راه مقابله با شبهات و رسیدن به یقین چیست؟!

 

پاسخ(آیت الله العظمی جوادی آملی):

راه مقابله با شبهات و رسيدن به يقين، فقط مطالعه و تحقيق، نیست. تحقيق و مطالعه، تنها نيمه راه است و نيمه باقي، به عمل انسان وابسته است؛ يعني انسان بايد هم محقق و هم متحقق باشد.

ایشان ادامه دادند: محقق كسي است كه از نظر علمي عميقاً تحقيق كرده و مطالب را براي خود حل كرده است؛ ولي متحقق كسي است كه به آنچه فهميده، باور دارد و به آن عمل مي ‏كند. اگر كسي عالم محض بود و حرفهاي متقن و محكم داشت؛ ولي به آن ايمان نداشت يا به علم خود بي‏ باور بود و به حقايقي كه برايش مكشوف شده، عمل نكرد، كم كم دُچار شك و شبهه مي‏شود.

معظم له با اشاره به آیات نورانی قرآن تصریح داشتند: خداوند در قرآن كريم با تعبيري لطيف درباره فرعون فرموده است: ﴿وَجَحدُوا بِها وَ اسْتيقنتها أنفُسُهُمْ ظُلماً وَ عُلُوّاً﴾.[1] موساي كليم(عليه‌السلام) هم طبق آيات قرآن به فرعون فرمود: ﴿لَقَدْ علمتَ ما أنزلَ هؤلاءِ إلاّربُّ السَّمواتِ و الأرض﴾[2]؛ تو خود مي‏ داني كه اينها را كسي جز خداي آسمانها و زمين نفرستاده است. با اين همه فرعون به اين علم خود باور نداشت.

ایشان خاطرنشان کردند: فهم و باور، دو چيز متفاوت است:  فهم در اختيار ما نيست؛ ولي باور در اختيار ماست. با فكر كردن، مطالعه يا تحصيل، علمي براي ما حاصل مي‏شود و پس از آن ديگر نمي‏توانيم بگوييم كه من نمي‏خواهم بفهمم. در فهم انسان اراده دخيل نيست؛ امّا در باور اراده دخيل است؛ يعني انسان پس از آنكه چيزي را فهميد، مي‏تواند به آن باور داشته يا نداشته باشد. در بحث ميان دو نفر، گاهي با اينكه يكي مسئله حق را براي ديگري روشن مي ‏كند، ديگري زير بار نمي‏ رود؛ يعني نفس به قدري شرور است كه مي ‏تواند در برابر 2 ضربدر 2 می شود 4 بايستد و بگويد: من باور نمي ‏كنم، با اينكه فهميده است.

براي اينكه به ويروس دروني «شك و شبهه» مبتلا نشويم، بايد به آنچه فهميده ‏ايم، باور داشته باشيم و به آن عمل كنيم. تا عمل در كار نباشد، يقين حاصل نمي‏ شود. بهترين راه براي نجات از گزند شبهه اين است كه به آنچه فهميديم، عمل كنيم./اسراء