رویت هلال
فهرست این نوشتار:
راه ثابت شدن اوّل ماه
[اول ماه به پنج چیز ثابت می شود]
مسأله 1730 اول ماه به پنج چیز (1) ثابت می شود:
اول: آن که خود انسان ماه را ببیند (2).
دوم: عدّه ای که از گفته آنان یقین (3) پیدا می شود، بگویند ماه را دیده ایم و هم چنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین (4) پیدا شود (5).
سوم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده ایم (6) ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند (7) یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل این که بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود اوّل ماه ثابت نمی شود (8). اما اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آن که یکی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت می شود (9).
چهارم: سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه رمضان ثابت می شود و سی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت می شود (10).
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اول ماه است (11).
(1) (خوئی، سیستانی، زنجانی:) به چهار چیز.. (فاضل، تبریزی:) به چند چیز..
(2) (زنجانی:) یا از جهتی برای انسان یقین حاصل شود..
(مکارم:) [اول:] دیدن ماه با چشم، اما دیدن با دوربین و وسائل دیگری از این قبیل کافی نیست..
(3) (خوئی، گلپایگانی، صافی، بهجت، تبریزی، سیستانی:) یا اطمینان..
(4) (خوئی، تبریزی:) یا اطمینان.. (سیستانی:) یا اطمینان از یک منشأ عقلائی..
(5) (بهجت:) و ممکن است از این قبیل باشد هنگامی که ماه جدید به صورت طوق دار مشاهده شود یعنی علاوه بر نیم دایره هلال که کاملًا نورانی است نیمه دیگر آن که تاریک است همراه با هاله ای از نور کم دیده شود که چنین حالتی می تواند نشانه این باشد که روز گذشته روز اول ماه بوده و فردا روز دوّم است. هم چنین اگر به دلیل دیده نشدن ماه در شب سی ام ماه گذشته بنا بر استصحاب حکم شود که آن روز روز سی ام است اما در شب سیزدهم ماه آینده ماه به صورت بدر کامل دیده شود که همین علامت می تواند نشانه این باشد که آن شب در واقع شب چهاردهم ماه است و ماه گذشته بیست و نه روز بوده است..
(مکارم:) [دوم:] شهادت عده ای که از گفته آنها یقین پیدا شود (هر چند عادل نباشند، هم چنین هر چیزی که مایه یقین گردد)..
(زنجانی:) دوّم: آن که از جهتی برای انسان یا نوع مردم اطمینان حاصل شود؛ مثلًا عده ای بگویند ماه را دیده ایم، ولی اگر برای شخص انسان بر خلاف متعارف اطمینان حاصل شود، به گونه ای که برای نوع مردم در آن شرایط اطمینان حاصل نمی شود نمی تواند به اطمینان خود اعتماد کند..
(6) (گلپایگانی، صافی:) به شرط این که صفت ماه را بر خلاف یکدیگر نگویند و قولشان قابل تصدیق باشد؛ پس اگر بر خلاف هم صفت ماه را بگویند یا هوا ابر باشد و یا اگر آسمان صاف باشد هیچ کس غیر از این دو نفر نبیند، کفایت نمی کند. [پایان مورد سوّم] (بهجت:) یا این که یکی بگوید ماه را دیدم و دیگری بگوید سی روز قبل ماه شعبان را دیدم..
(زنجانی:) و به جهتی مثل صاف بودن هوا و منحصر بودن گواهان به دو نفر، اطمینان نوعی به اشتباه آنها نباشد [پایان مورد سوم]
(7) (خوئی، تبریزی:) اوّل ماه ثابت نمی شود [پایان مورد سوّم]
(8) (بهجت:) [پایان مورد سوّم] (نوری:) اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند و یا آسمان صاف باشد و جمعیت زیادی با دقت تمام برای دیدن ماه اجتماع کنند و نبینند؛ در این صورت که احتمال عقلایی برای اشتباه آن دو نفر هست، بگویند؛ اول ماه ثابت نمی شود..
(سیستانی:) سوّم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمی شود و هم چنین است اگر انسان یقین یا اطمینان به اشتباه آنها داشته باشد یا شهادت آنان مبتلا به معارض یا در حکم معارض باشد مثلًا اگر گروه زیادی از مردم شهر استهلال نمایند، ولی بیش از دو نفر عادل کسی دیگر ادعای رؤیت ماه را نکند، یا آن که گروهی استهلال کنند، و دو نفر عادل از میان آنان ادّعای رؤیت کنند و دیگران رؤیت نکنند حال آن که دو نفر عادل دیگر در میان آنها باشد که در دانستن جای هلال و در تیزبینی مانند آن دو عادل اول باشند و آسمان صاف باشد و مانع احتمالی از دیدن آن دو نباشد، در این چنین موارد، اول ماه به شهادت دو عادل ثابت نمی شود..
(9) (مکارم:) [سوم:] شهادت دو مرد عادل، ولی اگر این دو شاهد صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا نشانه هایی بدهند که دلیل بر اشتباه آنهاست به گفته آنها اوّل ماه ثابت نمی شود..
(10) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) بقیه مسأله ذکر نشده.
(مکارم:) البته این در صورتی است که اوّل ماه قبل، مطابق همین طُرُق ثابت شده باشد..
(11) (بهجت:) بنا بر أظهر. (فاضل:) پنجم: مجتهد جامع الشرائط حکم کند که اوّل ماه است.
(مکارم:) پنجم: حکم حاکم شرع، به این صورت که برای مجتهد عادلی اول ماه ثابت شود و سپس حکم کند که آن روز اول ماه است، در این صورت پیروی او بر همه لازم است مگر کسی که یقین به اشتباه او دارد.
[اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است]
مسأله 1731 اگر حاکم شرع (1) حکم کند که اول ماه است، کسی هم که تقلید او را نمی کند، باید به حکم او عمل نماید. ولی کسی که می داند حاکم شرع (2) اشتباه کرده، نمی تواند به حکم او عمل نماید.
این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (2) (فاضل:) مجتهد جامع الشرائط.. (مکارم:) رجوع شود به ذیل مسأله (1730).
(خوئی:) مسأله اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت نمی شود و رعایت احتیاط، اولی است.
(سیستانی:) مسأله اوّل ماه به حکم حاکم شرع ثابت نمی شود، مگر این که از حکم او یا ثابت شدن ماه نزد او، اطمینان به دیده شدن ماه حاصل شود.
(زنجانی:) مسأله ثبوت ماه با حکم حاکم، محل اشکال است؛ بلی اگر موجب اطمینان شود (به تفصیلی که در مسأله قبل گذشت) کافی است.
(تبریزی:) مسأله اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت می شود مگر آن که بداند که در حکم اشتباه شده و چنانچه حاکم شرع بگوید دو عادل نزد من به رؤیت هلال شهادت داده اند کافی است.
[اول ماه با پیشگویی منجمین ثابت نمی شود]
مسأله 1732 اول ماه با پیشگویی منجمین ثابت نمی شود (1). ولی اگر انسان از گفته آنان یقین (2) پیدا کند، باید به آن عمل نماید (3).
(1) (سیستانی:) مگر این که انسان از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا کند.
(2) (خوئی، تبریزی، بهجت:) یا اطمینان..
(3) (زنجانی:) اگر از گفته آنان یقین یا اطمینان برای خود انسان یا نوع مردم حاصل شود باید به آن عمل نماید، و تفصیل آن در مسأله [1730] گذشت.
(مکارم:) مسأله اول ماه به وسیله تقویمها و محاسبات منجمین ثابت نمی شود، هر چند آنها اهل اطلاع و دقت باشند، مگر این که از گفته آنها یقین حاصل گردد.
[بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن]
مسأله 1733 بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن، دلیل نمی شود که شب پیش، شب اول ماه بوده است (1).
این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (سیستانی:) و هم چنین اگر ماه طوق داشته باشد، دلیل نمی شود که شب دوّم باشد.
(خوئی، تبریزی:) بلی، اگر ماه پیش از ظهر دیده شود آن روز اول ماه محسوب می شود و هم چنین اگر ماه طوق داشته باشد معلوم می شود مال شب سابق بوده.
(زنجانی:) بلی، اگر ماه پیش از ظهر دیده شود آن روز اول ماه محسوب می شود و اگر ماه، طوق داشته باشد علامت این است که آن شب، شب دوم ماه است، بنا بر این اگر احتمال دهیم که ماه در شب یا روز قبل قابل رؤیت بوده و به جهتی مثلًا ابری بودن هوا، دیده نشده، و در شب بعد ماه طوق داشته باشد آن شب، شب دوم به حساب می آید، ولی اگر یقین داشته باشیم که در شب و روز قبل چنانچه هوا صاف هم می بود امکان رؤیت ماه نبوده، طوق داشتن ماه در شب بعد، کفایت نمی کند.
[اگر اول ماه رمضان برای کسی ثابت نشود]
مسأله 1734 اگر اول ماه رمضان برای کسی ثابت نشود (1) و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد عادل بگویند که شب پیش ماه را دیده ایم (2) باید روزه آن روز را قضا نماید (3).
(1) (مکارم:) روزه واجب نیست، ولی اگر بعداً ثابت شود که آن روزی را که روزه نگرفته اوّل ماه بوده باید آن را قضا کند.
(2) (خوئی، سیستانی، بهجت، تبریزی، زنجانی:) چنانچه بعد ثابت شود که شب پیش اول ماه بوده..
(3) (تبریزی:) و چنانچه در اثناء روز ثابت شود باید بقیه روز را امساک کند و بعد از رمضان قضا نماید.
[اگر در شهری اول ماه ثابت شود]
مسأله 1735 اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند، یا انسان بداند که افق آنها یکی است (1).
(1) (گلپایگانی:) یا در شهری که دیده شده آفتاب زودتر از شهر خودش غروب کند.
(اراکی:) یا شهری که ماه در آن دیده شده است در شرق آن شهر باشد.
(زنجانی:) یا در شرق، ثابت شود.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(خوئی، تبریزی:) مسأله اگر در شهری اول ماه ثابت شود، در شهرهای دیگر چه دور باشند چه نزدیک، چه در افق متحد باشند یا نه، نیز ثابت می شود در صورتی که در شب مشترک باشند و لو به این که اول شب یکی آخر شب دیگری باشد.
(نوری:) همین قدر که در شب بودن آن شب، مثل مکه و کراچی یا لندن و کابل، نه مثل تهران و واشنگتن؛ اشتراک داشته باشند ثابت می شود.
(سیستانی:) مسأله اگر در شهری اول ماه ثابت شود، در شهرهای دیگر که در افق با او متّحد می باشند، اول ماه نیز ثابت می شود و مقصود از اتّحاد افق، در اینجا آن است که اگر در شهر اوّل، ماه دیده شود، در شهر دوم اگر مانعی مانند ابر نباشد دیده می شود و این در موردی محقق می شود که شهر دوم اگر غرب شهر اول باشد در خط عرض نزدیک به آن باشد و اگر در شرق آن است در صورتی ثابت می شود که وحدت افق معلوم باشد هر چند از این جهت که زمان ماندن ماه در افق شهر اوّل بیش از مقدار اختلاف بین غروب دو شهر باشد.
(فاضل:) مسأله اگر اوّل ماه در شهری ثابت شود برای ساکنین شهرهایی که با آن شهر هم افق یا قریب الافق هستند یا در غرب آن شهر قرار دارند کفایت می کند ولی برای شهرهایی که در شرق آن شهر قرار دارند کفایت نمی کند.
(مکارم:) مسأله اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای شهرهای دیگر که با آن نزدیک است کافی است و هم چنین شهرهای دور دستی که افق آنها با هم متحد است، هم چنین اگر در بلاد شرقی ماه دیده شود برای کسانی که در بلاد غربی نسبت به آنها باشند کافی است (مثل این که اول ماه در مشهد ثابت شود مسلماً برای کسانی که در تهران هستند کافی است ولی عکس آن کفایت نمی کند).
(بهجت:) مسأله اگر در شهری ماه دیده شد در صورتی برای ساکنین شهر دیگر مفید است که یقین یا اطمینان بکنند اگر در آسمان یا زمین مانعی نبود در آنجا هم ماه دیده می شد چه در شرق باشد یا در غرب، ولی اگر به این مطلب یقین نداشته باشند، نمی توانند به دیدن ماه در شهر دیگر اکتفا کنند.
(صافی:) مسأله بعید نیست کفایت رؤیت ماه در هر محلی برای سایر نقاط.
[ اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود]
مسأله 1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود مگر دو شهری که از یکی به دیگری تلگراف کرده اند، نزدیک یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی و مکارم نیست (خوئی، تبریزی، زنجانی:) مسأله اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر انسان بداند که تلگراف از روی شهادت دو مرد عادل یا از راه دیگری بوده که شرعاً معتبر است.
(بهجت:) مسأله اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر این که انسان بداند که تلگراف از راهی بوده که شرعاً معتبر است مثلًا دو نفر شاهد عادل شهادت داده اند یا آن که سبب اطمینان شود اگر چه با ضمیمه نشانه ها و امارات دیگر باشد.
(صافی، نوری:) مسأله اول ماه به تلگرام ثابت نمی شود، مگر این که انسان بداند که تلگرام، از روی حکم حاکم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
(فاضل:) مسأله اوّل ماه با تلفن، تلگراف، رادیو و وسایل اطلاع رسانی جدید در صورتی ثابت می شود که: (1) در شهر مبدأ که اوّل ماه در آن ثابت شده به یکی از راه هایی که در مسأله [1730] ذکر شده ثابت شده باشد. (2) انسان از خبر مذکور اطمینان به صحت آن پیدا کند. (3) شهری که در آن، اوّل ماه ثابت شده با شهر مذکور هم افق باشد یا در شرق شهر مذکور باشد.
[ روزی را که انسان نمی داند آخر رمضان است یا اول شوّال]
مسأله 1737 روزی را که انسان نمی داند آخر رمضان است یا اول شوّال، باید روزه بگیرد. ولی اگر پیش از مغرب (1) بفهمد که اول شوّال است باید افطار کند (2).
(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، مکارم، زنجانی:) اگر در اثناء روز..
(2) (مکارم:) هر چند نزدیک مغرب باشد.
[اگر زندانی نتواند به ماه رمضان یقین کند]
مسأله 1738 اگر زندانی نتواند به ماه رمضان یقین کند، باید به گمان عمل نماید (1). و اگر آن هم ممکن نباشد، هر ماهی را که روزه بگیرد (2) صحیح است (3) و بنا بر احتیاط واجب باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهی که روزه گرفته، دوباره یک ماه روزه بگیرد ولی اگر بعد، گمان پیدا کرد باید به آن عمل نماید.
این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (سیستانی:) ولی اگر بتواند گمان قویتر پیدا کند نمی تواند به گمان ضعیفتر عمل نماید و اگر عمل به گمان ممکن نباشد، باید یک ماهی را که احتمال می دهد ماه رمضان است روزه بگیرد، ولی باید آن ماه را در نظر داشته باشد پس چنانچه بعد بر او معلوم شود که ماه رمضان یا پس از آن بوده چیزی بر او نیست، ولی اگر معلوم شود که قبل از ماه رمضان بوده باید روزه های ماه رمضان را قضا نماید.
(مکارم:) و آن ماه را که بیشتر احتمال می دهد که ماه رمضان است روزه بگیرد و اگر گمان برای او حاصل نشود هر ماهی را که روزه بگیرد صحیح است، ولی احتیاط واجب آن است که اگر زندان او ادامه یابد در سال آینده نیز همان ماه را روزه بگیرد.
(2) (خوئی، زنجانی:) هر ماهی را که احتمال می دهد ماه رمضان است روزه بگیرد..
(3) (اراکی، گلپایگانی، خوئی، زنجانی، فاضل، تبریزی، صافی:) ولی باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهی که روزه گرفته، دوباره یک ماه روزه بگیرد.
(اراکی:) ولی اگر بعد گمان پیدا کرد باید به آن عمل نماید.
(فاضل:) و اگر بعد خلاف آن ثابت شود، روزه او صحیح است و اگر ثابت شود که هنوز ماه رمضان نرسیده، باید دوباره روزه بگیرد.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
منظور از هم افق بودن دو منطقه [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : منظور از «هم افق بودن» در مسئله‌ی رؤیت هلال چیست؟ دو منطقه با شرایطی هم افق نامیده می‌شوند؟
پاسخ : در صورتی که فاصله زادی از هم نداشته باشند هم افق هستند.
تشخیص اول و آخر ماه در کشورهای غربی [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : اول ماه و آخر ماه رمضان را در کشور هلند چگونه تشخیص دهیم؟ (با توجه به اینکه اینجا غالباً هوا ابری بوده و رویت ماه ممکن نمی باشد)
پاسخ : در صورتیکه منجّمین مورد اعتماد به طور قطع و یقین خبر دهند، بر طبق آن عمل کنید.
اعلام رؤیت هلال توسط گروه متشکل از فریقین [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : در کشور پاکستان دو نفر از علماءِ شیعه و دو تن از اهلِ سنّت و چهار نفر از اهل حدیث (وهّابى ها) را براى رؤیت هلال انتخاب نموده اند. این کمیته از طرف دولت وقت انتخاب شده است، نه از طرف مجتهد جامع الشّرایط؛ در اواخر هر ماه، کمیته مذکور در شهر لاهور پاکستان تشکیل مى شود و رؤیت هلال از زبان رئیس کمیته (که از اهل تسنّن است) به وسیله رادیو و تلویزیون، به اطّلاع مردم مى رسد، آیا به مجرّد اطّلاع و اعلام رئیس این کمیته، روزه را مى توان افطار کرد؟
پاسخ : هرگاه در میان آنها دو شیعه عادل بوده باشد که شهادت به رویت هلال ماه بدهند، شهادت آنها قبول است؛ همچنین اگر از مجموع شهادت آنها اطمینان به رویت هلال حاصل شود کافى است.
ثبوت ماه با نظر مرجع تقلید [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : اگر حلول ماه شوال و عید فطر بر مرجع تقلید محرز شده باشد تکلیف مقلدین آن مرجع چیست ؟
پاسخ : هرکس از گفته مراجع تقلید اطمینان به حلول شوال پیدا کنند طبق آن عمل کند.
ماه رمضان 28 روزه [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : کسى که فقط 28 روز از ماه رمضان را درک بکند چون که در اوّل ماه مبارک در ایران است و آخر ماه مبارک در یک کشور عربى است که ماه شوّال یک روز زودتر دیده مى شود و لهذا 28 روز را درک کرده است آیا قضاى یک روز بر او واجب است یا هیچ قضا لازم نیست؟
پاسخ : قضاى یک روز بر او واجب نیست ولى احتیاط مستحب است.
رؤیت هلال در کشورهای مجاور [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : اگر اوّل ماه شوّال در مشهد رؤیت شود که با افغانستان نیم الى یک ساعت تفاوت افق دارد آیا اوّل ماه در افغانستان هم ثابت مى شود؟
پاسخ : کافى نیست.
عید با نظر اهل تسنن [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : در شهرى که اکثریّت با اهل سنّت است و شیعه ها در اقلیّت هستند اگر در عید قربان و عید فطر قطع به خلاف نداشته باشیم آیا مى توانیم با آنها عید بگیریم و اگر در نجف اشرف ماه را دیده باشند و بیست و نه روز روزه گرفته اند ولى در استانبول دیده نشده و سنّى ها سى روز روزه مى گیرند و یک روز بعد از نجف عید مى نمایند وظیفه ما شیعه ها چیست؟
پاسخ : اگر موازین تقیّه وجود داشته باشد مى توانید با آنها عید کنید و اگر ماه در نجف ثابت شود براى استانبول کافى است.
اختلاف نظر مرجع با ولیّ فقیه [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : در مورد رویت هلال ماه باید از مرجع تقلید کرد یا از ولی فقیه ؟
پاسخ : رویت هلال حکم شرعی نیست تا نیاز به تقلید داشته باشد بلکه تشخیص موضوع است که باید برای مکلف ثابت شود و از قول هرکسی برای شما ثابت شد می توانید طبق آن عمل کنید.
کفایت ثبوت اول ماه در بلاد شرقی برای بلاد غربی [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : در رساله شریفه مرقوم است که معظم له قائل به وحدت افق در اثبات اول ماه می باشند و از طرف دیگر آمده است که فرض حلول ماه جدید در بلادی که در شرق آنان رویت هلال اثبات گردیده، صحیح است و برای مثال دو شهر استهلال در دو شهر مشهد و تهران آورده شده است.
سوال اینکه آیا دو بلاد بایستی دارای امکانات رویت مشابه باشند (یعنی در یک روز خاص امکان رویت هلال برای هر دو آنان میسر باشد) یا صرف استقرار در شرق دیگری علیرغم تفاوت امکان رویت بین آنان برای جاری شدن فتوای حضرت عالی کافی است؟
پاسخ : برای بلاد شرقی مانند مثال مزبور حتما رویت حاصل می شود و وجود موانع مشکلی در حلول ماه ایجاد نمی کند.
شرط اعتبار حکم حاکم [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : آیا مواردی وجود دارد که با وجود حکم حاکم عید ثابت نشود؟
پاسخ : در صورتیکه بدانیم مستند حاکم اشتباه بوده، عید با حکم حاکم ثابت نمی شود همانگونه که در رساله هم نوشته ایم.
افق شهرهای ایران [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : آیا همه ی شهر های ایران با هم، هم افق محسوب می شوند؟
پاسخ : همه هم افق نیستند ولی غالباً دارای یک افق می باشند و اگر در شهرهای مرکزی دیده شود برای سایر شهرهای ایران کافی است.
سمت و جهت دیده شدن ماه شب اول در آسمان [راه هاى ثابت شدن اول ماه]
پرسش : سلام
با توجه به این که ما شیعیان نمازهای 5 گانه واجب رو در 3 وقت میخوانیم یعنی نماز عصر و عشا را در وقت خود نمی خوانیم و این امر فقط در زمان اضطرار جایز شمرده شده است در مورد این مسئله و درست بودن نمازهای قوث اظهار نظر بفرمایید
پاسخ : این مسئله در هنگام اختیار نیز جایز است و اشکالی ندارد. استفتائات آیت الله مکارم شیرازی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
پرسش: در برخی بلاد شرقی به استناد سخن عده ای شاهد که رؤیت هلال کرده اند اول ماه نزد بعضی علما ثابت می شود با این ویژگی:
۱- شهود هر چند سی تن باشند مثلآ در بلاد مختلف پراکنده مثل این که دو تن از اصفهان ، سه تن ازقم ،دو تن از یزد چهار تن ازکویت ، پنج تن از بحرین ،دو نفراز أحساء ، شش نفر از سوریه و همینطور.
۲- افق در برخی سرزمینهای باختری هم صاف بوده و امکان رؤیت در آنجاها توسط مؤمنان ، امکان داشته باشد و مانعی از رؤیت نبوده است.
۳- رصد خانه انگلستان اعلام کرده که دیدن هلال در امشب (مثلأ )در انگلستان بدون تلسکوپ و چشم مسلح ممکن نیست اما فردا شب رویت بدون وسیله میسر می باشد.
حکم دراین مورد چیست ؟نظر مبارک را بفرمایید.
پاسخ: پراکنده شدن گواهان در بلاد مختلف ممکن است موجب سلب اعتماد شود.
مثلا: اگر گروه زیادی از مردم شهر استهلال نمایند ولی بیش از دو نفر عادل کسی دیگر ادعای رؤیت ماه را نکند، یا آنکه گروهی استهلال کنند و دو نفر عادل از میان آنان ادعای رؤیت کنند، و دیگران رؤیت نکنند، حال آنکه دو نفر عادل دیگر در میان آنها باشد که در دانستن جای هلال، و در تیزبینی مانند آن دو عادل اوّل باشند و آسمان صاف باشد و مانع احتمالی از دیدن آن دو نباشد، در این چنین موارد اوّل ماه به شهادت دو عادل ثابت نمیشود.
۲پرسش: آیا اگر هلال در شرق زمین ثابت شود در غرب، هم به ثبوت می رسد و یا اگر هلال در آمریکا دیده شود در اروپا هم ثابت می شود؟
پاسخ: اگر هلال در شرق زمین ثابت شود برای غرب نشینان هم ثابت می شود به شرط آن که فاصله دو مکان از حیث عرض جغرافیایی نزدیک باشند و اختلافی ندارند مگر با یک یا دو درجه مثلا: ولی اگر دو شهر نزدیک هم نباشند ثبوت هلال در شهر دیگر متوقف بر شناخت وضعیت ماه در هر شهری است. پس اگر بلندی ماه و حجم آن و دوری زاویه او از آفتاب در شهری از ارتفاع و حجم و دوری زاویه او از آفتاب در شهری که در آن رؤیت شد بیشتر باشد معلوم می شود ماه در شهر دیگر بر افق آن وقت غروب ظاهر بود هرچند وجود ابر و غیره مانع رویت بود.
۳پرسش: در یک شهری هستم و شناخت نسبت دیدن ماه و کیفیت آن ندارم می توانم به گفته علماء یا اعلان آن از سایتهای عمومی اعتماد کنم و روزه بگیرم یا افطار کنم؟
پاسخ: میتوانید استهلال کنید و از ماه مشخص کنید در وقت غروب روز ۲۹ از ماه واگر ماه را ندیدید ماه را سی روز کامل کنید مگر اینکه مطمئن شوید که افراد دیگر با چشم خود ماه را دیدند و اعتبار به اعلان آن از رسانه های گروهی فی نفسه ندارد.
۴پرسش: آیا برای تعیین عید فطر باید از حاکم شرع تبعیت کرد؟
پاسخ: اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت نمیشود ، مگر این که از حکم او ، یا ثابت شدن ماه نزد او ، اطمینان به دیده شدن ماه حاصل شود .
۵پرسش: در شهرهایی که ابر آسمان را می گیرد و دیدن ماه ممکن نباشد اگر با هواپیما از ابرها گذشت و ماه را دید آیا اول ماه ثابت می شود؟
پاسخ: بله اگر مطمئن شود که ماه بگونه ای است که بر سطح زمین هم قابل رویت است اگر ابر نبود مگر اینکه اطمینان پیدا کند که ماه به نحوی که قابل رویت باشد با چشم غیر مسلح در افق شهر موجود است.
۶پرسش: مقلد معظم له هستیم آیا باید برای رؤیت هلال و عمل به تکالیف وابسته به این موضوع مثل روزه و عید فطر باید طبق نظر ایشان عمل کنیم؟ و نیز چطور می توانیم مثلاً راجع به هلال ماه شوال نظر ایشان را بفهمیم؟
پاسخ: ملاک در وجوب افطار تحصیل وثوق به بودن ماه در افق شهری که مقیم هستید به نحوی که قابل رؤیت باشد با چشم غیر مسلح.
۷پرسش: با توجه به اختلافات فاحش در رؤیت هلال ماه: (۱) میزان رؤیت چیست؟ (۲) آیا استفاده از تقویمهای موجود کافی می باشد یا اینکه باید از طرف مراجع اعلام رؤیت گردد؟ (۳) آیا دیدن ماه در یک کشور ملاک برای دیگر کشورها نیست؟ افق یک کشور تا کجاست؟ (۴) آیا به محض رؤیت در یک شهر بقیه شهرهای آن کشور باید تبعیت نمایند؟
پاسخ: ۱-دیدن ماه با چشم عادی غیر مسلح. ۲-تقویم فی نفسه اعتبار ندارد. ۳ و۴- بله مانند کربلا و نجف اگر از نظر عرض جغرافیایی نزدیک هم باشند.
۸پرسش: با وجود مراکز مهم رصدخانه ای و ژئوفیزکی و علم روز دنیا که حلول ماه را ثابت می کند آیا باز هم اثبات آن باید از طریق رؤیت چشم غیر مسلح باشد؟ دلایل شرعی این الزام چیست؟ در غیر اینصورت دیدگاه حضرتعالی چه می باشد؟
در هنگام همزمانی ماه مبارک رمضان با فصل پاییز و زمستان و شرایط خاص جوی چگونه میتوان به رؤیت هلال از طریق چشم غیر مسلح اکتفا کرد؟ آیا به لحاظ شرعی مانعی بر سر راه اثبات این امر از طریق علوم جدید وجود دارد؟
پاسخ: اخبار علمای فلک و رصدشناسان بر دو گونه است:
۱-اخباری که بر حسابات ریاضی دقیق اعتماد می کند و متضمن اجتهاد یا حدس مشخص نیست مانند خبر دادن آنها از تاریخ دقیق تولد ماه و وقت بیرون شده ماه از محاق و مقدار بلندی افق شهر و درصدی قسم روشن آن نسبت به بلندترین قطری که قرص ماه به آن می رسد و مانند آن و عادت نظرات در این موارد اختلاف ندارند بله ممکن است بعضی در محاسبه اشتباه کنند.
۲-اخباری که بر مبنای حدس واجتهاد و آزمایش و برخورد اعتماد می کند مانند اینکه بعضی آنها گفته اند که ماه وقتی که قابل رویت باشد اگر به ارتفاع ۶ درجه بر روی افق باشد یا اینکه وقتی به عمر ۲۲ ساعت باشد یا اینکه فلان مقدار از آفتاب دور باشد و مانند آن در این قسم از خبر اختلاف نظر آنها زیاد است.
پس اگر قول علمای فلک یا رصد مستند به حسابات ریاضی دقیق باشد پس قابل اعتماد است در فرض مامون بودن از وقوع در خطا در محاسبات مانند مواردی که مخبر منفرد باشد و خبر روست انها محرز باشدف اما اگر قول او مستند به حدس و تشخیص و تجربه باشد مانند شروطی که بعضیها ذکر کرده اند یا اینکه ماه قابل رویت باشد با چشم عادی غیر مسلح از جهت حجم مقدار روشن از ماه و ارتفاع از افق و بعد ماه از آفتاب که این اخبار اعتبار ندارد مگر اینکه اطمینان به حجت آنها پیدا شود.
۹پرسش: آیا مقلدین در مورد تعیین روز عید فطر باید به مراجع خود رجوع کنند یا همان روزی که در کشور عید فطر اعلام می شود باید مدنظر همه باشد ؟
پاسخ: بر مکلف واجب است ضوابط ثبوت ماه را طبق فتوای اعلم تطبیق کند.
۱۰پرسش: آیا می توان در تشخیص اول ماه مبارک رمضان و عید فطر از ابزار و دستگاه پیشرفته جدید و علم نجوم بدون رویت با چشم استفاده نمود ؟ چرا ؟ و چر در چند سال اخیر در تشخیص اول ماه مبارک رمضان و عید فطر این همه اختلاف پیش امده است ؟
پاسخ: اگر به نحوی باشد که موجب اطمینان بوجود ماه در افق شهر بحدی که قابل رویت باشد با چشم غیر مسلح مانعی ندارد . که تفصیل آن در مسائل قبل ذکر شد.
پرسش: برای من که مقلد شما هستم وقتی حلول ماه در عراق برای شما رؤیت می شود و به اثبات می رسد برای من هم که ساکن تهران هستم حلول ماه قابل قبول است ؟
پاسخ: اگر از نظر عرض جغرافیایی نزدیک باشند مانند اینکه با همدیگر یک یا دو درجه اختلاف داشته باشند .
۱۲پرسش: در خصوص افق شرعی برای کسی که مقلد حضرتعالی می باشد ولی در سرزمینی زندگی می کند که به لحاظ افق شرعی با افق شرعی شما اختلاف زیادی دارد مسئله رؤیت هلال ماه و روز اول ماه رمضان برای چنین شخصی چه حکمی پیدا می کند؟ آیا باید به حکم شرعی مرجعی که هم افق با بنده است اقتدا کنم؟ یا به حکم مرجع تقلید خودم که حضرتعالی می باشید ولی به لحاظ افق شرعی با بنده هم افق نیستید؟ و آیا حکمی را که شما مثلاً در خصوص اول ماه صادر می فرمائید برای بنده که هم افق با شما نمی باشم نیز لازم الاجراء می باشد؟ و یا شما برای کسانی که با شما هم افق نیستند حکم دیگری صادر می فرمائید که میبایستی افرادی امثال من از آن پیروی بکنند؟ ضمناً آیا افق شهر نجف با افق شهر تهران یکی می باشد؟
پاسخ: ثبوت هلال نیاز به رؤیت یا شهادت عدول یا اطمینان شخصی ناشی از مناشی عقلانی ندارد و عموما ماه در شهری دیده شود، در شهرهای دیگر که از نظر خط جغرافیایی نزدیک باشد و اختلاف آنها اگر به مقدار یک یا دو درجه بیشتر نباشد ثابت می شود و اما اگر نزدیک نباشد ثبوت هلال متوقف بر تحقیق شرائط واقعی آن می باشد که در پاسخ های قبل گفته شد.
۱۳پرسش: آیا تحقیق درباره ظهور ماه رمضان در افق واجب است؟
پاسخ: تحقیق واجب نیست و اگر بخواهد روزه بگیرد می تواند به نیت ماه شعبان بگیرد مگر اینکه در میان روز ماه رمضان ثابت شود که در اینصورت عدول در نیت کند.
۱۴پرسش: آیا به عهده گرفتن اثبات ماه از خصوصیات قاضی می باشد؟
پاسخ: استهلال برای همه مستحب است ولی به عهده گرفتن استهلال ، شهود ، و وارسی شهادت آنها و اعلان اول ماه از شؤون کسی است که امکانیت آن در او باشد و مورد ثقه مومنین باشد.
۱۵پرسش: چه وقت می توانیم روزه به نیت ماه رمضان بگیریم؟
پاسخ: زمانی که ماه را با چشم خود ببینید یا دو شاهد عادل به دیدن آن شهادت بدهند و معارض نداشته باشد و مطمئن به اشتباه آنها نباشد یا اینکه اطمینان پیدا کنید به دیدن ماه با چشم عادی از شیاع و غیره یا اینکه ۳۰ روز از ثبوت ماه شعبان بگذرد.
۱۶پرسش: مقلد معظم له هستیم آیا باید برای رؤیت هلال و عمل به تکالیف وابسته به این موضوع مثل روزه و عید فطر باید طبق نظر ایشان عمل کنیم؟ و نیز چطور می توانیم مثلاً راجع به هلال ماه شوال نظر ایشان را بفهمیم؟
پاسخ: ملاک در وجوب افطار تحصیل وثوق به بودن ماه در افق شهری که مقیم هستید به نحوی که قابل رؤیت باشد با چشم غیر مسلح. استفتائات آیت الله سیستانی
آيت الله شبيري زنجاني
257 – آيا رؤيت هلال و اثبات اول ماه الزاماً بايد با چشم غير مسلح صورت پذيرد يا اينکه با چشم مسلح (استفاده از دوربين‌هاي دوچشمي و تلسکوپ) کافي است؟
پاسخ
رؤيت هلال با دوربين کفايت نمي‌کند، بلکه بايد بتوان هلال را با چشم غير مسلح ديد و اگربيننده چشم‌هاي قوي‌تري از متعارف هم داشته باشد کافي است.
سوال
256 – اگر هلال ماه فقط در قسمت شرقى و يا فقط در قسمت غربى ايران، رؤيت شود، آيا اول ماه برای تمام مناطق ايران ثابت میشود؟
پاسخ
اگر بداند كه اگر در شهر اول ماه ديده شود، در شهردوم هم ماه ديده مى‌شود، اول ماه در هر دو ثابت است و در غير اينصورت اول ماه درشهر ديگر ثابت نيست .
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی شبیری زنجانی.
راه ثابت شدن اول ماه
مسأله ۱۷۳۸ ـ اوّل ماه به چند چيز ثابت مى شود:
(اوّل) آن كه خود انسان ماه را ببيند.
(دوم) عدّه اى كه از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مى شود بگويند ماه را ديده ايم ، و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين يا اطمينان پيدا شود.
(سوم) دو مرد عادل بگويند كه در يك شب ماه را ديده ايم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند ، اوّل ماه ثابت نمى شود ، و همچنين اگر قابل تصديق نباشند ، مثل اين كه آسمان صاف باشد و عدّه استهلال كنندگان زياد باشند و غير از اين دو ديگران هر چه دقت كنند نبينند.
(چهارم) سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه رمضان ثابت مى شود ، و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد كه به واسطه آن اوّل ماه شوّال ثابت مى شود.
ثبوت اول ماه به حكم حاكم شرع
مسأله ۱۷۳۹ ـ ثبوت اوّل ماه به حكم حاكم شرع محلّ اشكال است.
ثبوت اول ماه به قول منجّمين
مسأله ۱۷۴۰ ـ اوّل ماه به قول منجّمين ثابت نمى شود ، ولى اگر انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا كند ، بايد به آن عمل نمايد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی وحید خراسانی
- ضعف در روزه
- – آيا تزريق آمپول و سرم در روزه اشكال دارد
- – حكم شرعي ناتوانى در گرفتن روزه
- – احكام روزه و عادت ماهيانه بانوان
- – روزه دختر و پسر تازه به سن تكليف رسيده
- – احکام دندانپزشکى در روزه
- – آيا استفراغ سبب باطل شدن روزه مي شود
- – حكم اماله كردن و استفاده از شياف در روزه
- – کرم واژينال
- – بيماري كليه و احكام روزه داري
کلید: رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال رویت هلال
