نقد کتاب فصل الخطاب محدث نوری

نقد کتاب «فصل الخطاب» در موضوع تحریف قرآن

پرسش :  اگر شیعه به تحریف قرآن اعتقاد ندارد، چرا کتاب «فصل الخطاب» محدث نورى را که درباره تحریف نوشته شده است، نقد نمى کند؟

پاسخ اجمالی

گروهى از محققان به نقد کتاب فصل الخطاب محدث نوری که درباره تحریف قرآن است پرداختند، مثلا سید محمدحسین شهرستانى، علّامه شیخ محمد جواد بلاغى، آیت الله سید ابوالقاسم خوئى، امام خمینی و… . مهمترین نقدی که به این کتاب وارد است استفاده از روایات ضعیف و جعلی می باشد.

پاسخ تفصیلی

از روزى که این کتاب منتشر شد، گروهى از محققان به نقد این کتاب پرداختند. برخى از آنان عبارتند از:

1. فقیه محقق شیخ محمود، فرزند مرحوم شیخ ابوالقاسم معروف به معرّب تهرانى (متوفاى 1313 ه) در نقد آن کتابى در 300 صفحه به نام «کشف الارتیاب فى عدم تحریف الکتاب» نوشت و در آن، با دلایل روشن عدم تحریف قرآنرا ثابت نمود، تا آن جا که مرحوم محدث نورى پس از مطالعه این کتاب، برخى از نظریات خود را تعدیل کرد.
2. سید محمدحسین شهرستانى (متوفاى 1315 ه) کتابى ارزشمند در نقد آن نوشت و آن را «حفظ الکتاب الشریف عن شبهه القول بالتحریف» نامید.
3. علّامه شیخ محمد جواد بلاغى (1284- 1351) مولف کتاب «آلاء الرحمن» در مقدمه کتاب خود نقدى روشن بر فصل الخطاب نوشته است.
4. مرجع شهیر سید ابوالقاسم خوئى (1317- 1411 ه) در کتاب «البیان»
فصلى به نام «صیانه القرآن عن التحریف» دارد و در آن روایات دالّ بر تحریف را که شیخ نورى گردآورى کرده، به نحو احسن ارزیابى نموده است.
5. استاد بزرگوار ما مرحوم آیهاللّه امام خمینیرحمه اللّه مى فرمود: محدث نورى انسانى صالح و اهل تشیع بود، ولى علاقه فراوانى به گردآورى روایات ضعیف و عجیب و غریب داشت، روایاتى که خِرد انسان آن را نمى پذیرد.
در عین حال، براى ارزیابى این کتاب باید گفت:
روایات ویژه اى که در این کتاب آمده و نشان از تحریف دارد، خواه به طور کلى تحریف را بیان کند یا مورد خاصى را نام ببرد، (1122) حدیث است که (61) روایت آن به طور عام قائل به تحریف است و (1068) روایت آن مورد خاصى را نام مى برد که در آن تحریف صورت گرفته است.
اکثریت قاطع این روایات از کتاب هایى گرفته شده که سند و اعتبار ندارند، یا نویسنده اش مجهول است و یا سند آن قطع شده، یا از پایه و اساس جعلى و بى اعتبار بوده است.
بیشتر این روایات از سه کتاب اخذ شده است:
1. کتاب قراءات نگارش احمدبن محمد سیّارى، از نویسندگان آل طاهر بود. او فردى ضعیف الحدیث، فاسد المذهب، کثیر الارسال معرفى شده است.(1)
2. کتاب على بن احمدکوفى (متوفاى 352 ه) که رجالیون، او را کذاب و باطل گرا معرفى کرده اند.
نجاشى، رجال شناس شیعهدر حق او مى گوید: وى کوفى و از آل‏ ابى طالب است و در آخر زندگى، راه غلوّ را پیش گرفت. مذهب او فاسد شد و کتاب هاى زیادى نوشت. اکثر آنها آکنده از خطا و اشتباه است. سپس مى گوید: غالیان براى این مرد، منزلت عظیمى قائلند.(2)
3. تفسیرعلى بن ابراهیم قمى، این تفسیرهر چند به نام او معروف شده است، ولى همه آن، تالیف او نیست. بخشى به قلم او و بخشى به قلم ابى الجارود است که شاگرد على بن ابراهیم آن را ضمیمه ساخته است.
شگفت اینجاست که راوى این کتاب که خود را شاگرد على بن ابراهیم معرفى مى کند و نامش ابو الفضل عباسبن محمد بن علوى است، ناشناخته است و در کتاب هاى رجال معرفى نشده است. از این جهت بر چنین تفسیرى نمى توان اعتماد کرد.(3)
آنچه از این گونه کتاب ها نقل شده مجموعاً (815) حدیث است. تنها (307) روایت باقى مى ماند که بیشتر آنها (107 روایت) به اختلاف در قرائت ها باز مى گردد، و به مساله تحریف ربطى ندارد و بقیه آنها (200 روایت) را از کتاب هاى معتبر نقل کرده که همگى به خوبى قابل توجیه هستند یا اصلًا دلالتى بر تحریف ندارند و ایشان به اصرار آنها را در ادلّه اثبات تحریف گنجانده است.
علاقه مندان به شناخت واقعیت این روایات به کتاب «صیانه القرآن من التحریف» نگارش آیه اللّه معرفت مراجعه فرمایند.(4)

پی نوشت:

(1). فهرست شیخ طوسى، ص 47، شماره 70؛ رجال نجاشى: 1/ 211، شماره 190.
(2). رجال نجاشى، ج 2، ص 96، شماره 689.
(3). در ارزیابى تفسیر قمى به کتاب «کلیات فى علم الرجال» 329- 340 مراجعه فرمایید.
(4). گرد آوری از کتاب: راهنماى حقیقت، شیخ جعفر سبحانی، انتشارات مشعر، تهران، 1387، ص 258-260.