چرا رو به کعبه نماز می خوانیم اگر خدا همه جا هست

قبله نماز

پرسش 7 . مگر نه اين كه خداوند در همه جا حاضر است پس چرا نماز به سمت كعبه خوانده مى شود؟ آيا اين كار به بت پرستى شباهت ندارد؟

قرآن كريم مى فرمايد:
«فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ…»58؛ «پس روى كن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمين نيز هر كجا باشيد در نماز روى بدان جانب كنيد…».

«فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ…»59؛ «و اى رسول از هر جا و به هر ديار بيرون شدى روى به جانب كعبه كن و شما مسلمين هم به هر كجا بوديد روى بدان جانب كنيد…».

همان خدايى كه فرموده است به هر طرف رو كنيد آنجا وجه خدا است و او از رگ گردن به انسان نزديك تر است، همو دستور داده است كه به هنگام نماز به طرف مسجدالحرام نماز بخوانيد.

بر اين اساس همه جا بودن خداوند با برگزارى نماز به سوى جهت خاص منافات ندارد. چنان كه خدا همه زبان ها را مى داند ولى قرآن را به زبان عربى نازل كرده و بايد نماز را به زبان عربى خواند.

نماز خواندن به طرف قبله، نه از اين جهت است كه خداوند مكان يا جهت معينى دارد. قرآن در ضمن آيات مربوط به قبله مخصوصا در دو مورد، خداوند به اين حقيقت تصريح كرده و مى فرمايد:
«وَ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ»60؛ «مشرق و مغرب از آن خداست و به هر سو رو كنيد، خدا آنجاست».
و در آيه ديگر مى گويد:
«قُلْ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ»61؛ «بگو مشرق و مغرب از آن خداست».

بلكه از اين نظر است كه انسان به حكم اين كه جسم است هنگام نماز ناچار است به يك طرف متوجّه باشد و چه بهتر كه يك جهت همگانى مشخص شود تا رمز وحدت باشد و به سوى ولى اسلام خواسته است از اين موضوع حداكثر استفاده را براى تكميل اين عبادت خانه كعبه قديمى ترين مركز توحيد نيز باشد. خانه اى كه به دست قهرمان توحيد، ابراهيم خليل عليه السلام تجديد بنا شده و مورد توجّه تمام راهنمايان توحيد و پيغمبران خدا بوده است. توجّه به اين مركز توحيد، توجّه به خداست. توجّه عموم مسلمانان جهان در هر شبانه روز پنج مرتبه به اين مركز مقدّس، روح وحدت و يگانگى را در دل و جان آنها پرورش مى دهد و به وحدت اسلامى و هماهنگى مسلمين جهان كمك مى كند و اجتماعات مختلف اسلامى را از شرق و غرب عالم به هم مربوط مى سازد و شوكت و عظمت آنها را ظاهر مى نمايد و جهان اسلام را با وحدت هدف و عقيده به دنيا نشان مى دهد.62

جابربن حيّان از امام صادق عليه السلام پرسيد: آيا مركز بودن كعبه براى نماز اهميتش بيشتر است، يا براى حج؟ آن حضرت فرمود: مركزيت آن براى نماز؛ زيرا بسيارى از مسلمانان نمى توانند در تمام عمر حتى يك بار به مكه بروند؛ ولى هر مسلمان در هر نقطه از جهان، روزى پنج بار به سوى كعبه نماز مى خواند. مى توان گفت در هر شبانه روز پنج بار، نگاه تمام مسلمين جهان در كعبه به هم مى رسد و گويا تمام مسلمانان جهان، شبانه روزى پنج مرتبه در چشمان يكديگر مى نگرند و سخن آنان در آنجا به هم مى رسد و تكبير مسلمان در شرق و غرب دنيا، در كعبه شنيده مى شود. اين مركزيت در هيچ يك از اديان گذشته وجود نداشته و در آينده هم به وجود نخواهد آمد.63

به عبارت ديگر كعبه مغناطيس دل هاى اهل ايمان و رمز وحدت و استقلال مسلمانان است و ارتباط نماز و كعبه، ارتباطى دائمى است. «اگر كسى از فراز آسمان ها به صفوف نمازگزاران كره زمين بنگرد، دايره هاى متعدّدى را مى بيند كه مركزيت همه آنها كعبه است و توحيد، نقطه تمركز فكر و دل و جان و صفوف مسلمين است».64

بنابراين، خداوند جهت ندارد؛ ولى ما انسان ها در زندگى و حيات مادى و معنوى خود، نيازمند جهت هستيم و قبله، تعيين كننده جهت حركت مسلمانان در طول تاريخ بوده و هست. اگر فرض كنيم كه نماز بدون قبله بود، چه اتّفاقى مى افتاد؟ هر كس به سمتى نماز مى خواند و همين امر موجب مى شد تا عده اى، جهتى ترجيح بدهند و ديگران را نيز به آن دعوت كنند؛ مثلاً عده اى به مشرق، برخى به مغرب، گروهى به شمال، برخى به جنوب و… اين موضوع خود عاملى براى تفرقه و نزاع و درگيرى مى شد؛ قبله، صفوف نماز را متّحد و يكپارچه مى كند و روحيه جامعه پذيرى و الفت در بين مسلمانان و جوامع اسلامى را ايجاد و هويت مستقل فرهنگى در جامعه اسلامى پديد مى آورد.65 علاوه بر تحقّق وحدت و همدلى، توجّه به قبله توجّه به نداگر يكتاپرستى حضرت ابراهيم عليه السلام، توجّه به زادگاه و خاستگاه دعوت توحيدى پيامبر صلى الله عليه و آله و توجّه به اولين بناء معبد روى زمين است زيرا كعبه اوّلين نقطه اى است كه براى عبادت مردم وضع شده است:
«إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَكَّةَ مُبارَكاً»66.

در پايان گفتنى است؛ نماز و عبادت به سوى كعبه به هيچ عنوان قابل مقايسه با بت پرستى نمى باشد، زيرا مهمترين ويژگى نماز به سوى كعبه اين است كه انسان در نماز خالق هستى را به عنوان پروردگار خود مورد پرستش و ستايش قرار مى دهد برخلاف بت پرستى كه بت را به عنوان «پروردگار» خود دانسته و آن را مورد پرستش و ستايش قرار مى دهد لذا اگر قرار بود در نماز خواندن به سوى كعبه نوعى بت پرستى وجود داشته باشد بايد مسلمانان از نظر اعتقادى، به اين مسئله خود را ملتزم بدانند و حال آن كه تمامى مسلمانانى كه به سوى كعبه نماز مى خوانند علاوه بر اين كه «كعبه» را به عنوان پروردگار خود قبول ندارند، با بررسى محتواى نماز معلوم مى شود در نماز از كعبه هيچ گونه سخن و ستايشى مطرح نشده؛ بلكه همه آنها، كعبه را تنها به عنوان قبله و جهت نماز خود قبول داشته و در نماز نيز تنها خداوند و خالق هستى خود را مورد ستايش قرار مى دهند نه كعبه را.

 

58. بقره 2، آيه 144.

59. همان، آيه 150.

60. بقره 2، آيه 115.

61. بقره 2، آيه 142.

62. ناصر مكارم شيرازى و جعفر سبحانى، پاسخ به پرسش هاى مذهبى.

63. محمد رى شهرى، مناظره در رابطه با مسائل ايدئولوژيك، ص 84 و 85.

64. قرائتى، محسن، پرتوى از اسرار نماز، ص109، تهران: ستاد اقامه نماز، چاپ هفدهم 1378.

65. مجتبى كلباسى، يكصد وده پرسش درباره نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1388، نهم، ص 44.

66. آل عمران 3، آيه 96.

 

منبع: هدانا برگرفته از نماز چیستی و چرایی.

فلسفه رو به قبله نماز خواندن رو به قبله نماز خواندن چراروبه قبله نماز می خوانیم فواید رو به قبله نماز خواندن پشت به قبله نماز خوندن چراروبه قبله نماز می خوانیم چرا رو به قبله نماز بخوانیم چرا رو به قبله نماز میخوانیم پشت به قبله میکنند نماز پشت بر قبله میکنند نماز چرا سمت قبله نماز میخوانیم