حكم جواب سلام در حال نماز
فهرست این نوشتار:
[در حال نماز انسان نباید به دیگری سلام کند]
مسأله 1137 در حال نماز، انسان نباید به دیگری سلام کند و اگر دیگری به او سلام کند (1)، باید طوری جواب دهد که سلام مقدم باشد مثلًا بگوید: «السَّلام ُ عَلَیکُم» یا «سَلام ٌ عَلَیکُم» و نباید «عَلَیکُم ُ السَّلام» بگوید.
(1) (گلپایگانی، اراکی، صافی:) باید همان طور که او سلام کرده جواب دهد مثلًا اگر گفته «سلام ٌ علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ علیکُم» ولی در جواب «علیکم السّلام» (اراکی: بنا بر احتیاط واجب) باید بگوید «سلام ٌ علیکم».
(خوئی، تبریزی:) بنا بر احتیاط واجب باید همان طور که او سلام کرده، جواب دهد مثلًا اگر گفته «سلام ٌ علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ علیکم» ولی در جواب «علیکم السّلام» هر صیغه ای که می خواهد می تواند بگوید.
(سیستانی:) باید جواب دهد ولی جواب باید مثل سلام باشد یعنی نباید بر اصل سلام اضافه داشته باشد مثلًا نباید در جواب بگوید «سلام ٌ علیکم و رحمه اللّه و برکاته» بلکه بنا بر احتیاط لازم نباید لفظ «علیکم» یا «علیک» را بر لفظ سلام در جواب مقدّم بدارد اگر آن کسی که سلام کرده این چنین نکرده باشد؛ بلکه احتیاط مستحب ّ آن است که جواب کاملًا همان طور که او سلام کرده، باشد مثلًا اگر گفته «سلام ٌ علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ علیکم» و اگر گفته «السّلام علیکم» بگوید «السّلام علیکم» و اگر گفته «سلام ٌ علیک» بگوید «سلام ٌ علیک» ولی در جواب «علیکم السّلام» می تواند «علیکم السّلام» یا «السّلام علیکم» یا «سلام علیکم» بگوید.
(مکارم:) جواب او واجب است امّا جواب باید مانند سلام باشد مثلًا اگر گفت: «السّلام علیک» در جواب بگوید «السّلام علیک» و اگر بگوید «سلام علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ علیکم» حتّی اگر بگوید «سلام» در جواب باید بگوید «سلام».
(بهجت:) باید مثل سلام او جواب بدهد؛ بنا بر این اگر گفت: «سلام ٌ علیکم»، جواب بگوید: «سلام ٌ علیکم» و اگر گفت: «السّلام علیک»، باید در جواب بگوید: «السّلام علیک».
(زنجانی:) مسأله در حال نماز، انسان نباید به دیگری سلام کند ولی باید جواب سلام مسلمان را بدهد، پس اگر سلام کننده کلمه ” سلام ” را بر ” علیکم ” و مانند آن مقدم داشت، باید نمازگزار در جواب سلام را مقدم دارد و به احتیاط مستحب از سایر جهات نیز همان طور که او سلام کرده جواب دهد؛ مثلا اگر ” السلام ” با الف و لام گفته، او نیز با الف و لام جواب بگوید، و اگر ” علیکم ” به صیغه جمع گفته، او نیز به صیغه جمع جواب دهد، و چنانچه سلام کننده ” علیکم ” و مانند آن را بر سلام مقدم داشت، بنا بر احتیاط واجب با صیغه های سلامی که در قرآن وارد شده است مانند ” سلام علیک ” یا ” سلام علیکم ” به قصد این که از قرآن است جواب بگوید.
[ انسان باید جواب سلام را بگوید]
مسأله 1138 انسان باید جواب سلام را چه در نماز یا در غیر نماز فوراً بگوید و اگرعمداً یا از روی فراموشی جواب سلام را به قدری طول دهد، که اگر جواب بگوید جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نباید جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نیست.
(مکارم:) مسأله در غیر نماز هم جواب سلام واجب، امّا سلام کردن مستحب ّ است و باید جواب را طوری بگوید که جواب سلام محسوب شود، یعنی اگر زیاد فاصله بیندازد که جواب محسوب نشود کار حرامی کرده و جواب دادن واجب نیست.
[ باید جواب سلام را طوری بگوید که سلام کننده بشنود]
مسأله 1139 باید جواب سلام را طوری بگوید که سلام کننده بشنود، ولی اگر سلام کننده کر باشد (1) چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد کافی است (2).
(1) (خوئی، تبریزی:) یا سلام داده و تند رد شود..
(فاضل:) باید با بلند کردن صدا یا به اشاره، طوری جواب او را بدهد که بشنود یا متوجّه جواب سلام شود.
(سیستانی:) یا سلام داده و تند رد شود، چنانچه ممکن باشد که جواب سلام را با اشاره یا مانند آن به او بفهماند جواب دادن لازم است و در غیر این صورت جواب دادن در غیر نماز لازم نیست و در نماز جایز نیست.
(مکارم:) یا در محیطی است که سر و صدا زیاد است چنانچه به طور معمول جواب دهد کافی است و احتیاط آن است که با اشاره نیز به او بفهماند.
(2) (گلپایگانی، صافی:) و در صورت امکان با حرکت لب یا اشاره جواب را بفهماند.
(تبریزی:) و چنانچه سلام را در نامه یا با سفارش شخصی بفرستد جواب واجب نیست.
(زنجانی:) مسأله باید جواب سلام را به سلام کننده بفهماند؛ اگر چه سلام کننده کر باشد، و لازم نیست جواب سلام را طوری بگوید که سلام کننده بشنود، و اگر فهماندن جواب سلام به سلام کننده ممکن نباشد؛ مثل این که شخص به انسان سلام کند و به سرعت رد شود، و یا از تلویزیون یا رادیو سلام بدهد، ظاهراً جواب سلام لازم نیست.
[ نمازگزار جواب سلام را به قصد جواب بگوید]
مسأله 1140 نمازگزار (1) جواب سلام را به قصد جواب (2) بگوید نه به قصد دعا (3).
(1) (نوری، فاضل:) باید نمازگزار.. (2) (اراکی:) به قصد قرآن.. (3) (مکارم:) به قصد جواب بگوید نه به قصد قرائت بعضی از آیات قرآن و مانند آن.
(گلپایگانی، صافی:) مسأله جواب سلام را باید به قصد ردّ تحیّت بگوید، نه به قصد قرآن یا دعا.
(خوئی، تبریزی:) مسأله واجب نیست که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید، یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد. بلکه به قصد تحیّت نیز بگوید، مانعی ندارد.
(سیستانی:) مسأله واجب است نمازگزار جواب سلام را به قصد تحیّت بگوید و مانعی ندارد که قصد دعا هم بکند یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد.
(زنجانی:) مسأله جواب سلام را باید به قصد تحیت قصد احترام مخاطب بگوید و لازم نیست جواب سلام را به قصد دعا بگوید؛ یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد.
(بهجت:) مسأله نمازگزار می تواند به جای ردّ سلام، جواب سلام را به قصد دعا بگوید.
[ اگر زن یا مرد نامحرم به نمازگزار سلام کند]
مسأله 1141 اگر زن یا مرد نامحرم یا بچه ممیّز، یعنی بچه ای که خوب و بد را می فهمد (1) به نمازگزار سلام کند (2)، نمازگزار باید (3) جواب او را بدهد (4).
(1) (بهجت:) و به معنای سلام آگاه است..
(زنجانی:) سلام کند، باید جواب او را بگوید؛ چه در حال نماز باشد، چه نباشد. (2) (مکارم:) به نمازگزار یا غیر نمازگزار سلام کند جواب او واجب است. (3) (اراکی، فاضل:) نمازگزار می تواند.. (4) (گلپایگانی، صافی:) ولی در جواب سلام زن باید بگوید: «سلام علیک» و کاف را زیر و زبر و پیش ندهد.
(خوئی، تبریزی:) ولی در سلام زن که «سلام علیک» بگوید، باید بگوید: «سلام علیک» و کاف را زیر و زبر و پیش ندهد. (تبریزی: و بعید نیست در صورتی که کاف را زن با زبر گفته در جواب با زیر بگوید عیبی نداشته باشد). (فاضل:) و بهتر است به قصد دعا، جواب بگوید.
(سیستانی:) و اگر زن به لفظ «سلام علیک» سلام کند، می تواند در جواب بگوید: «سلام علیک ِ» یعنی کاف را زیر دهد.
[ اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد]
مسأله 1142 اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصیت کرده ولی نمازش صحیح است.
[ اگر کسی به نمازگزار غلط سلام کند]
مسأله 1143 اگر کسی به نمازگزار غلط سلام کند (1)، به طوری که سلام حساب نشود، جواب او واجب نیست (2).
(1) (سیستانی:) بنا بر احتیاط واجب باید صحیح جواب بگوید. (2) (بهجت:) مگر این که احتمال بدهد که سلام کننده نمی تواند به طور صحیح سلام دهد، که در این صورت ردّ سلام واجب است.
(فاضل:) و اگر سلام حساب شود جواب او واجب است و بهتر است به قصد دعا جواب بدهد.
(گلپایگانی، صافی، نوری:) جواب او جایز نیست. (صافی: ولی اگر سلام حساب شود جواب او واجب است). (مکارم:) جواب او لازم نیست.
(زنجانی:) مسأله اگر کسی غلط سلام کند به طوری که سلام حساب نشود، جواب او واجب نیست، و چنانچه در حال نماز باشد جایز نیست.
[جواب سلام کسی که از روی مسخره یا شوخی سلام می کند]
مسأله 1144 جواب سلام کسی که از روی مسخره یا شوخی سلام می کند (1) واجب نیست (2) و احتیاط واجب آن است که در جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان بگوید «سلام» یا فقط «علیک» (3).
(1) (گلپایگانی، زنجانی:) و جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان..
(خوئی، تبریزی، سیستانی:) و جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان در صورتی که ذمّی نباشند واجب نیست و اگر ذمّی باشند بنا بر احتیاط واجب به کلمه «علیک» اکتفا شود.
(2) (گلپایگانی، صافی، زنجانی:) و چنانچه در نماز باشد جایز نیست (صافی: و جواب سلام غیر مسلمان در نماز جایز نیست و در غیر حال نماز به گفتن «علیک» اکتفا شود).
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(مکارم:) لازم نیست.. (3) (فاضل:) احتیاط واجب آن است که در جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان ِ اهل ذمّه بگوید «علیک».
(بهجت:) مسأله جواب سلام کسی که مسلمان نیست، در نماز، واجب نیست بلکه جایز هم نیست؛ ولی در غیر نماز، ممکن است جواب به لفظ «سلام» فقط یا «علیک» فقط، جایز باشد؛ مگر این که مصلحتی در کار باشد که در این صورت با قصد قرآن خواندن، «سلام علیک» یا «سلام علیکم» می گوید که در این صورت، جایز و گاهی خوب و گاهی واجب می شود.
[اگر کسی به عده ای سلام کند]
مسأله 1145 اگر کسی به عده ای سلام کند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولی اگر یکی از آنان جواب دهد کافی است.
مسأله 1146 اگر کسی به عده ای سلام کند و کسی که سلام کننده قصد سلام دادن به او را نداشته، جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عده واجب است.
این مسأله، در رساله آیات عظام: بهجت و مکارم نیست
مسأله 1147 اگر به عده ای سلام کند و کسی که بین آنها مشغول نماز است شک کند که سلام کننده قصد سلام کردن به او را هم داشته یا نه، نباید جواب بدهد، و هم چنین است (1) اگر بداند قصد او را هم داشته ولی دیگری جواب سلام را بدهد (2). اما اگر بداند که قصد او را هم داشته (3) و دیگری جواب ندهد (4)، باید جواب او را بگوید (5).
(1) (سیستانی:) بنا بر احتیاط واجب.. (2) (زنجانی:) ولی می داند دیگری جواب سلام را می دهد.. (3) (بهجت:) یا این که به وسیله ای بفهمد که فقط او را قصد کرده است.. (4) (زنجانی:) یا شک داشته باشد دیگری جواب سلام را می دهد یا نه..
(سیستانی:) یا شک کند که جوابش را داده اند یا نه.. (5) (تبریزی:) و اگر قبل از آن که دیگری جواب دهد او جواب بگوید، مانعی ندارد.
(بهجت:) ولی اگر بچه ممیّزی هم جواب سلام را داد، بنا بر أظهر از نمازگزار و دیگران ساقط می شود.
[مسأله 1148 سلام کردن مستحب است]
مسأله 1148 سلام کردن مستحب است و خیلی سفارش شده است (1) که سواره به پیاده و ایستاده به نشسته و کوچکتر به بزرگتر سلام کند. (1) (سیستانی:) در روایت است..
[ اگر دو نفر با هم به یکدیگر سلام کنند]
مسأله 1149 اگر دو نفر با هم به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است جواب سلام دیگری را بدهد (1).
(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، مکارم، زنجانی:) بنا بر احتیاط واجب باید هریک جواب سلام دیگری را بدهد.
(بهجت:) مسأله اگر دو نفر با هم در یک زمان به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است جواب سلام دیگری را بدهد ولی احتمال دارد که بر هیچ کدام ردّ سلام واجب نباشد؛ و اگر کسی به یکی از دو نفر بدون تعیین سلام کرد، جواب سلام بر هیچ کدام واجب نیست و در حال نماز جایز نیست.
[در غیر نماز، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگوید]
اشاره
مسأله 1150 در غیر نماز، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگوید مثلًا اگر کسی گفت «سلام علیکم» در جواب بگوید «سلام علیکم و رحمه اللّه».
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
مسأله اختصاصی
(مکارم:) مسأله 1029 این که بعضی در جواب سلام می گویند: «سلام از من» کافی نیست، بلکه سلام دیگر از ناحیه شخص مقابل محسوب می شود و هر دو احتیاطاً باید بعد از آن جواب دهند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
جواب سلام در حال نماز
س۴. اگر در وسط نماز کسی به انسان سلام کند، چطور باید پاسخ او را بدهد؟
ج. باید فوراً مثل سلامی که به او شده جواب بدهد، به گونه ای که سلام مقدم باشد، مثلاً اگر به او گفت: « سلام علیکم» در جواب بگوید: «السَلام عَلَیکم» یا «سَلامُ عَلَیکم» و نباید بگوید: «عَلَیکم السَلام».
منبع:سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
سلام کردن و جواب آن در نماز [احکام سلام کردن ]
پرسش : سلام کردن و جواب آن در نماز چه حکمی دارد؟
پاسخ : نمازگزار نباید در حال نماز به دیگرى سلام کند، ولى اگر دیگرى به او سلام کند جواب او واجب است، امّا جواب باید مانند سلام باشد، مثلًا اگر گفت: «السلام علیک» در جواب بگوید «السلام علیک» و اگر بگوید «سلام علیکم» در جواب بگوید «سلام علیکم»، حتّى اگر بگوید «سلام» در جواب باید بگوید «سلام».
عدم کفایت عبارت «و علیکم» در جواب سلام [احکام سلام کردن ]
پرسش : آیا گفتن «و علیکم» در جواب سلام کافی است؟
پاسخ : در جواب مسلمان کافی نیست.
تطابق نداشتن جواب سلام در نماز [احکام سلام کردن ]
پرسش : چنانچه پاسخ سلام را مطابق خود سلام ندهد نمازش چه حکمی دارد؟
پاسخ : احتیاط این است که نماز را اعاده کند.
سلام به زبان دیگر در نماز و جواب آن [احکام سلام کردن ]
پرسش : اگر در نماز کسی به غیر از عربی به زبان دیگری به ما سلام کرد مثلا ترکی یا انگلیسی ، آیا جواب او واجب است و جواب او را چگونه باید داد؟
پاسخ : جواب سلام او واجب است و با توجه به اینکه معمولا جواب عربی را می فهمند، به عربی داده شود کافی است.
وجوب جواب سلام [احکام سلام کردن ]
پرسش : آیا جواب سلام واجب است؟
پاسخ :
سلام کردن به دیگران مستحب، ولى جواب سلام واجب است و باید جواب را طورى بگوید که جواب سلام محسوب شود، یعنى اگر زیاد فاصله بیندازد که جواب محسوب نشود کار حرامى کرده و جواب دادن واجب نیست.
ندادن جواب سلام در نماز [احکام سلام کردن ]
پرسش : آیا اگر نماز گزار در نماز جواب سلام را ندهد نماز صحیح است؟
پاسخ : اگر کسى در حال نماز جواب سلام را ندهد گناه کرده ولى نمازش صحیح است.
شرط بودن قصد سلام در جواب سلام [احکام سلام کردن ]
پرسش : آیا در جواب سلام می توان آیه قرآن خواند؟
پاسخ : جواب سلام را باید به قصد جواب بگوید، نه به قصد قرائت بعضى از آیات قرآن و مانند آن.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
