منظور امام سجاد از گفتن انا ابن مكة ومنى چیست

 

حضرت سجّاد(علیه السلام) در مجلس شام فرمود: به من اجازه دهید كه بالای این چوبها! بروم و كلماتی بگویم كه در آن رضای خدا و اجر و ثواب برای شنوندگان است. ابتدا یزید اجازه نداد ولی چون افكار عمومی مردم تحریك شده بود، یزید مجبور شد با منبررفتن امام(علیه السلام) موافقت كند. وقتی امام سجّاد(علیه السلام) بر فراز آن چوبها قرار گرفت، پس از حمد و ثنای الهی به ایراد خطبهٴ حماسی و مُهَیج پرداخت. 

ابتدا خود را به صورت اجمالی معرفی كرد و فرمود: ما دارای علم، حلم، سماحت، فصاحت، شجاعت و محبّت در قلبهای مؤمنان هستیم. و فضیلت ما این است كه نبی مختار ازماست، صدیق اكبر از ماست، طیار از ماست، شیر خدا و شیر رسول خدا از ماست، دو دسته گل پیامبر این امت از ماست. پس از آن فرمود:

با این معرفی اجمالی، هر كس مرا شناخت كه شناخت. و اگر كسی نشناخت و از فضایل و كمالات ما آگاه نشد، تفصیلا خود را معرفی می كنم. آن گاه به ذكر فضایل و كمالات خود و خاندان عصمت و طهارت پرداخت و در ضمن آن فرمود: «أناابن مكة ومنی، أنا ابن زمزم والصفا… »؛ من فرزند مكه و منا هستم، من فرزند زمزم و صفا هستم…. در این جمله اشاره به این معنا دارد كه: گرچه ما امسال به منا نرفتیم، در آنجا بیتوته نكردیم و گوسفند نكشتیم، ولی منا از ماست. چون منا همانند مكّه و مدینه و حتّی همانند خود كعبه موات بود و ما با كربلا رفتن خود آن سرزمین مرده را زنده كردیم. و هر كس كه زمین مرده ای را زنده كند، آن زمین از آنِ اوست: «من أحیی ارضاً مواتاً فهى له». كسی با گوسفند و شتر قربانی كردن مالك منا نمی گردد. چون منا با این چیزها زنده نمی گردد. منا با قربانی كردن پدر، برادر، عمو و اصحاب و تقدیم اسیر و جانباز در راه خدا زنده می شود.

چون چنین كسی است كه می تواند به دیگران درس شهادت دهد. از این جهت ما صاحب منا و وارث آن هستیم. چنان كه وارث صفا و مروه و زمزم و كعبه نیز هستیم. چون ما با قیام خود كعبه را زنده كرده ایم، به حج بها داده ایم و آبروی حج را حفظ كرده ایم. وگرنه گوسفند كشتن، طواف كردن دور خانهٴ خدا و سعی كردن بین صفا و مروه كار بسیار سهلی است كه از عهدهٴ هر كسی بر می آید. همان طور كه سابقه ای بس كهن در تاریخ جاهلیتِ قبل از اسلام دارد…

«أنا بن مكّة ومنی، أنا بن زمزم وصفا» من فرزند مكه و منا هستم؛ یعنی آن عبادتی كه باید در مكه و منا انجام بگیرد من به آن رسیده‏ ام و آن عبادت مرا به اینجا رساند، نه اینكه من فرزند سرزمین مكه و منا هستم.  آنان كه در منا زندگی می‏ كنند و اهل آن سرزمین‏ اند فرزند منا نیستند؛ آنكه قربانی می‏ دهد تا دین زنده و محفوظ بماند او فرزند مناست. آن كسی كه حاضر است بهترین شهدا را نثار و ایثار كند تا دین خدا محفوظ بماند، او به حقیقتِ قربانی رسیده است؛ او فرزند مناست گرچه منا نرفته باشد.

 

منبع: سایت هدانا برگرفته از اسرا، کتاب «حكمت عبادات» و کتاب «حماسه و عرفان » از آثار آیت الله العظمی جوادی آملی.

متن کامل بیانات آیت الله جوادی را از اینجا کلیک کنید و بخوانید