خمس مواد مصرفی و خوراکی

خمس مواد مصرفی و خوراکی

1-در نوشتار قبل حکم خمس وسایل منزل (کالاهای مصرفی با دوام) مطرح شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.

2- در نوشتار قبل حکم مخارج و هزینه های خوراک و پوشاک و وسایل منزل در بین سال خمسی مطرح شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.

[خمس باقیمانده خوراکی مثل: برنج، روغن و مواد غذایی داخل یخچال …]

مسأله 1780 اگر از منفعت کسب، آذوقه‌ای (1) که برای مصرف سالش خریده، در آخر سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد (2) و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد در صورتی که قیمتش از وقتی که خریده زیاد شده باشد باید قیمت آخر سال را حساب کند (3)

(1) (خوئی)، (تبریزی): اگر از منافع کسبش آذوقه‌ای..

(گلپایگانی)، (صافی)، (زنجانی): اگر آذوقه‌ای..

(سیستانی): اگر از منافعش آذوقه‌ای.. (2) (اراکی)، (بهجت): بقیّه مسأله ذکر نشده.

(3) (زنجانی): چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، هر وقت خمس را ادا می‌کند قیمت آن زمان را باید حساب کند. برای محاسبه خمس می‌توان هر مال را جداگانه حساب کرد، بنا بر این کسی که برای خود سالی قرار داده است، اگر قبل از آن آذوقه تهیّه کرده باشد که هنوز بر آن سال نگذشته، می‌تواند خمس آن را ندهد.

(مکارم): مسأله اگر از درآمد کسب و کار، آذوقه‌ای برای مصرف سالش خریده، چنانچه چیزی در آخر سال از آن زیاد بماند باید خمس آن را بدهد و احتیاط این است که حتی اشیاء کم اهمّیت را مانند مختصر مواد غذایی اضافی و امثال آن را هر چه هست حساب کند و باید توجّه داشت که اگر می‌خواهد قیمت آنها را بدهد باید قیمت همان آخر سال را در نظر بگیرد خواه کمتر از خرید باشد یا بیشتر.

• وضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

خمس مواد غذایی

شخصى سر سال خمسى، مقدارى مواد غذايى (مثلاً 20 كيلو برنج، 3 قوطى روغن و يك قوطى چاى) اضافه آورده و خمس آن را پرداخته است. سپس آنها را در طول سال مصرف مى‏كند و دوباره مقدارى مواد غذايى (مثلاً 50 كيلو برنج، 5 قوطى روغن و 3 قوطى چاى) خريدارى مى‏كند و اندكى از آن را به مصرف مى‏رساند. حال اگر سر سال خمسى 30 كيلو برنج، 4 قوطى روغن و 2 قوطى چاى باقى بماند، چه مقدار بايد خمس بدهد؟ آيا به تمامى مواد غذايى باقى مانده خمس تعلق مى‏گيرد؟ يا آنكه مى‏تواند مواد غذايى اول سال گذشته را – كه مخمس بود – از آن كسر نمايد و در نتيجه تنها خمس ده كيلو برنج، يك قوطى روغن و يك قوطى چاى را بپردازد؟
امام، مكارم، تبريزى، صافى و خامنه ‏اى: بايد خمس هر مقدار از مواد غذايى سال جارى را – كه تا سر سال زياد آمده – بپردازد و نمى‏تواند مواد غذايى مخمس را از آن كم كند. بنابراين در فرض مذكور، بايد خمس 30 كيلو برنج، 4 قوطى روغن و 2 قوطى چاى را بپردازد. [1]
سيستانى، بهجت، فاضل و نورى: مى‏تواند مواد غذايى مخمس را از آن كم كند و در نتيجه در فرض مذكور جايز است تنها خمس ده كيلو برنج، يك قوطى روغن و يك قوطى چاى را بپردازد.[2]

• [1]- امام، استفتاءات، ج 1، خمس، س 202 و 143؛ خامنه‏اى، اجوبة، س 1025 و 1027؛ صافى، جامع‏الاحكام، ج 2، س 613؛ مكارم، توضيح‏المسائل، م 1504؛ تبريزى، صراطالنجاة، ج 1، س 507 و 407؛ دفتر وحيد.
• [1]- فاضل، جامع‏المسائل، ج 2، س 486 و 487 و ج 1، س 789؛ نورى، استفتاءات، ج 1، س 295 و ج 2، س 314؛ دفتر: سيستانى و بهجت. (احكام خمس، سيد مجتبي حسيني)

---

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

کالاهای مصرفی بی دوام و با دوام

کالاهای مصرفی بی دوام از قبیل قند، شکر، برنج، روغن، و مانند آن که دراحتیاجات روزانه‌ی زندگی مصرف می‌شود اگر از درآمد سال به منظور مصرف سالانه خریداری کند و به مصرف برساند مؤونه به حساب می‌آید و خمس ندارد و هر مقدار از آن را که در انتهای سال مصرف نکند مؤونه نیست و بایستی خمس آن را بپردازد، و اما کالاهای مصرفی با دوام از قبیل خانه‌ی مسکونی، لوازم خانگی، اتومبیل شخصی، زیور آلات زنانه و مانند آن که هنگام استفاده عین آنها باقی می‌ماند (و به عبارت دیگر بهره‌دهی آن مدت‌دار است) و به عنوان نیاز زندگی از درآمد خریداری و استفاده می‌شود مؤونه است و خمس ندارد.
توجه:
ملاک عدم وجوب خمس در کالاهای مصرفی با دوام، صدق عنوان نیاز به آنها مطابق با شأن عرفی مناسب با انسان است، هر چند در طول سال از آنها استفاده نشود، بنابراین اگر فرش و ظروف اتفاقاً در طول سال مورد استفاده قرار نگیرد ولی برای استفاده‌ی میهمان به آنها نیاز باشد خمس ندارد، ولی معیار در کالاهای مصرفی بی‌دوام، مصرف است که هر چه از مصرف سالانه‌ی آنها زیاد بیاید خمس دارد.
 کتابی که از چندین جلد تشکیل شده (مانند وسائل الشیعه) اگر مجموع آن مورد نیاز باشد و یا خرید جلدی که به آن احتیاج است متوقف بر خرید دوره‌ی کامل آن باشد خمس ندارد و در غیر این صورت باید خمس مجلداتی که الآن مورد نیاز نیست پرداخت شود، و صرف خواندن یک صفحه از هر جلد کتاب، برای ساقط شدن خمس کافی نیست.
 خانه‌ی مسکونی مورد نیاز مؤونه است، بنابراین ساختمان سه طبقه‌یی صاحب آن در یک طبقه، خودش و در دو طبقه‌ی دیگر فرزندانش زندگی می‌کنند خمس ندارد.
 اتومبیلی که از درآمد بین سال جهت استفاده‌ی شخصی و رفع نیازهای زندگی تهیه شده و جزو احتیاجات مناسب با شأن عرفی شخص باشد مؤونه است و خمس ندارد. بلی اگر برای کسب و کار باشد، مثل تاکسی، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس حکم ابزار کار را در وجوب خمس خواهد داشت.
داروهایی که از درآمد بین سال خریده شده و بدون فاسد شدن تا سر سال خمسی باقی مانده است، اگر خرید آنها جهت استفاده در مواقع نیاز باشد و در معرض احتیاج هم باشد مؤونه است و خمس ندارد.

۲. مایحتاجی که از درآمد تدریجی تهیه می‌شود

مایحتاجی از قبیل لوازم خانگی، جهیزیه، ساختمان مسکونی و مانند آن که شخص نمی‌تواند هنگام نیاز یکباره خریداری کند مگر آن که از درآمد سنوات بعد به تدریج تهیه و برای زمان احتیاج نگهداری نماید، آن مقدار که هر سال به اندازه‌ی شأن عرفی خود تهیه می‌کند مؤونه است و خمس ندارد.
توجه:
 اگر در منطقه‌یی رسم بر این باشد که خانواده‌ی داماد اقدام به تهیه و تأمین اثاثیه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدریج به تهیه‌ی آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، در صورتی که تهیه‌ی اثاث و لوازم زندگی برای آینده عرفاً جزو مؤونه محسوب شود خمس ندارد.
 شخصی که خانه‌یی برای سکونت ندارد ولی مالک قطعه‌ی زمینی است که یک سال یا بیشتر بر آن گذشته و نمی‌تواند آن را بسازد، در صورتی که زمین را برای ساخت مسکن مورد نیاز در آن، از درآمد بین سال خریده باشد تا آن را نفروخته است، خمس آن واجب نیست، ولی اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن برای ساخت خانه خریده باشد پرداخت خمس آن واجب است.
در عدم وجوب خمس در زمینی که برای ساخت مسکن بدان نیاز دارد، فرقی بین این که یک قطعه باشد یا چند قطعه، و یا یک مسکن باشد یا چند مسکن وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نیاز به آن به مقتضای موقعیت و شأن عرفی وی و همچنین وضع مالی شخص برای ساخت تدریجی آن است.
فردی که خانه‌ی ملکی برای سکونت ندارد و از درآمد بین سال زمینی خریده تا در آن خانه‌یی برای خودش بسازد چنانچه شروع به ساختن کند ولی قبل از اتمام آن، سال خمسی برسد آنچه در مصالح ساختمان مصرف کرده، خمس ندارد.

---

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

. خمس باقيمانده مواد مصرفى :

چنانچه مقدار باقيمانده، ارزش مالى داشته باشد يعنى اين مقدار را در بازار بخرند و سال خمسى بر آن بگذرد خمس دارد. در غير اين صورت، پرداخت خمس آن واجب نيست امّا احتياط آن است كه خمس آن را نيز بدهد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی

استفتاء اختصاصی سایت هدانا از دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

سوال: مواد غذایی که سر سال اضافه بیاید و شخص بدهی داشته باشد، آیا باید خمس این مواد را بدهد؟

پاسخ:  چنانچه مقدار باقيمانده، ارزش مالي داشته باشد(اين مقدار را در بازار مي خرند) و سال خمسي بر آن بگذرد خمس دارد. در غير اينصورت، پرداخت خمس آن واجب نيست اما احتياط آن است که خمس آن را نيز بدهد. ضمنا اگر موعد پرداخت بدهی بعد از سال خمسی باشد، از درآمدهای امسال کسر نمی گردد همچنین قرض هايى را كه به اقساط مى‏ پردازد فقط قسط هايى را كه در آن سال بايد بپردازد، جزء مخارج آن سال محسوب مى ‏شود.

منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی.

 

---

مطابق نظر آيت الله سيستاني

 ۷۷پرسش: آیا مواد غذایی که خانواده عروس در جهاز میگذارند و از یکسال بگذرد به آن خمس تعلق میگیرد ؟

پاسخ: خمس دارد.

• منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.

• *- ويژه نامه احكام جامع خمس

1. خمس
2. خمس درآمد و منفعت
3. درآمدومنفعت ازراه غیرکسب وکار(هدیه…)
4. خمس مهریه و ارث
5. خمس صرفه جویی و قناعت در مخارج
6. خمس کشاورزی و باغداری
7. خمس فقیر
8. خرید و فروش با پول و مال خمس داده نشده
9. خمس معامله یا دریافت مال از کافر
10. خمس افزایش قیمت سرمایه
11. کسر ضرر و خسارت از خمس
12. حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
13. خمس جهیزیه