معاملات باطل و حرام
معاملات باطل و حرام
معاملات باطل
مسأله 2055 در چند مورد، معامله باطل است (1):
اوّل: خرید و فروش عین نجس مثل بول و غائط و مسکرات، بنا بر أقوی در بعضی و بنا بر احتیاط واجب در بعضی (2)
دوم: خرید و فروش مال غصبی، مگر آن که صاحبش معامله را اجازه کند (3)
سوم: خرید و فروش چیزهایی که مال نیست (4)
چهارم: معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد (5) مثل آلات قمار و موسیقی (6)
پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد (7) و حرام است غش در معامله یعنی فروختن جنسی که (8) با چیز دیگر مخلوط است (9)، در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غش می گویند (10) از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمود (11): «از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلب و حیله نماید و هر که با برادر مسلمان خود غش کند، خداوند برکت روزی او را می‌برد و راه معاش او را می‌بندد و او را به خودش واگذار می‌کند» (12).
(1) (خوئی)، (تبریزی): معاملات حرام شش است..
(گلپایگانی)، (صافی): معاملات حرام و باطل بر شش قِسم است..
(سیستانی): معاملات حرام بسیار است، از آن جمله این موارد است..
(زنجانی): معاملات ذیل باطل است..
(2) (اراکی): اوّل: خرید و فروش عین نجس، مثل بول و غائط و مسکرات؛ مگر سگ شکاری..
(گلپایگانی): اوّل: خرید و فروش عین نجس، مثل بول و غائط..
(خوئی)، (تبریزی): اوّل: خرید و فروش عین نجس، مثل مشروبات مسکر و سگ غیر شکاری و مردار و خوک؛ و در غیر اینها، در صورتی که بشود از آن استفاده حلال نمود مثلًا غائط را کود نمایند ((تبریزی): و خون انسان که آن را به دیگری تزریق می‌کنند)، خرید و فروش جایز است ((خوئی): اگر چه احتیاط در ترک است)..
(زنجانی): اوّل: خرید و فروش عین نجس مثل بول و غائط؛ گفتنی است که در برخی از نجاسات علاوه بر باطل بودن معامله، معامله بنا بر أقوی یا بنا بر أحوط حرام نیز می‌باشد، تفصیل این مسأله در کتب مفصّل تر ذکر شده است..
(صافی): اوّل: خرید و فروش عین نجس مثل مشروبات مسکر و خوک و مردار و بول و غایط، ولی در غیر مشروبات مسکر و خوک و مردار، اگر قابل استفاده حلال از آنها باشد خرید و فروش آن جایز است، اگر چه احتیاط در ترک آن است..
(مکارم): اوّل خرید و فروش عین نجس یعنی چیزهایی که ذاتاً نجس است بنا بر احتیاط واجب (مانند بول و غائط و خون) بنا بر این، خرید و فروش کودهای نجس اشکال دارد ولی استفاده از آنها بی مانع است امّا خرید و فروش خون در عصر و زمان ما که برای نجات مجروحین و بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد جایز است و همچنین خرید و فروش سگ شکاری و نگهبان..
(سیستانی): اوّل: خرید و فروش مشروبات مسکر و سگ غیر شکاری و خوک و همچنین مردار نجس بنا بر احتیاط واجب؛ و در غیر اینها در صورتی که بشود از عین نجس استفاده قابل توجّهی نمود که حلال باشد مانند فضولات نجس که برای کود دادن به کار می‌رود، خرید و فروش جایز است..
(فاضل): اوّل: خرید و فروش عین نجس مانند مشروبات مسکر و سگ غیر شکاری و خوک. ولی خرید و فروش عین نجسی که بتوان از آن استفاده حلال نمود جایز است، مثلًا خرید و فروش غائط برای کود سازی جایز است. همچنین خرید و فروش خون که در زمان ما برای نجات مجروحین و بیماران مورداستفاده قرار می‌گیرد جایز است..
(نوری): اوّل: خرید و فروش عین نجاست مثل بول و مسکرات، ولی در صورتی که بشود از آن استفاده حلال ببرند مثل اینکه غائط را کود نمایند یا خون را در معالجه بیماران مصرف کنند، خرید و فروش آن جایز است..
(بهجت): اوّل: خرید و فروش عین نجس، برای استفاده‌هایی که شرط آن، پاک بودن آن چیز باشد..
(3) (گلپایگانی)، (صافی): دوم: خرید و فروش مال غصبی که اگر مالکش امضا نکند باطل است و تصرّف در آن حرام می‌باشد..
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): دوم: خرید و فروش مال غصبی ((سیستانی): اگر مستلزم تصرّف در آن باشد، مانند تحویل دادن و تحویل گرفتن)..
(زنجانی): دوم: خرید و فروش مال غصبی، البتّه اگر مالک بعداً معامله را اجازه کند، معامله صحیح خواهد بود..
(4) (گلپایگانی)، (صافی)، (نوری): مثل حیوانات درنده..
(خوئی): سوم: بنا بر احتیاط، خرید و فروش چیزی که نزد مردم مال نیست مثل حیوانات درنده..
(تبریزی): سوم: خرید و فروش چیزی که نزد مردم مال نیست مثل بعضی حشرات..
(زنجانی): سوم: خرید و فروش چیزی که عقلاء برای تحصیل آن، شیء با ارزشی را نمی‌پردازند همچون آب در کنار دریا، یا اصلًا در صدد تحصیل آن برنمی آیند همچون حشرات معمولی..
(مکارم): سوم: خرید و فروش چیزهایی که در بین مردم مال محسوب نمی‌شود، هر چند برای شخص خاصی ارزش داشته باشد مانند بسیاری از حشرات..
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(بهجت): سوم: خرید و فروش چیزهایی که ارزش مالی ندارند..
(سیستانی): سوم: معامله با پولهایی که از اعتبار ساقط شده است، یا پولهای تقلبی است، در صورتی که طرف معامله متوجه نباشد؛ ولی اگر بداند، معامله جایز است..
(5) (بهجت): با توضیحی که بعداً خواهد آمد..
(6) (اراکی)، (نوری): مثل آلات قمار.. (فاضل): مثل آلات قمار و موسیقی مطرب..
(خوئی)، (گلپایگانی)، (صافی)، (تبریزی): چهارم: معامله چیزی که منافع معمولی آن فقط کار حرام باشد مانند اسباب قمار ((صافی): مثل نرد و شطرنج یا آلات لهو)..
(زنجانی): چهارم: معامله چیزی که منافع معمولی آن فقط کار حرام باشد، مانند آلات قمار؛ گفتنی است که اگر چنین معامله سبب شود که خریدار به گناه بیفتد، معامله حرام نیز می‌باشد..
(سیستانی): چهارم: معامله با آلات حرام یعنی چیزهایی که به هیئتی ساخته شده است که معمولًا برای استفاده محرّم بکار می‌آید و ارزش آن به سبب استفاده محرّم است مانند بت و صلیب و وسائل قمار و آلات لهو محرّم.. (7) (بهجت): بقیّه مسأله ذکر نشده.
(8) (اراکی): پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد. ششم: غش در معامله، یعنی فروختن جنسی که..
(خوئی)، (گلپایگانی)، (صافی)، (تبریزی): پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد. ششم: فروش جنسی که..
(فاضل): پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد، غش در معامله حرام است یعنی فروختن جنسی که..
(9) (زنجانی): پنجم: معاملهای که در آن ربا باشد؛ این گونه معامله علاوه بر باطل بودن حرام نیز می‌باشد. در برخی از موارد، معامله حرام است ولی باطل نیست، همچون: 1 معاملهای که سبب کار حرام گردد. 2 فروش جنسی که با چیز نامرغوب مخلوط است..
(10) (گلپایگانی)، (صافی): و مشتری هر وقت فهمید می‌تواند معامله را فسخ کند و در بعضی صُور آن، اصل معامله باطل است مثل این که چیزی را بر خلاف جنسش ارائه دهد؛ مثلًا مِس را به طلا روکش کند و به اسم طلا بفروشد..
(مکارم): [پنجم]: معاملاتی که در آن ربا باشد. [ششم]: فروختن اجناس تقلبی که خریدار از وضع آن خبر ندارد مانند فروختن شیر مخلوط به آب یا روغنی که آن را با پیه یا چیز دیگری مخلوط کرده‌اند. این عمل را «غش» می گویند و یکی از گناهان کبیره است..
(11) (خوئی)، (گلپایگانی)، (تبریزی)، (صافی)، (زنجانی): پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:..
(12) (زنجانی): [و] غش در معامله سبب بطلان معامله نمی‌شود ولی سبب میشود که کسی که در معامله با وی غش شده بتواند معامله را به هم بزند. مگر آن که جنس فروخته شده به طوری با جنس دیگر مخلوط شود که جنس معامله شده بشمار نیاید که معامله باطل نیز می‌باشد.
(مکارم): [و] هفتم: خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن؛ ولی احتیاط آن است که اگر پولی می‌خواهند بگیرند، در مقابل اجازه برداشتن عضو از بدن شخص ِ دهنده بوده باشد، نه در مقابل خود عضو. و اصل ِ این کار در صورتی جایز است که برای دهنده، تولید خطر نکند. هشتم: اراضی موات، با ثبت دادن، ملک کسی نمی‌شود و خرید و فروش آن جایز نیست، بلکه باید آن را احیاء کند، یعنی آماده برای کشت و زرع نماید.
(سیستانی): پنجم: معاملهای که در آن غش باشد؛ پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده‌اند: «از ما نیست کسی که در معامله با مسلمانان غش کند؛ خداوند برکت روزی ِ او را می‌برد و راه معاش او را می‌بندد و او را به خودش واگذار می‌کند». و غش موارد مختلفی دارد مانند: (1) مخلوط کردن جنس خوب با جنس بد یا با چیز دیگر، مانند مخلوط کردن شیر با آب. (2) صورت ظاهر خوبی را به جنس دادن بر خلاف واقع، مانند آب زدن به سبزی کهنه که تازه جلوه کند. (3) جنس را به صورت جنس دیگر وانمود کردن، مانند روکش کردن طلا بدون اطّلاع مشتری. (4) مخفی داشتن عیب جنس، در صورتی که مشتری به فروشنده اعتماد داشته باشد که از او مخفی نمی‌دارد.
[تصرف در معامله باطل]
مسأله 2562 اگر چیزی را که می‌فروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد (1) مثلًا چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند، بدون وزن معامله نمایند، معامله باطل است و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله (2) راضی باشند که در مال یکدیگر تصرّف کنند اشکال ندارد و گرنه چیزی را که از یکدیگر گرفته‌اند مثل مال غصبی است (3) و باید آن را به هم برگردانند. و در صورتی که مال هر یک در دست دیگری تلف شود، چه بداند معامله باطل است چه نداند، باید عوض آن را بدهد (4).
(1) (زنجانی): یکی از شرطهای صحّت معامله در آن نباشد،..
(2) (مکارم): هرگاه معامله باطلی انجام گیرد، مثلًا جنسی را که باید با وزن خرید و فروش کند بدون وزن معامله نماید، نه خریدار مالک جنس میشود و نه فروشنده مالک قیمت، ولی اگر هر دو قطع نظر از معامله..
(3) (بهجت): و هر کدام باید آن را به صاحبش برگرداند، و در صورتی که هر یک از مشتری یا فروشنده بدانند که معامله باطل است و مال او در دست دیگری از بین برود، بنا بر أظهر نمی‌تواند عوض آن را بگیرد.
(4) (صافی): چه بداند و چه نداند، معامله باطل است و باید عوض آن را بدهد.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
معاملات حرام
معاملات(۱) از نظر حرمت و حلیّت دو قسم است:
۱. معاملات حرام: معاملاتی‌‌که ممنوع است و مکلّف با انجام دادن آن مؤاخذه میشود(۲). در بعضی موارد افزون بر حرمت، معامله نیز باطل است؛ یعنی نقل و انتقال صورت نمی‌‌گیرد(۳)؛ مانند خرید و فروش شراب که هم معامله‌‌اش حرام است و طرفین مؤاخذه می‌‌شوند، و هم باطل است.
۲. معاملات جایز: معاملاتی‌‌که با رعایت شرایط آن صحیح و نافذ است؛ مانند خرید و فروش خانه مسکونی.
معاملات محرمه چهار قسم است:
الف) معاملات نجس؛
ب) معامله شیئی‌‌که در راه حرام مصرف میشود؛
ج) معامله شیئی‌‌که منفعت حلال مورد اعتناء ندارد؛
د) معامله با عمل محرّم.
[۱]. منظور از معاملات -اعم از جایز و حرام- هر نوع معاملهای است و مخصوص خرید و فروش نیست. (مکاسب محرمه، ج۲، ص۶)
[۲]. اصطلاحاً به آن حرام تکلیفی گفته میشود.
[۳]. به معاملاتی که باطل است اصطلاحاً حرام وضعی می‌‌گویند.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
- *- ويژه نامه احكام خريد و فروش
- حکم خرید و فروش اعیان نجس
- حکم شرعی کار کردن در بانک چیست
- منظور از عقود شرعیه چیست
- نظر آيت الله خامنه اي در باره بازاريابي
- حكم خريد و فروش و معاوضه طلا
- حکم خرید و استفاده از ظرف طلا و نقره
- حکم شرعی دلالی و واسطه گری
- حکم فروختن لباس و چیز نجس
- خريد و فروش چك و سفته چه حکمی دارد
کلید: معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام معاملات باطل و حرام [/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
