مرگ ارادی چیست
آيا درست است که بعضى ها مى گويند علاوه بر مرگ طبيعى، مرگ ارادى هم داريم؟
مرگ به دو نوع طبيعى و ارادى تقسيم مى شود :
1. مرگ طبيعى براى تمام موجودات، رخ خواهد داد؛ چرا که همه موجودات، براساس عموميت و کليت اصل بازگشت به سوى خدا، در حال سير و حرکت به سوى او هستند و از اين رو، با مرگ سرفصلى از اين مسير را طى مى کنند. آيه ذيل به خوبى اين نوع مرگ را اشاره دارد:
«کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثم إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ » [66]؛
«هر نفسى چشنده مرگ است، آن گاه به سوى ما بازگردانيده خواهد شد» .
آب از بالا به پستى در رود
آن گه از پستى به بالا بر رود
گندم از بالا به زير خاک شد
بعد از آن او خوشه و چالاک شد
دانه هر ميوه آمد در زمين
بعد از آن سرها برآورد از دفين
اصل نعمت ها زگردون تا به خاک
زير آمد شد غذاى جانِ پاک
از تواضع چون زگردون شد به زير
گشت جزو آدمى حىّ دلير
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پس صفات آدمى شد آن جماد
بر فراز عرش پرّان گشت شاد
کز جهان زنده ز اول آمديم
باز از پستى سوى بالا شديم
جمله اجزا در تحرک و در سکون
ناطقان «کانّا اليه راجعون»
ذکر و تسبيحات اجزاى نهان
غلغلى افکند اندر آسمان [67]
* * *
2. مرگ ارادى تنها مخصوص انسان بوده و مقصود از آن، عروج روح به باطن و بواطن عوالم برتر، در همين دنيا است. کسانى هستند که از اوصاف، اخلاق، عقايد و افکار پليد رهيده؛ از رنگ ها، هيئت ها و تعلّقات مادى و دانى، خود را تطهير کرده؛ از مخلوق به خالق رو نموده؛ فانى وجه حضرت حق گشته و به اين حقيقت لطيف و عميق رسيده اند که چيزى جز ذات اقدس اله حقيقت ندارد. اينان در همين دنيا از برزخ و برزخ ها گذشته و هم اکنون به جهت برخوردارى از حيات، علم و اراده بالاتر، عالم برزخ اهل برزخ و حالات آنان را شاهدند؛ بلکه با مجاهدت و نيز با عشق و کششى که به لقاى وجه کريم حضرت حق دارند، از همه عوالم گذشته و همه حجاب ها را کنار زده اند و فانى در حق شده اند.
بعد از فنا، باقى به بقاى حق مى شوند و به آنچه اندر وهم نيايد، نايل مى آيند. آيات ذيل به خوبى بيانگر مرگ ارادى و اختيارى است:
«أَلْهکُمْ التَّکَاثُرُ، حَتَّى زُرْتُمْ الْمَقَابِرَ، کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ، ثُمَّ کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ، کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ، لَتَرَونَّ الْجَحِيمَ، ثُمَّ لَتَرَونَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ، ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنْ النَّعِيمِ » [68]؛
«تفاخر به بيشتر داشتن، شما را غافل داشت تا کارتان و [ پايتان] به گورستان رسيد . نه چنين است، زودا که بدانيد! باز هم نه چنين است، زودا که بدانيد! هرگز چنين نيست، اگر علم اليقين داشتيد! به يقين دوزخ را مى بينيد سپس آن را قطعاً به عين اليقين در مى يابيد؛ سپس در همان روز است که از نعمت [ روى زمين ]پرسيده خواهيد شد» .
از اين آيات، به روشنى استنباط مى شود که انسان در زندگى دنيايى، مى تواند حجاب ها را کنار زده و از آنها گذر کند و حقايق اخروى را بيابد. اين دريافت همان شهود، احاطه خاص و علم و ادراک برتر و همان «علم اليقين» است که قبل از مشاهده عينى برزخ (عين اليقين)، براى انسان هاىِ کامل، رخ خواهد داد.
[66]. آل عمران 2، آيه 185، انبياء (21)، آيه 35؛ عنبکوت (29)، آيه 57.
[67]. مثنوى معنوى، دفتر سوم، ابيات 464 ـ 457.
[68]. تکاثر 102، آيات 1 ـ 8.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى
