چرا اول ماه با اختلاف افق ها فرق مى کند؟

تاثیر اختلاف افق در رؤیت هلال

پرسش : چرا اوّل ماه با اختلاف افق ها فرق مى کند و مثلا در کشورى امروز اوّل ماه است و در کشور دیگر که در شرق آن واقع شده فرداست؟

پاسخ اجمالی: کره ماه در هر ماه یک دور «تقریباً» به دور زمین گردش می کند و بر اثر همین گردش، «هلال»، «بدر»، «تربیع» و «محاق» صورت مى گیرد. همواره نصف کره ماه که در مقابل خورشید قرار دارد و با توجه به کروی بودن زمین و به سبب اختلاف نحوه قرار گرفتن ماه، زمین و خورشید، گاهی تمام نیمکره روشن ماه دیده می شود و گاهی نصف و گاهی فقط هلال دیده می شود، ضمن اینکه در نقاط مختلف زمین رؤیت ماه متفاوت است، در نقاط غربی شرایط رؤیت زودتر صورت می گیرد، لذا ممکن است در کشورى امروز اول ماه باشد و در کشوری فردا ماه رویت شود.

 

پاسخ تفصیلی: استدلالات علمى و آزمایش هاى مختلف، کروى بودن زمین را به وضوح ثابت مى کند و این مساله امروز جزء مسلّمات علمى شمرده مى شود؛ از طرفى کره ماه هم در حرکت خود به دور زمین «تقریباً» در هر ماه یک دوره کامل را طى مى کند و بر اثر همین گردش ماه به دور زمین «هلال»، «بدر»، «تربیع» و «محاق» صورت مى گیرد؛ زیرا همیشه نصف کره ماه که در مقابل خورشید قرار دارد روشن است، منتها طرز قرار گرفتن ماه و خورشید و زمین (بر اثر گردش ماهانه کره ماه) گاهى چنان است که ما تمام نیمکره روشن ماه را مى بینیم و در آن وقت «بدر کامل» است و گاهى طورى مى شود که نیمى از آن به طرف ماست و آن هنگام «تربیع» است و به همین ترتیب سایر حالاتى که براى ماه دیده مى شود به سبب اختلاف نحوه قرار گرفتن «ماه و زمین و خورشید» است. به این ترتیب در نقاط غربى به واسطه این که زمین کروى است شرایط رویت زودتر صورت مى گیرد و هلال زودتر رویت مى شود در نقاط شرقى شرایط رویت دیرتر حاصل مى گردد و به همین دلیل دیرتر رویت مى شود.

این موضوع را به وسیله ساده اى مى توان آزمایش کرد؛ یک کره معمولى جغرافیایى را از سقف آویزان مى نماییم و در مقابل آن یک چراغ قرار مى دهیم بطورى که چراغ محاذى یا بالاتر از آن باشد، سپس در آخر اطاق دور از چراغ مى ایستیم، خواهیم دید که تمام نیمکره تاریک رو به سوى ماست، کم کم که جلو مى آییم به جایى مى رسیم که هلال باریکى از نیمکره روشن در برابر ما آشکار مى گردد و به این ترتیب روشن مى شود که تغییر محلّ ما در مشاهده هلال مزبور موثّر است و با توجّه به انحناء و کرویّت زمین تاثیر افق ها در مشاهده و عدم مشاهده هلال واضح تر مى گردد.(1)

پی نوشت:

(1). گرد آوري از کتاب: پاسخ به پرسش های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ دوم، ص 446.