چرایی تفاوت عقاید انسانها با هم
چرايى تكثر عقايد
چرا عقيده انسان ها با هم متفاوت است؟
مردم به طور طبيعى در پاره اى از افكار و انديشه ها مختلف اند. اساساً تنوع افكار تا حدودى از ويژگى هاى شايسته و بايسته زندگى بشر است. آنچه اين عالم را از ملال و يك نواختى به در مى آورد و زيستن در آن را لذّت بخش و موجب خرسندى و خوش وقتى مى گرداند و قواى عقلانى، اخلاقى و ذوقى را رشد مى دهد؛ گونه گونى افكار و انديشه هاى انسان ها است. اين اختلاف تا زمانى كه به اصول مشترك اعتقادى و تفاهم در مسائل بنيادين، خللى وارد نسازد امرى مثبت تلقى شده است.
اصولاً اختلاف ها را بر دو نوع مى توان تقسيم كرد:
يك. اختلاف معقول و طبيعى
اين نوع اختلاف، ناشى از تنوع اطلاعات و زواياى نگرش مربوط به موضوعات مختلف و استعدادها و دريافت هاى گوناگون افراد است؛ مانند اختلاف نظر در دريافت واقعيات عالم هستى كه موجب ديدگاه هاى مختلف علمى و فلسفى مى شود. اين گونه اختلافات هيچ مانعى براى همكارى و همگرايى علمى و فكرى نيست. برهمين مبنا، دانشمندان بزرگ شيعه و سنى، بر آثار يكديگر حواشى بسيار زده اند؛ چنان كه تجريدالاعتقاد خواجه طوسى را ملاعلى قوشجى حواشى زده و كتاب احياءالعلوم غزالى را ملامحسن فيض كاشانى تهذيب كرده و كتاب محجه البيضاء را تأليف كرده است. اختلاف نظر معقول، مى تواند عامل پيشرفت در دو قلمرو علم و عمل تلقى شود.
اين تفاوت عقل ها را نيك دان
در مراتب از زمين تا آسمان
هست عقلى همچو قرص آفتاب
هست عقلى كمتر از زهره و شهاب
هست عقلى چون چراغى سرخوشى
هست عقلى چون ستاره آتشى1
اختلاف هاى طبيعى گونه هايى دارد كه در ذيل به برخى از آنها اشاره مى شود:
1-1. اختلاف طبيعى افراد در ادراك واقعيات ؛ براى مثال افرادى دچار خطاى حواس مى شوند و واقعيات را آن گونه كه هست، درك نمى كنند. ريشه اين اختلاف و تفاوت ها در ساختمان حواس و فعاليت هاى روانى آنان است. عوامل ارثى نيز مى تواند زمينه ساز برخى اختلاف ها باشد.
2-1. اختلاف هاى ناشى از شرايط محيطى و چگونگى برخورد انسان با عوامل محيطى.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
3-1. اختلاف هاى ناشى از اندوخته هاى علمى ؛ كسب معارف و تجربه هاى گوناگون در افرادِ متفاوت كه خود موجب برداشت هاى مختلف گشته و در نتيجه منجر به پديدآمدن عقايد متفاوت است. اين نوع اختلاف ها مزاحم حيات فردى و اجتماعى انسان ها نيست بلكه دو نوع اخير آن عامل تكامل نيز خواهد بود.
دو. اختلاف نامعقول
اين نوع اختلاف، ناشى از عوامل انحرافى و نامطلوب است؛ مانند تفاوت ناشى از هوا و هوس هاى نفسانى. در طول تاريخ، اشخاصى با تظاهر به آزادى فكر و انديشه – اما به انگيزه عشق به قدرت يا شهرت – ادعاهايى كرده اند كه موجب پيدايش انواع اختلاف نظرهاى نامعقول شده است.
پاره اى از اختلافات نامعقول عبارتند از:
1-2. اختلاف هاى ناشى از عدم كنترل سودجويى ؛ هر چند اصل سودجويى يك ريشه طبيعى دارد، اما اگر اين پديده تعديل نشود، حيات بشرى به مخاطره خواهد افتاد. اگر افراد به مهار خواسته هاى خود نپردازند، اختلاف مصنوعى زيان بارى ايجاد خواهد شد.
2-2. اختلاف هاى ناشى از دسته بندى هاى اجتماعى ؛ مانند اختلافات ملى، قومى و… كه برخى از آنها براساس خودخواهى ها و نفس پرستى ها سامان مى يابد و به تبع خود اختلافاتى را پديد مى آورد.2
1. مثنوى، دفتر پنجم، ابيات 459 – 461.
2. نگا: عبداللّه نصرى، تكاپوگر انديشه ها زندگى، آثار و انديشه هاى استاد محمد تقى جعفرى ، (تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى، چاپ اول، تابستان 1376 )، صص 404 ـ 412.
منبع : هدانا برگرفته از کتاب ادیان و مذاهب
