آنچه را كه ذات اقدس اله به او عطا ميكند مى گيرد ولى از آن جهت كه رسول اللّه است بايد دو كار انجام دهد: اول اينكه تدريجاً مردم را آگاه كند، دوم اينكه به اندازه سطح فهم مردم با آنها صحبت كند.

تمام قران هر سال بر آن حضرت نازل مى شد اما رسالت او در اين نبود كه همه آيات را براى همه مردم نقل كند. حتى آن چه را هم كه نقل مى كرد به اندازه فهم مردم بود. پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) الفاظ را ذكر مى كرد ولى هر كس به اندازه درك و ظرفيت خود مطالب را مى فهميد.

همان مطلبى كه وجود مبارك حضرت امير به كميل فرمود: «اِنَّ هذِهِ الْقُلُبُ اَوْعِيَةٌ فَخَيْرُها اَوْعاها»1 اى كميل! اين دل ها ظرفيت هاى گوناگون دارند و بهترين دل آن است كه ظرفيتش بيشتر و حافظ اسرار باشد.

مرحوم شيخ صدوق رضوان اللّه تعالى عليه در كتاب شريف «معانى الاخبار» نقل مى كند كه شخصى آمد در محضر وجود مبارك امام صادق (علیه السلام) و عرض كرد چرا پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  را ابوالقاسم مى نامند.

حضرت ابتدا جواب ساده اى داد، فرمود آن حضرت پسرى داشت به نام قاسم و به اين دليل كنيه آن حضرت ابوالقاسم است. شاگرد امام عرض كرد اين را مى دانم، توضيح بيشترى بدهيد. حضرت فهميد كه او آمادگى و ظرفيت بيشترى دارد، معنايى را برايش بيان نمود كه به ذهن هيچكدام از ما خطور هم نمى كند.

فرمودند به اين علت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  را ابوالقاسم گفته اند كه:

1. على بن ابيطالب (علیهماالسلام)  تقسيم كننده بهشت و جهنم است «قَسيمُ النّارِ وَ الْجَنَّة». آن حضرت در روز قيامت به بهشت دستور مى دهد اين شخص دوست من است او را بپذير و به آتش جهنم دستور مى دهد فلان شخص دشمن من است او را بگير.

2. على بن ابيطالب (علیهماالسلام)  شاگرد پيامبر است و علوم فراوانى از پيامبر فراگرفته است.

3. هر شاگردى فرزند معلم است و هر معلمى حق پدرى بر گردن شاگرد خود دارد (پدر معنوى او است).

 از اين سه مقدمه اين نتيجه حاصل مى شود كه اگر على بن ابيطالب (علیهماالسلام)  قاسم (تقسيم كننده) بهشت و جهنم است و پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  پدر (معنوى) اين قاسم است پس كنيه پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  ابوالقاسم مى شود. ببينيد اين گونه معنا كردن آيا به ذهن احدى مى آيد، يا اگر غير امام اين گونه معنا مى كرد كسى قبول مى نمود؟

بنابراين پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله)  مأمور بود در هر هفته يا در هر ماه مقدار مشخصى از قرآن را بيان كند. متناسب با قدرت دريافت و درك مردم و ظرفيت محدود آنها.

1. بحارالانوار، ج 1، ص 188.

منبع : هدانا برگرفته ازپرسش ها و پاسخ ها «توصیه ها،پرسش ها و پاسخ ها».

ویژه نامه اخلاق و کلام علما