نگاهی مستند به خسارات اشغالگران در جنگ جهانی دوم به ایران/ارسال آذوقه مردم ایران برای ارتش‌های اشغالگر
نگاهی مستند به خسارات اشغالگران در جنگ جهانی دوم به ایران/ارسال آذوقه مردم ایران برای ارتش‌های اشغالگر
از لابلای اسنادی که در آرشیو مجلس شورای اسلامی موجود است، به اسنادی برمی‌خوریم که نشان می‌دهد عمدتاً قوای روس و انگلیس در شمال کشور، اماکن و ابنیه‌هایی را تصرف کرده و سال‌های طولانی شاید برخی از این ابنیه‌ها در اختیار آنها بوده اما متاسفانه برخلاف عرف که مال الاجاره پرداخت کنند و حتی خسارت مالک آن املاک را جبران نمایند، این املاک علاوه بر اینکه تخریب شده، در برخی موارد اقدام به آتش زدن آنها کرده‌اند.
تصرف خانه‌ها و منازل مردم علاوه بر مغازه‌ها و دکاکین آنها، از دیگر اعمال‌اشغالگرانه متفقین در هنگام اشغال ایران بود. خانه‌های بسیاری از مردم طی جنگ جهانی دوم به اشغال سربازان ارتش‌های متجاوز درآمد و ساکنانش اخراج شدند در حالی که هیچ ملجاء و منبع رسیدگی نبود تا این افراد برای بدست آوردن مال و اموال خود به آن مراجعه و دادخواهی نمایند. سند زیر نشانگر تصرف برخی خانه‌های مردم در بندر شاهپور و همچنین اداره بهداری آن شهر است.
اشغال بهداری و خانه‌های مردم شاهپور توسط ارتش سرخ
سند:
وزارت دارایی
قسمت مالی
شماره 43318
تاریخ 1321/11/11
وزارت کشور
چندی پیش اداره دارایی مالی و اقتصادی شهرستان خوی گزارش داده بود که ارتش سرخ در شاهپور قسمت زیادی از خانه‌های مردم را اشغال و عمارت سابق بهداری آنحا را که خالصه دولتی است و اخیرا خالی بوده، بدون مراجعه و مذاکره با دارایی محل، برای سکونت افراد ارتش ضبط کرده‌اند. مراتب به وزارت امور خارجه نوشته شد به طوری که مرقوم می‌فرمایند با نماینده سفارت کبرای شوروی مذاکره به عمل آمده و…۸۲
قحطی
وقتی قوای روس و انگلیس و آمریکا وارد خاک ایران شدند، در تهران و سایر شهرهای ایران برای خود، محل استقرار بوجود آوردند. بسیاری از ادارات و سربازخانه‌ها و بیمارستان‌ها در اختیار آنها قرار گرفت و غذا و خوراک خود را از شهرهای مختلف ایران تامین کردند. در واقع قوت و غذای مردم ایران برای تغذیه آنها اختصاص یافت.
از همین روی دو ماه بیشتر طول نکشید که ایران دچار کمبود مواد غذایی شد. گرانی سرسام آور، سراسر مملکت را در بر گرفت به طوری که در سال‌های 1321 و 1322 عده زیادی از مردم براثر فقر مردند و همه روزه در خیابان‌های شهرها، شاهدان و رهگذران، عده‌ای را می‌دیدند که از بیماری جان می‌دهند و این وضع تا پایان جنگ در ایران ادامه داشت.
مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین علی دوانی، محقق و از شاهدان عینی جنگ دوم جهانی در این باره می‌گوید:
«… ما در آن سن و سال کم می‌دیدیم که مملکت‌مان به دست بیگانه افتاده. شب‌ها که می‌رفتیم و می‌دیدیم کامیون‌های میوه را می‌برند برای سربازان انگلیسی و هندی، درون‌مان آتش می‌گرفت. ظرف دو سه روز قحطی شد. به طوری که برای گرفتن آب لوله کشی جان مردم به خطر می‌افتاد. در آن موقع، آب لوله کشی در شهر نبود و در منطقه شرکت نفت، در هر چهارراه یا سه راهی، لوله بزرگ آب قرار داده بودند و مردها و زن‌ها همه می‌آمدند و از آنجا، آب می‌بردند. بر سر گرفتن آب و خرید نان، هنگامه می‌شد. خیلی‌ها کشته می‌شدند، خیلی‌ها زخمی می‌شدند. مرد و زن لت و پار می‌شدند تا آب یا نان بگیرند…»۸۳
سومین قحطی بزرگ، قحطی سال‌های جنگ جهانی دوم است که ویرایش دوم کتاب قحطی بزرگ دکتر محمد قلی مجد محقق و پژوهشگر و استاد دانشگاه پنسیلوانیا با تکیه براسناد و به طور مفصل بدان پرداخته است. دکتر مجد تلفات قحطی جنگ جهانی دوم در ایران را حدود چهار میلیون نفر برآورد می‌کند.
فریبا فرزام ، کارشناس مرکز اسناد ملی ایران به تنگنای شرایط و محدودیت‌های ارزاق عمومی در روزگار جنگ می‌پردازد:
«…در شرایطی که مردم ما در جنگ و قحطی به سر می‌بردند و مشکلات تامین مایحتاج عمومی برای ملت ایران به شدت وجود داشت، بایستی مایحتاج نظامی‌های خارجی که کشور را اشغال کرده بودند و حتی ارسال کالا به روسیه تامین می‌گردید…»۸۴
5 تا 6 میلیون نفر
تلفات قحطی جنگ جهانی دوم در ایران
متفقین در شهرهای بزرگ مثل تهران، اصفهان،کرمانشاه و خراسان انبارهای گندم داشتند که مملو از گندم بود و گندم‌های کشاورزان را در آن سالها به چند برابر قیمت خریداری کرده و در آن انبارها انباشته می‌کردند تا به عنوان عقبه‌ای که برای جنگ در نظر گرفته بودند، هم در جبهه روسیه و هم در عراق و بصره استفاده کنند. از این طریق باعث لطمات و صدمات جبران ناپذیری به مردم ایران شدند که علاوه‌بر کمبود نان و مشکلات تغذیه‌ای که برای مردم بوجود آورد، باعث بروز قحطی‌هایی در مناطق مختلف کشور به ویژه غرب کشور شد که هنوز آمار و ارقام مشخصی از قتل و تلفات نفوس مردم در این قحطی‌ها وجود ندارد. همانطور که‌اشاره شد، ارقام بیش از 5 یا 6 میلیون نفر را نشان می‌دهد که عمده این مرگ و میرها ناشی از صدمات معیشتی است.
نسرین نگاهبان، کارشناس اسناد تاریخی درباره تامین آذوقه متفقین از ذخائر و انبارهای مردم ایران می‌گوید:
«… براساس بند هفتم قرارداد اتحاد سه گانه، نیروهای متفقین ملزم شده بودند که در واقع خوراک و آذوقه ارتش خودشان را از کشورهای خود تهیه بکنند و هیچ فشاری را به دیگر کشورها مثل ایران تحمیل نکنند. اما این مسئله محقق نشد و آنها از آذوقه و مواد غذایی که در ایران بود، استفاده کردند…»۸۵
البته روشن به نظر می‌رسید که تامین غذای ارتش یکصد هزار نفری اشغالگران و نیز یکصد هزار آواره لهستانی که از زندان‌های روسیه آزاد شده و به ایران کوچ داده شده بودند، از طریق واردات مواد غذایی غیر ممکن بود. چرا که مضاف بر مشکلات حمل‌ونقل و فقدان تعداد کافی کشتی‌های باری برای حمل خوار و بار مورد نیاز از اقصی نقاط دنیا به خاک ایران، مسئله اساسی همانا عدم دسترسی متفقین به مواد غذایی کافی برای صدور به ایران بود.۸۶
از همین روی تامین غذای ارتش‌های اشغالگر و همچنین مهاجران لهستانی برگردن ملت فقیر و تحت‌اشغال ایران افتاد که خود با مشکلات بسیار و کمبود غذا دست و پنجه نرم می‌کرد. ارتش‌های‌اشغالگر در ایران کلیه غلات را به سرعت و با زور سرنیزه و بعضا با پرداخت حداقل بهای ممکن، تصاحب
می‌کردند. ۸۷
گزارش رئیس‌اداره بندر انزلی (بندر پهلوی سابق) در تاریخ 1321/5/21 درباره غارت غلات ایران توسط اشغالگران و مهاجرین می‌نویسد:
«… از اوایل سال جاری به واسطه ورود مهاجرین لهستانی و وجود نیروی بیگانه در بندر پهلوی اوضاع خوار و بار به طور تصاعدی ترقی کرده، مخصوصا برنج که قوت اهالی است، از چند روز پیش روز به روز مشکل و میزان بهای آن از خرواری 20 من شاه 400 ریال، به 800 ریال ترقی کرده و از همه سخت تر، در این ایام میزان عرضه آن بر میزان تقاضا رو به نقصان گذاشته، به طوری که فعلا با بهای خرواری 20 من شاه 800 ریال هم به دست نمی‌آید… اخیرا به مناسبت ورود مهاجرین لهستان که از تاریخ 20/5/1321 اولین کشتی آنان وارد گردید، به قیمت کلیه مایحتاج زندگانی خاصه خوار و بار به مراتب افزوده شده و دکاکین علاف‌ها که تا چند روز پیش مملو از برنج‌های مختلفه بود، به کلی خالی و معلوم نیست ناگهان فروخته و یا احتکار کرده‌اند…» ۸۸
کیهان/.
