عوامل حضور قلب در نماز

 

نماز و حضور قلب

 

چگونه در نماز حضور قلب داشته باشيم؟

 

هر كدام از ما در حكم جماعتى هستيم كه به امامت يك نفر كار مى كند. امام اين جماعت در دنيا، درون ما است كه يا عقل است يا خيال يا وهم است و يا عشق، بالاخره هر كسى امام جماعت خود را مى شناسد، شئون مادون و اعضا و جوارح زير دست، همه به امامت او كار مى كنند؛ يعنى اگر كسى ان شاء الله انسان سالم و سالكى بود، همه قواى درون و بيرونش به امامت عقل او كار مى كند.

انسان عاقل قواى درون و رفتار و گفتار و نوشتار بيرونى را عاقلانه تدبير و تنظيم مى كند. ما اگر خواستيم ببينيم در درون مان امام جماعت عقل است يا هواى نفس، از اعمال و رفتار و اقوال مان بايد بفهميم. يعنى گفتار انسان، رفتار انسان، نوشتار انسان، سيره و سنت انسان شاهد امامى است كه در محراب درون او نهادينه شده است.

ما از كجا مى فهميم فلان شخص آدم خوبى است؟ مى بينيم حرفِ خوب مى زند، كارِ خوب مى كند، حرفش با كارش مطابقت دارد. بدِ كسى را نمى خواهد. ظاهر و باطنش يكى است. همه اعمال او را جمع بندى مى كنيم و مى گوييم همه اين ها نشانه آن است كه در درون او نورى وجود دارد.

اما اگر كسى كار بدى كرد و دروغ گفت و عشوه اى كرد و رشوه اى برد و اختلاس كرد، نشانه آن است كه در دورن او خائنى امام شده است. پس اگر اعضا و جوارح سالم بود، اين ها مأمومان آن امام اند كه رو به قبله نماز خوانده است. اگر اعضا و جوارح به فساد آلوده شدند، مأمومان امامى هستند كه پشت به قبله دارد.

كسى كه درنده خو است در قيامت به صورت سگ در مى آيد و اعضا و جوارح او شهادت مى دهد كه او موجودى درنده است. آدم پر طمع به صورت موش در مى آيد و لازم نيست اعضا و جوارح او حرف بزنند.

به هر حال، بعضى ها مختالانه زندگى مى كنند نه عاقلانه. در قرآن آمده است: «إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ»[130]. مختال و متخيل يعنى كسى كه با خيال زندگى مى كند. كسى كه با خيال زندگى مى كند نه با عقل، محبوب خدا نيست. همين ارزش هاى اعتبارى زود گذر، همين من و ماهاى زود گذر، اين ها خيالبافى است. اگر خداى ناكرده كسى سرگرم اين گونه مسائل بود و خود را به غير خدا مشغول كرد، مختال است.

آدم مختال آن است كه زندگى عاقلانه و نماز عاقلانه ندارد. نماز عاقلانه را كسى انجام مى دهد كه در بيرون نماز قواى خود را تطهير كرده باشد. حرف ها، خواندنى، و گفتار ناروا سبب مى شود ما زندگى و در نتيجه نماز عاقلانه نداشته باشيم.

اگر انسان سعى كند در تمام لحظات زندگى مراقب اعضا و جوارح و انديشه هاى خود باشد كه خلافى از آن ها سر نزند، قطعا با حضور قلب بيش ترى نماز مى گزارد؛ زيرا حضور قلب چند دقيقه اى در نماز عصاره و خلاصه حفظ حضور قلب در محضر خدا در تمام ساعات زندگى است. كسى كه هر لحظه خود را در محضر خدا مى بيند ، به راحتى و با حضور قلب كامل به نماز مى ايستد؛ اما آن كه در طول شب و روز به فكر همه چيز هست مگر خدا، قطعا نمى تواند در نماز حضور قلب داشته باشد.

 

[130]. سوره لقمان31: آيه 18.

 

منبع: هدانا برگرفته از  «توصیه ها،پرسش ها و پاسخ ها حضرت آیت الله جوادی آملی»