نماز اول وقت
پرسش 9 . دليل تأكيد بر نماز اوّل وقت چيست؟ آيا بهتر نيست هرگاه وقت داشتيم نماز بخوانيم؟
به طور طبيعى هر كارى زمانى ويژه دارد كه در صورت تحقّق يافتن در آن زمان، داراى تأثير بيشتر و مناسب تر خواهد بود. براى مثال ورزش يا خوردن غذا و مصرف دارو هر كدام زمان خاصى مى طلبد. اگر در شرايط و فرصت مناسب خودش باشد، بسيار آرامش بخش و مفيد خواهد بود؛ ولى اگر در زمان و شرايط خاصّ تنظيم شده آن انجام نشود انسان با مشكل مواجه خواهد شد. لذا رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده اند: «الْأُمُورُ مَرْهُونَةٌ بِأَوْقَاتِهَا»69؛ «كارها در گرو زمان و فرصت خاص خويشند».
اوقات نماز نيز فرصت هايى هستند كه نوعاً مناسب ترين شرايط براى نماز است از همين رو نماز خواندن در آن اوقات نشاط آور، انرژى بخش و داراى تأثيرات ويژه است. مثلاً در مورد نماز ظهر از امام صادق عليه السلام نقل شده است: «اِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ هَبَّتِ الرِّياحُ وَ نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى خَلْقِه»70؛ «به هنگام ظهر درهاى آسمان گشوده مى شود و بادهاى (رحمت) وزيده مى شود و خداوند به مخلوقاتش نظر مى كند» كه در مورد بقيه نمازها نيز به همين صورت است71.
اميرالمؤمنين عليه السلام فرموده اند: «هيچ عمل و طاعتى نزد خداى با عزّت و جلال از نماز محبوب تر نيست، پس هيچ چيز از امور دنيا از بجا آوردن نماز در وقت هايش شما را مشغول نگرداند، زيرا خداوند با عزت و جلال جماعت و گروهى را مذمّت كرده و فرموده: «الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ»72؛ «كسانى كه از نمازشان غفلت مى ورزند يعنى وقت هاى آن را سبك مى شمارند».
در جاى ديگر امام صادق عليه السلام تفاوت نماز اوّل وقت با آخر وقت را چنين بيان داشته اند: «فَضْلُ الْوَقْتِ الْأَوَّلِ عَلَى الْأَخِيرِ كَفَضْلِ الاْخِرَةِ عَلَى الدُّنْيا»73؛ «فضيلت اوّل وقت بر آخر آن همانند فضيلتى است كه آخرت بر دنيا دارد».
اهميت اين مسئله زمانى به اوج خود مى رسد كه از سوى ائمه عليهم السلام خواندن نماز اوّل وقت به عنوان يكى از علائم شيعه مطرح مى گردد. امام صادق عليه السلام فرموده اند: «امْتَحِنُوا شِيعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِيتِ الصَّلَوَاتِ كَيفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَيهَا»74؛ «شيعيان ما را در اوقات نماز آزمايش كنيد كه چگونه بر خواندن نماز خود در موعد مقرّر محافظت مى كنند».
برخى آيات قرآن نيز بر لزوم نماز اوّل وقت اشاره دارد. خداوند مى فرمايد:
«وَهُمْ عَلَى صَلاتِهِمْ يحافِظُونَ»75؛ «و بر نمازهاى خويش، مراقبت مى كنند!».
تفسير معروف آيه، اين است كه مراد از محافظت بر نماز، محافظت بر وقت نماز است.76
«رِجَالٌ لاَّتُلْهِيهِم تَجَرَة وَلاَبَيعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَوةِ»77؛ «مردانى كه نه تجارت و نه معامله آنها را از ياد خداوند و بر پا داشتن نماز غافل نمى كند».
در روايت آمده: آنها تاجرانى هستند كه تجارت و بيع، آنان را از ياد خداوند غافل نمى سازد، هنگامى كه وقت داخل مى شود حق آن را ادا مى كنند.78
«فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ يلْقَوْنَ غَيا»79؛ «امّا پس از آنان، فرزندان ناشايسته اى روى كار آمدند كه نماز را تباه كردند، و از شهوات پيروى نمودند؛ و به زودى (مجازات) گمراهى خود را خواهند ديد!»
خداوند متعال در اين آيه از گروهى نام برده اند كه به دليل ضايع كردن نماز و پيروى شهوات گرفتار غى80 خواهند شد. از امام صادق عليه السلام روايت شده: مراد از ضايع كردن نماز در اين آيه ترك نماز نيست، بلكه از اين ضايع كردن نماز در اين آيه تأخير در نماز است.81
«فَوَيلٌ لِلْمُصَلِّينَ، الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ»82؛ «پس واى بر نمازگزارانى كه، در نماز خود سهل انگارى مى كنند».
يونس بن عمّار مى گويد: از حضرت صادق عليه السلام از معناى اين آيه سؤال كردم كه آيا مراد، وسوسه شيطان است كه انسان را گرفتار سهو مى كند؟ حضرت فرمودند: «خير، هر انسانى گرفتار سهو در نماز مى شود و ليكن مراد اين است كه نماز مى خواند، ولى آن را در اوّل وقتش نمى خواند»83.
نماز اوّل وقت موجب عادت دادن شخص به نظم و باعث نشاط و آمادگى و حضور قلب بيشتر در نماز مى باشد؛ علاوه بر اين موارد در نصوص دينى نيز آثار دنيوى و اخروى فراوانى براى نماز اوّل وقت نقل شده كه مى توان در اين زمينه از امور زير نام برد:
رسول اللّه صلى الله عليه و آله فرمود:
«إِنَّ رَبَّكُمْ يقُولُ هَذِهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ الْمَفْرُوضَاتُ فَمَنْ صَلاَّهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ حَافَظَ عَلَيهِنَّ لَقِينِى يوْمَ الْقِيامَةِ وَ لَهُ عِنْدِى عَهْدٌ أُدْخِلُهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ مَنْ لَمْ يصَلِّهِنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ لَمْ يحَافِظْ عَلَيهِنَّ فَذَلِكَ إِلَى إِنْ شِئْتُ عَذَّبْتُهُ وَ إِنْ شِئْتُ غَفَرْتُ لَه»84؛ «خداى شما مى فرمايد: اين نمازهاى پنج گانه فريضه است، پس كسى اين نمازها را در وقتش بجا آورد و محافظت بر او نمايد، روز قيامت مرا ملاقات خواهد كرد. و بر عهده من است كه او را وارد بهشت كنم، و كسى كه در وقتش نمازها را بجا نياورد و محافظت بر او نكند، در اين صورت بر من است كه اگر بخواهم او را عذاب مى كنم، و اگر بخواهم او را مى بخشايم».
امام حسن عسكرى عليه السلام فرموده اند: «موسى به عمران با خداوند سخن گفت و از پروردگار خويش پرسيد: خدايا! پاداش كسى كه نمازش را اوّل وقت مى خواند چيست؟ خداوند تبارك و تعالى فرمود: خواهش و خواسته او را برآورده مى كنم و بهشت را بر او مباح مى گردانم»85.
رسول اللّه صلى الله عليه و آله وعده داده: «إِذَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عُوفِى مِنْهَا حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ رُعَاةُ الشَّمْسِ أَى الْحَافِظُونَ لِأَوْقَاتِ الصَّلَوَاتِ وَ عُمَّارُ الْمَسَاجِدِ»86؛ «هنگامى كه خداوند سبحان، از آسمان آفت نازل كرد حاملين قرآن، رعايت كنندگان خورشيد، يعنى كسانى كه اوقات نماز را مراعات كنند، و مساجد را آباد مى سازند از اين آفت در امانند».
رسول خدا صلى الله عليه و آله: «مَا مِنْ صَلاَةٍ يحْضُرُ وَقْتُهَا إِلاَّ نَادَى مَلَكٌ بَينَ يدَى النَّاسِ قُومُوا إِلَى نِيرَانِكُمُ الَّتِى أَوْقَدْتُمُوهَا عَلَى ظُهُورِكُمْ فَأَطْفِئُوهَا بِصَلاَتِكُم»87؛ «وقت هر نماز فرا مى رسد، فرشته اى در ميان مردم ندا سر مى دهد برخيزيد، به وسيله نمازتان، آن آتش گناه را كه خودتان فراهم كرديد، خاموش كنيد».
امام صادق عليه السلام فرمود: «مَلَكُ الْمَوْتِ يدْفَعُ الشَّيطَانَ عَنِ الْمُحَافِظِ عَلَى الصَّلاَةِ وَ يلَقِّنُهُ شَهَادَةَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ فِى تِلْكَ الْحَالَةِ الْعَظِيمَة»88؛ «هنگام مرگ ملك الموت شيطان را (در آن هنگام كه مى خواهد ايمان انسان ها را بگيرد) از كسى كه محافظت به (اوقات) نماز مى كند، دفع مى كند و شهادتين «اشهد ان لا اله الا اللّه و ان محمداً رسول اللّه» را در اين حالت به او تلقين مى كند».
از همين رو، پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «مَا مِنْ عَبْدٍ اهْتَمَّ بِمَوَاقِيتِ الصَّلاَةِ وَ مَوَاضِعِ الشَّمْسِ إِلاَّ ضَمِنْتُ لَهُ الرَّوْحَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ انْقِطَاعَ الْهُمُومِ وَ الْأَحْزَانِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّار»89؛ «بنده اى (نمازگزار) كه اهتمام و مواظبت به اوقات نماز نمايد، و مواضع آفتاب را براى وقت نمازش دقّت كند، من ضمانت مى كنم براى او راحتى در دم مرگ را و دفع و رفع هموم و درد و اندوه و نجات از آتش جهنم را».
امام باقر عليه السلام فرموده است: «هرگاه نماز در اوّل وقت بالا برود، سفيد و درخشان به سوى صاحبش باز مى گردد و به او خطاب مى كند: از من مواظبت نمودى خدا تو را حفظ كند…»90.
امام باقر عليه السلام فرموده اند: «أَيمَا مُؤمِنٍ حَافَظَ عَلَى الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَةِ فَصَلاَّهَا لِوَقْتِهَا فَلَيسَ هَذَا مِنَ الْغَافِلِين»91؛ «هر مؤمنى محافظت بر نمازش نمايد، و او را در وقتش بجا آورد، از انسان هاى غافل شمرده نمى شود».
69. بحارالأنوار، ج74، ص 166.
70. وسائل الشيعة، ج 7، ص 66.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
71. مجتبى كلباسى، يكصد و ده پرسش درباره نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1388، نهم، ص89.
72. وسائل الشيعة، ج4، ص113.
73. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 36.
74. بحارالأنوار، ج65، ص149.
75. انعام 6، آيه 92.
76. طباطبايى، سيّدمحمدحسين، تفسير الميزان، موسوى همدانى، سيّدمحمدباقر، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1374ش، پنجم، ج7، ص389.
77. نور 24، آيه 37.
78. مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1374ش، اول، ج14، ص486.
79. مريم 19، آيه 59.
80. امام كاظم عليه السلام در خصوص «غى» فرموده اند: «آن كوهى از مس گداخته كه در وسط جهنم مى چرخد»، بحارالأنوار، ج23، ص 223.
81. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372ش، سوم، ج6، ص 802.
82. ماعون 107، آيه 4 و 5.
83. وسائل الشيعة، ج 4، ص 114.
84. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص29.
85. بحارالأنوار، ج 13، ص 327.
86. مستدرك الوسائل، ج 3، ص149.
87. أمالى، صدوق، ص 496.
88. من لايحضره الفقيه، ج1، ص 137.
89. بحارالأنوار، ج 80، ص9.
90. وسائل الشيعة، ج4، ص 108.
91. الكافى، ج3، ص 270.
منبع: هدانا برگرفته ازنماز چیستی و چرایی.
ویژه نامه موضوعات گوناگون و متفرقه
نماز اول وقت نماز اول وقت حدیث نماز اول وقت چه فوایدی دارد نماز اول وقت در قرآن نماز اول وقت شاه کلید است ضرورت نماز اول وقت نماز اول وقت صبح فواید نماز اول وقت صبح نماز اول وقت امام صادق نماز اول وقت ثواب نماز اول وقت فواید نماز اول وقت فضیلت فوايد نماز اول وقت
