روح خدا و جهنم !
آیا خدا از روحش در ما دمیده است یا این کنایه است؟ اگر روح خدا در انسان دمیده شده باشد و به جهنم وارد شود آیا درسته که روح خدا عذاب می‌بیند؟!
نخست باید دانست؛ محال است دارنده‌ی روح خدا، اهل جهنّم باشد. بلکه انسان اهل جهنّم فقط ظاهر انسانی داشته است؛ امّا از نظر روحی، <کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ>؛ «همانند چهارپایان و بلکه پست‌تر بوده‌اند».
افراد بشر، در ابتدا دارای چند مرتبه از روح هستند؛ روح حیات جمادی، روح حیات نباتی و روح حیات حیوانی و روح حیات بشری. ولی استعداد دریافت دو مرتبه‌ی دیگر را هم دارند، که اوّلی روح حیات ایمانی، و دومی، روح‌القدس است؛ که روح الله هم نامیده می‌شود. لذا اگر افراد خودشان را به مرحله‌ی نفخ روح ایمان برسانند تازه انسان می‌شوند. امّا هنوز به مرحله «نفخت فیه من روحی» نرسیده‌اند. اگر کسی به این مرحله برسد که روح‌القدس در او دمیده شود، خلیفة‌الله می‌شود و معصوم از سوی خدا نامیده می‌شوند؛ امّا برخی‌ها در گذر زمان، آن را دارا می‌شوند که معصوم به عصمت اکتسابی می‌شوند. و روشن است که معصوم (دارنده‌ی روح‌الله) اهل جهنّم نخواهد بود.
بنا بر آنچه گفته شد، «روح القدس» است؟ این روح، اختصاص به اولیای الهی و خلیفة الله دارد. خداوند درباره حضرت آدم فرموده است:
<فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدین>[325]؛
«هنگامی که او (آدم) را نظام بخشیدم و از روح خود در او دمیدم، برای او به‌سجده افتید!»
توجّه شود که این نفخ روح، در حضرت آدم بوده که خلیفة الله است.
درباره‌ی این روح، روایات فراوانی موجود است که به سه مورد آن اشاره می‌کنیم:
«عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ کنْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فَذَکرَ شَیئاً مِنْ أَمْرِ الْإِمَامِ إِذَا وُلِدَ قَالَ وَ اسْتَوْجَبَ زِیارَةَ الرُّوحِ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک أَ لَیسَ الرُّوحُ جَبْرَئِیلَ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ مِنَ الْمَلَائِکةِ وَ الرُّوحُ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنَ الْمَلَائِکةِ أَ لَیسَ اللَّهُ یقُولُ تَنَزَّلُ الْمَلائِکةُ وَ الرُّوحُ»؛ «ابو بصیر گفت در خدمت حضرت صادق بودم صحبت از امام شد و از هنگام تولدش و این‌که در شب قدر روح بر او نازل می‌شود؛ عرض کردم: فدایت شوم مگر روح همان جبرئیل نیست؟ فرمودند: جبرئیل از ملائکه است و روح موجودی بزرگ‌تر از ملائکه است؛ مگر خداوند در این آیه نمیفرماید: «تَنَزَّلُ الْمَلائِکةُ وَ الرُّوحُ»».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
امام صادق فرمودند:
«فِی الْأَنْبِیاءِ وَ الْأَوْصِیاءِ خَمْسَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ وَ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ رُوحُ الْإِیمَانِ وَ فِی الْمُؤْمِنِینَ أَرْبَعَةُ أَرْوَاحٍ أَفْقَدَهَا رُوحَ الْقُدُسِ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ رُوحُ الْإِیمَانِ وَ فِی الْکفَّارِ ثَلَاثَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ رُوحُ‌الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ ثُمَّ قَالَ رُوحُ الْإِیمَانِ یلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ یعْمَلْ بِکبِیرَةٍ فَإِذَا عَمِلَ بِکبِیرَةٍ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَ رُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَکنَ فِیهِ فَإِنَّهُ لَایعْمَلُ بِکبِیرَةٍ أَبَداً»[326]؛ «در انبیاء و اوصیاء پنج روح است: روح بدن و روح القدس و روح‌القوة و روح‌الشهوة و روح الایمان. و در مؤمنین چهار روح است که روح القدس را ندارند ولی دارای روح بدن و روح قوت و روح شهوت و روح ایمانند و در کفار سه روح است روح بدن و روح قوت و روح شهوت. سپس فرمودند: روح ایمان با بدن هست تا وقتی که شخص مرتکب گناه کبیرهای نشده وقتی کبیرهای انجام داد روح از او جدا می‌شود ولی روح القدس در هر کس بود هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد».
«عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ یا جَابِرُ إِنَّ فِی الْأَنْبِیاءِ وَ الْأَوْصِیاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ وَ رُوحَ الْحَیاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ یا جَابِرُ عَرَفُوا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَی مَا تَحْتَ الثَّرَی ثُمَّ قَالَ یا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ یصِیبُهَا الْحَدَثَانُ إِلَّا أَنَّ رُوحَ الْقُدُسِ لَا یلْهُو وَ لَا یلْعَبُ»؛ «جابر از حضرت باقر نقل کرد که فرمودند: در انبیاء و اوصیاء پنج روح است روح القدس و روح الایمان و روح الحیاة و روح القوة و روح الشهوة؛ به‌وسیله روح‌القدس می‌دانند آنچه زیر عرش تا زیر زمین است. سپس فرمودند: ای جابر! این ارواح دستخوش تغییر قرار می‌گیرند ولی روح القدس اهل لهو و لعب نیست».[327]
این روح القدس همان روحی است که خداوند متعال آن را به خود نسبت داد و آن را تنها در انبیاء و اولیاء قرار داده است؛ آنگاه که حضرت آدم خلقت یافت، خدا او را مفتخر به روح القدس نمود تا خلیفة الله شده و افضل از ملائک شود. آنگاه بود که ملائک امر شدند تا در برابرش سجده کرده و اظهار کوچکی نمایند. چنان که خداوند متعال فرمود:
<فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ>[328]؛
«هنگامی که حضرت آدم را شکل دادم و ساختم و از روح خود در او دمیدم، برای او به سجده افتید».
بنا بر آنچه گفته شد، فرشتگان در برابر انسانی که دارای روح القدس می‌باشد سر تعظیم فرود می‌آورند. اما انسان‌های خطاکار و تبهکار مورد لعن فرشتگان هستند و سزاوار جهنم می‌باشند و چنین انسان‌هایی از روح مقدس بی‌بهره‌اند، در حالی که خداوند متعال نیز با نسبت دادن روح القدس به خودش، قداست و تقرّب آن روح را نمایان ساخته است. همان‌گونه که با عبارت «بیت الله» قداست کعبه را نمایان ساخته است.
[325]. ص (38)، آیه 72.
[326]. بحار الأنوار، ج25، ص55.
[327]. بحار الأنوار، ج25، 55
[328]. ص (38)، آیه
- منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، خداشناسى / مؤلف محمدرضا كاشفى
