حكم تلقیح مصنوعي چيست
آيا براى درمان نابارورى زنان به روش تلقيح مصنوعى كه مستلزم نظر و لمس است، آيا ضرورت، مجوز اين نظر و لمس مىباشد؟
حكم تلقیح مصنوعي چيست ؟ [IVFو…]
فهرست این نوشتار:
حكم تلقیح مصنوعي چيست
تلقیح مصنوعی
تلقیح مصنوعی به خودی خود ایراد ندارد؛ مگر آنکه مقدمه این کار، لمس یا نظر حرام باشد یا شوهر راضی نباشد. (۱۲۷۵)و(۱۲۷۷)
نکته
الف) صرف اینکه پزشک، جنس موافق است، مجوز نگاه به عورت نمیشود.
ب) تلقیح مصنوعی به هر نحوی‌‌که باشد – چه بیرون رحم و چه داخل آن، چه از اسپرم شوهر و چه از اسپرم دیگری و چه از تخمک همسر یا دیگری- ، رابطه مولود با دیگران به شرح ذیل است:
صاحب تخمک: مادر
صاحب اسپرم: پدر
صاحب رحم(زن): اگر خودش صاحب تخمک نیست، باید احتیاط کند؛ یعنی نه خود را محرم بچه بداند و نه با او حق ازدواج دارد. لذا باید حجاب را کاملاً رعایت کند. (۱۲۷۳)
ج) اگر صاحب رحم، همسر صاحب اسپرم باشد یا قبلاً همسر او بوده، به مولود اگر پسر است، محرم است و اگر صاحب رحم، همان صاحب تخمک باشد، در این حال شوهر این زن (که غیر از صاحب اسپرم است) در صورتی‌‌که قبلاً عمل زناشویی با این زن انجام داده یا بعداً انجام شود، به فرزند متولد شده (دختر) محرم خواهد بود و این دختر حکم ربیبه را دارد. همچنین اگر زن صاحب رحم به واسطه این نوزاد در سینه‌‌هایش شیر ایجاد شود و طبق احکام رضاع به بچه شیر دهد، مادر رضاعی او می‌شود.
لقاح مصنوعى
385. تلقيح آزمايشگاهى اسپرم و تخمك زن و شوهر فى نفسه اشكالى ندارد، و كودك نيز ملحق به آنها مىباشد، ولى واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.
386. تلقيح زن از طريق نطفه مرد اجنبى فىنفسه اشکال ندارد ولى بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود و به هر حال در صورتى که با اين روش کودکى به دنيا بيايد، ملحق به شوهر آن زن نمى‌شود بلکه ملحق به صاحب نطفه و به زنى است که صاحب رحم و تخمک است.
387. اگر اسپرم غيرشوهر با تخمک غير زوجه در رحم زوجه قرار گيرد جنين پديد آمده به صاحب اسپرم و تخمك تعلق دارد و فرزند نسبى اين زن و شوهر نيست و از آنان ارث نمى‌‌برد و از نظر محرم و نامحرمى بايد احتياط كنند، ولى اگر پس از وضع حمل از صاحب رحم شير بخورد ـ با شرايط رضاع ـ به او محرم مى‌‌شود.
388. اگر مردى، همسرش قدرت تخمك‌گذارى ندارد، جايز است اسپرم خود را با تخمك زن اجنبى در خارج از رحم تلقيح مصنوعى كند و سپس نطفه لقاح يافته را به رحم همسر خود منتقل كند به شرط اينكه از مقدمات حرام اجتناب شود، و كودكى كه از اين راه متولد مى‌‌شود ملحق به صاحب اسپرم و تخمك مىباشد و الحاق آن به صاحب رحم مشکل مىباشد لذا بايد نسبت به احکام شرعى مربوط به نسب، احتياط رعايت شود. پرسشهاي متداول، سايت رهبري.
تلقیح مصنوعی
س 1272: الف ـ آیا لقاح آزمایشگاهی در صورتی که اسپرم و تخمک از زن و شوهر شرعی باشد، جایز است؟ ب ـ بر فرض جواز، آیا جایز است این کار توسط پزشکان اجنبی صورت بگیرد؟ و آیا فرزندی که از این طریق به دنیا میآید ملحق به زن و شوهری است که صاحب اسپرم و تخمک هستند؟ ج ـ بر فرض که عمل مذکور فی‌نفسه جایز نباشد، آیا موردی که نجات زندگی زناشویی متوقف بر آن باشد، از حکم عدم جواز استثنا می‌شود؟
ج: الف ـ عمل مذکور فی نفسه اشکال ندارد ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود. ب ـ کودکی که از اين طريق متولد می‌شود ملحق به زن و شوهری است که صاحب اسپرم و تخمک هستند. ج ـ گفته شد که عمل مذکور فی‌نفسه جايز است.
س 1273: گاهی بعضی از زوجها به علت عدم تخمک گذاری در زن که وجود آن برای عمل لقاح ضروری است، مجبور به جدایی شده و یا به علت عدم امکان درمان بیماری و بچه دار نشدن، با مشکلات زناشویی و روحی مواجه میشوند، آیا در این صورت جایز است که به روش علمی از تخمک گذاری زن دیگری برای انجام عمل لقاح با نطفه شوهر در خارج از رحم استفاده شود و سپس نطفه لقاح یافته به رحم آن زن منتقل گردد؟
ج ـ گفته شد که عمل مذکور فی‌نفسه جايز است.
س 1274: اگر نطفه از شوهر گرفته شود و بعد از وفات او با تخمک همسرش لقاح شده و سپس به رحم او منتقل شود، اولاً آیا این عمل شرعاً جایز است؟ ثانیاً آیا کودکی که متولد می شود فرزند آن مرد است و از نظر شرعی به او ملحق می شود؟ و ثالثاً آیا فرزندی که به دنیا می آید از صاحب نطفه ارث میبرد؟
ج: عمل مذکور هرچند فی نفسه اشکال ندارد ولی کودکی که از اين طريق متولد می‌شود ملحق به صاحب نطفه و تخمک بوده و الحاق آن به زنی که صاحب رحم است مشکل می باشد لذا بايد نسبت به احکام شرعی مربوط به نسب، احتياط رعايت شود.
س 1275: آیا تلقیح نطفه مردی اجنبی به همسر مردی که بچه دار نمیشود، از طریق قراردادن نطفه در رحم او جایز است؟
ج: عمل مذکور فی‌نفسه اشکال ندارد و کودک به صاحب تخمک و رحم ملحق می‌شود و الحاق آن به صاحب نطفه هم بعيد نيست ولی از او ارث نمی برد.
س 1276: اگر زن شوهرداری به علت یائسگی یا غیر آن تخمکگذاری نکند، آیا جایز است تخمکی از زن دوم شوهرش بعد از تلقیح با نطفه شوهر به رحم او منتقل شود؟ و آیا در این مورد تفاوتی هست بین اینکه او یا زن دوم همسر دائم باشند یا موقت؟ 2 ـ کدامیک از دو زن مادر کودک خواهند بود؟ صاحب تخمک یا صاحب رحم؟ 3 ـ آیا این عمل در صورتی که نیاز به تخمک همسر دیگر به خاطر ضعف تخمک زن صاحب رحم باشد به حدّی که در صورت لقاح نطفه شوهر با آن، خوف این وجود داشته باشد که کودک معیوب متولد شود، نیز جایز است؟
ج: تلقيح زن از طريق نطفه مرد اجنبی فی‌نفسه اشکال ندارد ولی بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود و به هر حال در صورتی که با اين روش کودکی به دنيا بيايد، ملحق به شوهر آن زن نمیشود بلکه ملحق به صاحب نطفه و به زنی است که صاحب رحم و تخمک است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
س 1277: آیا در صورت های زیر تلقیح زن با نطفه شوهرش که از دنیا رفته، جایز است؟ الف ـ بعد از وفات شوهر ولی قبل از انقضای عدّة ب ـ بعد از وفات او و بعد از انقضای عدّة ج ـ اگر آن زن بعد از فوت شوهرش با مرد دیگری ازدواج نماید، آیا جایز است خود را با نطفه شوهر اولش تلقیح کند؟ و آیا در صورت فوت شوهر دوم، جایز است خود را با نطقه شوهر اولش بارور کند؟
ج: 1 ـ اصل عمل مذکور شرعاً مانعی ندارد و در اين حکم، فرقی نيست بين اينکه نکاح آنان دائم باشد يا منقطع و يا يکی دائم باشد و يکی منقطع. 2 ـ کودک ملحق به صاحب اسپرم و تخمک است و الحاق او به صاحب رحم هم، مشکل است، بنا بر اين بايد در ترتيب آثار نسب، نسبت به وی احتياط مراعات شود. 3 ـ اين کار فی نفسه جايز است.
س 1278: امروزه میتوان تخمکهایی را که در خارج از رحم بارور شده اند در مکانهای مخصوصی به‌طور زنده نگهداری کرد و در صورت نیاز آنها را در رحم صاحب تخمک قرار داد، آیا این کار جایز است؟
ج: اين عمل فی‌نفسه اشکال ندارد و فرقی نمیکند که قبل از انقضای عدّة باشد يا بعد از آن و همچنين فرقی نيست بين اينکه ازدواج کرده باشد ياخير، و در صورت ازدواج هم فرقی نمیکند که لقاح با نطفه شوهر اولش بعد از وفات شوهر دومش باشد يا در حال حيات او، ولی اگر شوهر دوم او زنده باشد بايد اين کار با اجازه و اذن او صورت بگيرد.اجوبه الاستفتائات .
اجاره رحم براى بزرگ كردن جنين ديگران
س: اجاره دادن يا اجاره کردن رحم زن براى تلقيح نطفه‌ى مرد اجنبى، چه حکمى دارد؟
ج) عمل مذكور فى نفسه اشكال ندارد ولى واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.
ج) عمل مذكور فى نفسه اشكال ندارد ولى واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.
استفاده از تخمك زن اجنبى با وجود تخمك ضعيف زوجه براى بارورى
س: تخمکهاى زنى ضعيف مىباشد و لذا فرزندان ناقص الخلقه‌اى به دنيا مى‌آورد آيا جايز است تخمک زن دومى را در آزمايشگاه با اسپرم شوهر زن اول لقاح دهند و سپس جنين را به رحم زن اول منتقل نمود؟
ج) فى نفسه منعى ندارد.
روشهاى برداشت تخمك از زن
س: از آنجايى که در انجام لقاح آزمايشگاهى، جهت آبستنى مصنوعى، گرفتن اسپرم (نطفه) از شوهر و نيز برداشت تخمک از تخمدان زن ضرورت دارد، نظر مبارک حضرت عالى در موارد ذيل چيست؟
1ـ برداشت تخمک از تخمدان با هدايت سونوگرافى (دستگاه تصويربردارى با کمک امواج ماوراء صوت) از طريق مهبل (واژن) زن، که اين کار توسط متخصص زنان و در اتاق عمل تحت شرايط کاملا استريل (بهداشتى) و با ضرورت نگاه به عورت زن انجام مى پذيرد.
2ـ برداشت تخمک با هدايت سونوگرافى، ولى از طريق لاپاراسکوپى (يعنى بازکردن شکاف کوچک در جدار شکم) که مستلزم نگاه به عورت زن نيست. شايان ذکر است در سالهاى اخير به خاطر پرخطر و پرهزينه بودن، از اين روش استفاده نمى‌شود.
ج) در تمامى موارد عمل مذكور فى نفسه اشكال ندارد ولى واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.
اهداى جنين به غير
س: از آنجايى که فرزند متولد شده از زوجى ديگر را مى‌توان به فرزندى قبول نمود و فرزند خواندگى توسط شرع مقدس، تأييد شده است و سن مولود اهميتى در فرزند خواندگى ندارد آيا مى‌توان جنين حاصل از نطفه‌ى شوهر (اسپرم شوهر) و تخمک همسرش را پس از انعقاد نطفه و تشکيل شدن جنين در همان يکى دو روز اول در رحم مادرخوانده‌اش قرار داد که پس از تولد او را بزرگ نمايد؟
ج) فى نفسه منعى ندارد لکن بايد از لمس و نظر حرام اجتناب شود و فرزند ملحق به صاحب نطفه و تخمک مىباشد.
ج) فى نفسه منعى ندارد لکن بايد از لمس و نظر حرام اجتناب شود و فرزند ملحق به صاحب نطفه و تخمک مىباشد.
بانك اسپرم
س: نگهدارى اسپرم غير شوهر (اعم از محارم زن يا غير محرم با زن) در بانك اسپرم يا محل نگهدارى دراز مدت اسپرم مرد و استفاده از آن در مواقع لزوم براى زن، چه حكمى دارد؟
ج) تلقيح زن از طريق نطفه مرد نامحرم فى نفسه اشكال ندارد ولى بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود و به هر حال در صورتى كه با اين روش كودكى به دنيا بيايد، ملحق به شوهر آن زن نمى شود بلكه ملحق به صاحب نطفه و به زنى است كه صاحب رحم و تخمك است.
احكام نسب و محرميت نوزاد حاصل از رحم اجاره‌اى
س: بر فرض جواز بارورى مصنوعى زن با اسپرم غير شوهر، پدر بچه کيست؟ شوهر يا فرد صاحب اسپرم؟ و بر فرض اگر صاحب اسپرم پدر تلقى شود و فرزند نيز دختر باشد، آيا شوهر زن به اين دختر محرم است؟ در صورتى که پسر باشد آيا زن به اين پسر محرم است؟
ج) پدر او فرد صاحب اسپرم است ـ در صورتى که عمل زناشويى بين زن و شوهر انجام شده اين دختر ربيبه او محسوب شده و به او محرم مى باشد ـ در فرض مذکور که تخمک از زن است به او محرم مىباشد.
ضرورت در لمس و نظر حرام
س: آيا براى درمان نابارورى زنان به روش تلقيح مصنوعى كه مستلزم نظر و لمس است، آيا ضرورت، مجوز اين نظر و لمس مىباشد؟
ج) ضرورت، مجوز لمس و نظر حرام مىباشد مشروط به اينكه به مقدار نياز و در حدّ ضرورت اكتفا شود و معناى ضرورت آن است كه انجام كارى اجتناب‌ناپذير باشد به گونه‌اى كه ترك آن موجب وقوع مشكلات و وارد آمدن خسارات و ضررهاى سنگين و قابل ملاحظه باشد كه عادتاً قابل تحمل نيست و تشخيص آن بر عهده عرف مىباشد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آيت الله العظمی خامنه ای.
سؤال 194 ـ رحم بانویى به هر علّت قادر بر نگاهدارى جنین نیست، و آن را سقط مى کند. با آمیزش تخمک وى و نطفه شوهرش در آزمایشگاه، و انتقال جنین به رحم زن دیگرى که شوهر ندارد (وبه اصطلاح مادر جانشین، یا مادر قائم مقام نامیده مى شود) بچّه رشد نموده، و به موقع، متولّد مى شود، و برابر قرار داد اجرت معیّنى به مادر جانشین داده مى شود، تا کودک تحویل زن و شوهر گردد. آیا این کار جایز مى باشد؟
جواب: این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد، ولى مستلزم مسائل جنبى حرامى از قبیل لمس و نظر کردن است. بنابراین، هرگاه این کار به وسیله محرمى مانند شوهر انجام شود، به این صورت که نطفه خود و یکى از دو همسرش را بگیرد، و ترکیب نماید، و در رحم همسر دیگر (هرچند عقد موقّتى با او خوانده باشد) کشت کند، مرتکب حرامى نشده اند. در غیر این صورت، براى مجاز بودن این محرّمات جنبى باید ضرورتى وجود داشته باشد.
سؤال 195 ـ در فرض سؤال قبل، با وجود اینکه این کودک در رحم مادر جانشین بزرگ شده، امّا داراى صفات ارثى زن اوّل مى باشد. با توجّه به آیه دوم سوره مبارکه مجادله، به کدام یک از این دو زن تعلّق دارد، و وارث کدام یک از آنهاست؟
جواب: این فرزند متعلّق به صاحبان نطفه، و با آنها محرم است، و از آنها ارث مى برد. و مورد مادر جانشین به منزله فرزند رضاعى او است، بلکه در بعضى جهات نسبت به آن اولویت دارد; چرا که تمام گوشت و استخوان او از وى روییده است. بنابراین حرام است که بعداً با آن زن و فرزندان او ازدواج کند، امّا ارث نمى برد.
سؤال 196 ـ در موردى که تخمک زن سالم است، امّا رحم قدرت نگهدارى و پرورش جنین را ندارد، اگر اسپرم شوهر با تخمک زن در آزمایشگاه ترکیب شود، و سپس نطفه ترکیب شده یا جنین حاصله در آزمایشگاه به رحم زن دیگرى منتقل گردد، لطفاً بفرمایید:
اوّلاً: آیا این امر جایز مى باشد؟ جواب: این کار ذاتاً جایز است، امّا چون معمولاً موجب نظر و لمس حرام است، تنها در موارد ضرورت جایز است.
ثانیاً: آیا اجازه صاحب رحم لازم است؟جواب: آرى لازم است.
ثالثاً: زنى که نطفه ترکیب شده یا جنین در رحم او قرار مى گیرد، آیا مى تواند جهت انجام این عمل درخواست اجرت کند؟ جواب: مانعى ندارد.
رابعاً: رابطه شرعى کودک متولّد شده، از نظر نسب مادرى، با صاحب رحم و زن صاحب تخمک چگونه است؟ جواب: زن صاحب تخمک مادر اوست، و زن صاحب رحم به منزله مادر رضاعى مى باشد، و به او محرم است.
خامساً: رابطه شرعى این کودک از نظر نسب، ارث، محرمیّت و نکاح با شوهر زن صاحب رحم چگونه است ؟ جواب: فقط نسبت به او محرم است.
سؤال 197 ـ بچّه دار شدن تعدادى از زوجین به دلایل طبّى، به طور طبیعى مشکل بوده، و لازم است که از روشهاى درمانى مختلف براى کمک به آنها استفاده شود. یکى از این روشها، لقاح خارج از رحمى مى باشد; به این معنا که تخمک را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط نموده، تا از اختلاط و امتزاج تخمک و نطفه، جنین حاصل شود، سپس این جنین به رحم زوجه منتقل شود، تا حاملگى و بعد زایمان صورت گیرد. لازم به تذکّر است که جنین ها هنگام انتقال به رحم، فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته، و داراى 4 الى 8 سلول مى باشند. گاهى از اوقات، تعداد جنین هاى حاصل از نطفه زن و شوهر بیش از حدّ نیاز است، که در این صورت اضافه بر نیاز منجمد شده، و پس از زایمان زن با رضایت زوجین، جنین ها از رده خارج و دور ریخته مى شود. از طرف دیگر، تعدادى از زوجها وجود دارند که به دلایل طبّى، به هیچ وجه صاحب فرزند نمى شوند; امّا براى برخى از آنها، این امکان از نظر طبّى وجود دارد که جنین هاى مازاد دسته اوّل را در صورت عدم نیاز زوجین، به رحم آنان انتقال داد. سؤالاتى که در این زمینه مطرح مى شود عبارتند از:
1. انتقال این جنین هاى بارور نشده به رحم زن ثالث از نظر شرعى چگونه است؟
جواب: این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد; ولى چون مستلزم لمس و نظر حرام است تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد.
2. در صورت عدم نیاز زوجین به جنین خود، آیا موافقت آنها براى هدیه جنین به غیر لازم است؟ جواب: آرى، لازم است.
3. آیا والدین صاحب جنین مى توانند در ازاى اهداى جنین خود وجهى دریافت نمایند؟ جواب: بهتر این است که چیزى نگیرند.
4. آیا ارائه مشخّصات اهداکنندگان جنین به دریافت کنندگان و برعکس لازم است؟ جواب: نظر به اینکه فرزند مزبور تعلّق به صاحبان اصلى نطفه دارد، لازم است هویّت آنها ثبت شود و به اطّلاع برسد.
5. در صورتى که فرزند پسر باشد،آیا با زنى که در رحم او بزرگ شده،محرم است؟ جواب: آرى، محرم است.
6. در صورت دختر بودن فرزند، آیا با شوهر مادر جانشین محرم است؟ جواب: آرى، محرم است.
7. والدین فرزند حاصل چه کسانى هستند؟ جواب: پدر و مادر او صاحبان نطفه اند، هرچند به زن ثالث نیز محرم مى باشد.
8. ارث این بچّه ها پس از تولّد چگونه است؟ جواب: فقط از صاحبان نطفه ارث مى برند.
9. در صورت موافقت قبلى والدین صاحب جنین (صاحب نطفه و تخمک) در اهداى جنین خود، آیا مى توانند پس از تولّد نوزاد و یا سالها بعد، از شخص ثالث متقاضى استرداد طفل شوند؟
جواب: احتیاط آن است که با رضایت مادرِ جانشین، بچّه را بگیرند.
سؤال 198 ـ لطفاً در مورد انتقال جنینِ تکوین یافته از اسپرم و تخمک زوج قانونى در خارج از رحم، به رحم زن اجنبى (مادر جانشین) به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1. این کار از لحاظ تکلیفى چه حکمى دارد؟
جواب: این امر ذاتاً جایز است; ولى چون غالباً مستلزم نگاه و لمس حرام است، جز در موارد ضرورت جایز نیست.
2. مادر طفل تولّد یافته کدام زن است؟ آیا مى توان مادر جانشین را در حکم مادر رضاعى دانست؟
جواب: صاحبان اسپرم و تخمک، پدر و مادر حقیقى فرزند متولّد شده هستند. و مادر جانشین در حکم مادر رضاعى است.
3. آیا مجرّد یا متأهّل بودن زن اجنبى (مادر جانشین)، علم و جهل مادر جانشین، مجّانى یا غیر مجّانى بودن رحم، تأثیرى در احکام مربوطه مى گذارد؟
جواب: هیچ کدام تفاوتى ندارد، ولى اگر مادر جانشین شوهر دارد، باید با اجازه شوهرش باشد.
سؤال 199 ـ اگر علم در آینده آن قدر پیشرفت کند که اسپرم مرد را بدون ترکیب با نطفه زن، در رحم مصنوعى پرورش دهند، حکم آن چه خواهد بود؟
جواب: آن مولود فقط منسوب به صاحب اسپرم است; ولى فرزند شرعى او محسوب نمى شود.
سؤال 200 ـ اگر علم تا آنجا پیشرفت کند که اسپرم و نطفه را از دانه ها و محصولات نباتى و مانند آن بگیرند و به زن تلقیح کنند، و نوزاد مصنوعى به عمل آورند، در این صورت کودک متعلّق به چه کسى است؟
جواب: این کودک فقط با آن زن محرم است،ولى ارث بردن او از آن زن ثابت نیست.
سؤال 201 ـ اگر نطفه و اسپرم را از فرآورده هاى نباتى تهیّه، و آن را در رحم مصنوعى پرورش دهند، و از آن کودکى به عمل آورند. نوزاد به چه کسى ملحق مى شود؟
جواب: این نوزاد متعلّق به کسى نیست; یعنى نه پدر دارد و نه مادر.
سؤال 202 ـ مرد نطفه ندارد، و لذا همسرش را طلاق داده است. اگر این زن به صیغه مردى درآید، سپس نطفه شوهر جدید و آن زن را ترکیب کنند، و زن بعد از پایان صیغه و عدّه به عقد شوهر اوّل درآید، و بعداً آن نطفه را به رحم زن تزریق کنند، این کار چه حکمى دارد؟ و در هر صورت پدر و مادر آن بچّه کیست؟ و ارث و محرمیّت به چه صورت است؟
جواب: اگر ضرورت ایجاب کند جایز است، ولى فرزند به صاحبان اصلى نطفه تعلّق دارد.
سؤال 203 ـ تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جایگزینى آن در رحم همان زن چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل حلال زاده است؟
جواب: این کار ذاتاً اشکالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد. (منظور از ضرورت این است که مثلاً اگر این کار انجام نشود زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل، و یا زن گرفتار بیمارى مى شود). و در هر حال فرزند مذکور حلال زاده است.
سؤال 204 ـ تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى و رشد جنین در محیط غیر انسانى چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل از این عمل حلال زاده است.
جواب: با همان شروطى که در بالا گفته شد اشکالى ندارد، و فرزند مذکور حلال زاده است.
سؤال 205 ـ نطفه مرد از نظر علمى تا 72 ساعت پس از مرگ داراى حیات کامل است. اگر زوجه درخواست تلقیح مصنوعى از شوهر متوفّاى خود داشته باشد، آیا اطبّا مجاز به این کار هستند؟ لازم به ذکر است که این عمل بعضاً در کشورهاى خارجى اعمال مى گردد، و عمدتاً در مواردى است که زوجه از زوج فرزندى نداشته، و زوج در همان اوایل ازدواج به هر دلیلى از دنیا رفته است.
جواب: اشکال دارد.
سؤال 206 ـ اسپرم زوج با رضایت او و به طریق اصول پزشکى گرفته شده تا به زوجه او تلقیح شود، امّا قبل از این کار از دنیا رفته است.و پس از فوت شوهر تلقیح صورت گرفته، و فرزند به دنیا آمده است. آیا فرزند مذکور فرزند مشروع همان زوج است و از او ارث مى برد؟
جواب: این کار مجاز نبوده است; ولى چنانچه نمى دانستند فرزند مزبور حلال زاده است و احکام محرمیّت را دارد و از مادرش ارث مى برد، ولى از پدر ارث نمى برد.
سؤال 207 ـ در مورد پیوند تخمدان زن اجنبى (مانند پیوند کلیه) براى باردار شدن زوجه، لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) آیا این کار جایز است و دیه دارد؟
ب) آیا تخمدان را مى توان فروخت؟
ج) حکم اولاد زوجه چگونه است؟
د) آیا زن اجنبى حقّى مانند مادر بودن پیدا مى کند؟
جواب: چنانچه ضرورتى براى این کار نباشد از آن صرف نظر شود. و اگر ضرورتى وجود دارد، بعد از پیوند این عضو جزء بدن آن زن مى شود، و فرزند مال خود اوست. و در فرض فوق دیه ندارد، و خرید و فروش آن جایز است; هرچند بهتر است که پول را در مقابل اجازه برداشتن عضو مزبور بگیرد، نه در مقابل خود آن.
سؤال 208 ـ بعضى از مؤمنین و مؤمنات، که از حیث نطفه نقایصى دارند، براى اولاددار شدن به مراکز نابارورى مراجعه مى کنند. آیا مى توان از نطفه هایى که در بانک نطفه نگهدارى مى شود، در لقاح مصنوعى با منى خود آنها ممزوج، و شرایط لقاح را فراهم، و با دستگاه در رحم همسرانشان قرار داد؟ در صورتى که به طور کلّى در منى آنها اسپرم و تخمک وجود نداشته باشد، آیا مى توانند از اسپرمها و تخمکهاى مجهول الهویه موجود در بانک نطفه استفاده نمایند؟ و چنانچه در دو فرض فوق فرزندى به وجود آید، متعلّق به چه کسى خواهد بود؟
جواب: استفاده از نطفه بیگانه براى صاحب فرزند شدن جایز نیست، و تولّد فرزند باید مستند به ازدواج صحیح شرعى باشد. ولى اگر چنین عملى انجام شود، فرزند متعلّق به صاحبان نطفه است، و نسبت به مادرى که در رحم او کشت شده نیز محرم مى باشد، بى آنکه از او ارث ببرد.
سؤال 209 ـ مردى عقیم، ولى زن او سالم و قدرت بارورى دارد. اگر اسپرم مرد دیگرى در آزمایشگاه با تخمک زن مذکور ترکیب، سپس نطفه ترکیب یافته در رحم زن نهاده شود، لطفاً بفرمایید:
اوّلاً: آیا این کار جایز است؟
جواب: جایز نیست.
ثانیاً: آیا این امر زنا محسوب مى شود؟
جواب: زنا نیست; ولى از جهاتى شبیه زناست.
ثالثاً: آیا مشخّص بودن یا ناشناس بودن دهنده اسپرم در حکم مسأله تأثیرى دارد؟
جواب: هیچ تأثیرى ندارد.
رابعاً: رابطه شرعى کودک با شوهر زن از لحاظ ارث، محرمیّت و نکاح چگونه خواهد بود؟
جواب: رابطه اى بااوندارد;جزاینکه فرزندطبیعى همسراوست،وبااومحرم مى باشد.
خامساً: رابطه شرعى کودک با مرد صاحب اسپرم از نظر ارث، محرمیّت و نکاح چگونه مى باشد؟
جواب: به منزله فرزندنامشروع اوست که محرم است;ولى ازیکدیگرارث نمى برند.
سؤال 210 ـ هشت سال است ازدواج کرده، ولى بچّه دار نمى شوم. مشکل از ناحیه شوهرم است، و هیچ امیدى به بچّه دار شدن من نیست، آیا مى توان از نطفه مرد دیگرى استفاده کرد؟ به گونه اى که دو طرف همدیگر را نبینند، و اسپرم مرد را در مطب دکتر به زن تزریق کنند. در ضمن شنیده ام که گفته اند این عمل چون براى جلوگیرى از طلاق است، و دو طرف همدیگر را نمى بینند، اشکالى ندارد، و مانند خونى است که از شخصى گرفته، و به شخص دیگرى تزریق مى کنند، و لهذا از نظر شرعى حلال است. آیا چنین چیزى صحّت دارد؟
جواب: این کار گناه دارد و جایز نیست; مگر اینکه شما از شوهرتان طلاق بگیرید; و بعد از گذشتن عدّه به عقد موقّت مثلاً یک روزه مردى درآیید، هرچند او را هرگز ندیده و نبینید، و نطفه آن مرد را در مطب دکتر گرفته و به شما تزریق کنند، و بعد از تولّد فرزند مجدّداً به عقد شوهرتان درآیید. در غیر این صورت جایز نیست.
سؤال 211 ـ آیا مى توان اسپرم مرد و زن اجنبى را در لوله آزمایش قرار داد؟ اگر فرزندى متولّد شود متعلّق به کیست؟ آیا حکم ولد الزنا را دارد؟
جواب: این کار جایز نیست و اگر فرزندى متولّد شود در بسیارى از احکام تابع صاحبان نطفه است; ولى از آنها ارث نمى برد.
سؤال 212 ـ زنى 26 ساله هستم. قبل از ازدواج دردهاى شدید ماهیانه داشتم. دکترها گفتند: مشکلات شما با ازدواج و زایمان حل مى شود. بدین جهت 6 سال پیش ازدواج کردم، و چون درد زیادى متحمّل مى شدم، تصمیم گرفتم که زود بچّه دار شوم، ولى متأسّفانه 9 ماه پس از ازدواج متوجّه شدم شوهرم به طور کامل عقیم است، و اصلاً بچّه دار نمى شود. من که این مسأله برایم خیلى مهم بود، بیش از پیش روحیه خود را از دست دادم. اکنون پزشکان مى گویند تنها راه این است که: «اسپرم مرد بیگانه اى با سرنگ به شما تزریق شود». من اوّل به این کار راضى نبودم، چون مقلّد شما هستم، و طبق فتواى شما این کار حرام است. ولى اکنون جانم به لب رسیده است. لطفاً بگویید: چه کنم که هم بچّه دار شوم، و هم مرتکب گناهى نگردم؟
جواب: تنها راه مشروع آن است که شما از شوهرتان (هرچند به صورت مخفیانه و بدون اطّلاع اطرافیان) طلاق بگیرید، و پس از گذشتن عدّه به عقد موقّت صاحب نطفه درآیید (هرچند همدیگر را هرگز نبینید)، سپس نطفه به شما تزریق شود، و پس از پایان عقد موقّت و زایمان دوباره مى توانید به عقد شوهر اوّل درآیید. در این صورت شما مادر آن بچّه، و صاحب نطفه پدرش محسوب مى شود. و به شوهر شما هم محرم است. ولى به اقوام شوهرتان محرم نیست. امّا به اقوام شما محرم است.(1)
- شرح بیشتر را در کتاب «حیله هاى شرعى و چاره جویى هاى صحیح» مطالعه فرمایید.
سؤال 213 ـ برخى از مراجع عظام تلقیح را در صورتى تجویز فرموده اند که:
«نطفه شوهر بدون ایجاد مقدّمات حرام، توسّط خود شوهر در رحم زن تزریق گردد». حال اگر به علّت نداشتن تخصّص و آشنایى، این کار باعث عفونت ثانویّه و احیاناً مرگ همسرش گردد، آیا شوهر ضامن است، یا ضمان متوجّه افراد متخصّصى بوده که بدون دادن آگاهیهاى لازم او را نسبت به این عمل ترغیب کرده اند؟
جواب: در صورتى که ضرورتى براى این کار احساس شود مى توان از افراد متخصّص استفاده کرد، تا خطرى پیش نیاید.
سؤال 214 ـ در جایى که عمل تلقیح به طور شبهه صورت گرفته (مثل جایى که زن گمان مى کرده نطفه از شوهرش بوده، و مرد نیز گمان مى کرده زنى که نطفه وارد رحم او شده، همسر واقعى او مى باشد، در حالى که این طور نبوده است). آیا احکام اولاد بر فرزندى که به دنیا خواهد آمد، جارى مى شود؟
جواب: نسبت به صاحب آن نطفه و آن زن ولد شبهه است. و به شوهر آن زن نیز محرم است.
سؤال 215 ـ آیا مادر جانشین (زن پذیراى جنین) مستحقّ دریافت نفقه یا اجرة المثل تا زمان تولّد جنین، از صاحب نطفه و پدر جنین مى باشد؟ و آیا این کار نوعى اجاره اعضا (اجاره رحم) تلقّى مى گردد؟ یا مشمول عقد دیگرى است؟
جواب: این موضوع تابع قرار داد است، و اگر قراردادى ندارند، و جنبه رایگان نداشته، حقّ اجرة المثل دارد. و عمل مزبور نوعى اجاره است، نه اجاره اعضا; بلکه اجیر شدن براى پرورش جنین.
سؤال 221 ـ اطبا در آزمایشگاه، منى مرد (اسپرم) را با تخمک زن (اوول) در لوله آزمایش قرار داده، و آن را رشد مى دهند، بفرمایید:
1. آیا نطفه رشد یافته را مى توان دور افکند، یا این کار حکم سقط جنین دارد، و لذا باید تا طفلِ کامل (صاحب روح) شدن از وى محافظت نمود؟
2. اگر دور افکندن آن جایز نباشد، آیا باید دیه سقط جنین پرداخت شود؟ در صورتى که باید پرداخت شود بر عهده کیست؟
3. آیا بین دور انداختن آن قبل از ولوج روح، یا بعد از ولوج، فرقى هست؟
4. در مورد سؤال فوق، آیا تفاوتى بین نطفه مرد اجنبى با منى زن اجنبیه براى لقاح و رشد در لوله آزمایشگاهى هست؟
5. اگر منى متعلّق به مرد و زن اجنبى و اجنبیّه باشد، آیا اصل انجام این عمل جایز است؟
جواب: 1. نگهدارى آن واجب نیست.
2. از جواب قبل روشن شد که دیه ندارد.
3. مادام که به صورت انسان زنده اى در نیامده، حفظ آن دلیلى ندارد.
4. تفاوتى نیست.
5. خالى از اشکال نیست. رساله احکام پزشکی ، استفتائات آيت الله مكارم شيرازي.
تلقیح مصنوعی
مسأله ۲۸۶۰ ـتلقیح زن جز با مَنی شوهر جایز نیست، چه شوهر داشته باشد چه نداشته باشد، چه زن و شوهر بر آن راضی باشند و چه نباشند، و چه تلقیح به‌وسیله شوهر باشد یا دیگری.
مسأله ۲۸۶۱ ـ اگر زنی با منی غیر شوهر خود تلقیح شود، و آن زن باردار شود و فرزندی به دنیا آورد، در صورتی که این اتفاق اشتباهی رخ داده باشد، بدین معنا که میخواستند او را با منی شوهرش تلقیح کنند، لکن با منی شخص دیگری اشتباه شد، در این فرض بی‌شک فرزند به صاحب منی ملحق می‌گردد، و حکم این مسأله مانند وطی به شبهه است. و اگر این تلقیح آگاهانه و عامدانه صورت گرفته باشد، باز بعید نیست که فرزند به صاحب منی ملحق گردد و همه احکام نَسَب حتّی ارث میان آنها ثابت گردد، زیرا آنچه از ارث استثنا شده است، فرزند زنا است و اگرچه عملی که به انعقاد نطفه منجر شده، حرام است، ولی این مسأله حکم زنا را ندارد.
همچنین این فرزند در هر دو فرض به مادرش ملحق می‌گردد و هیچ فرقی میان او و دیگر فرزندانش نیست.
در صورتی نیز که زن نطفه شوهر خود را از طریق مساحقه و مانند آن، به رحم زن دیگری منتقل کند و آن زن باردار شود و فرزندی به دنیا آورد، فرزند به صاحب نطفه و زنی که او را به دنیا آورده است، ملحق می‌گردد، گر چه این عمل حرام است.
مسأله ۲۸۶۲ ـ اگر تخمک زن و اسپرم مرد گرفته و بارور شود و در رحم مصنوعی گذاشته شود و فرزندی از این عمل به دنیا آید، ظاهر آن است که به صاحب تخمک و اسپرم ملحق می‌گردد و میان او و آن دو همه احکام نَسَب حتّی ارث جاری می‌شود. البته اگر پیش از انجام تلقیح یکی از آن دو از دنیا برود، فرزند از او ارث نمیبرد.
مسأله ۲۸۶۳ ـ اگر تخمک بارورشدۀ زنی در رحم زن دیگری گذاشته شود و در آنجا رشد کند و فرزندی به دنیا آید، در ترتیب احکام مادر و فرزند نسبت به هرکدام از آن دو زن، باید رعایت احتیاط شود، گر چه محرمیت او با صاحب رحم ثابت است.
مسأله ۲۸۶۴ ـ تلقیح زن با منی شوهرش در حال حیات او جایز است. البته اگر این کار مستلزم نگاه به‌جایی که دیدن آن حرام است، و لمس قسمتی از بدن که لمس آن حرام است، باشد، جز شوهر جایز نیست کسی این کار را انجام دهد مگر در موارد ضرورت، مانند اینکه بچه‌دار شدن برای او مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمیشود و راهی برای حامله شدن بجز این راه نباشد. حکم فرزندی هم که از این تلقیح حاصل می‌شود، بی‌هیچ تفاوتی حکم دیگر فرزندان آنها را دارد. ولی تلقیح زن با منی شوهر پس از مرگ او ـ بنا بر احتیاط واجب ـ جایز نیست و اگر انجام شود فرزند از او ارث نمیبرد گر چه به او منتسب است. رساله توضيح المسائل آيت الله سيستاني.
پرسش: لقاح مصنوعی از زن و مرد شرعی و گزاردن آن در رحم زن دیگر برای باردار شدن چیست؟
پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.
۲پرسش: در برخی کشورهای غربی چنان رایج شده که تخمک زن را از نطفه مرد می گیرند و آن را در یک رحم مصنوعی می کارند و سپس جنین بارور شده را به رحم مادر صاحب تخمک منتقل می سازند و آن گاه جنین در رحم مادر بزرگ، پرورش یافته و وضع حمل پیش می آید.
اولاً:آیا کشت جنین در رحم مادر بزرگ جایز است؟
و ثانیاً مادر شرعی این طفل کیست؟
اولاً:آیا کشت جنین در رحم مادر بزرگ جایز است؟
و ثانیاً مادر شرعی این طفل کیست؟
پاسخ: جواز این کار مشکل است قطع نظر از این که چنان عملی احیاناً به دست زدن و نگاه نا محرم موقوف می شود و اگر تلقیح مصنوعی، عملی شد در این که مادر نسبی آن طفل کیست؟ دو احتمال وجود دارد و نسبت به هر دو، زن صاحب تخمک و مادراو، احتیاط ترک نشود.
۳پرسش: برخی اوقات، زن و شوهر به تلقیح مصنوعی که پزشکی آن را اجراء می کند نیاز پیدا می کنند و آن عمل، مستلزم دیدن آلت تناسلی آنان توسط پزشک است آیا چنین عملی جایز است؟
پاسخ: دیدن آلت تناسلی و مشاهده آن توسط فرد نامحرم، تنها به سبب یاد شده در سؤال، جایز نمی باشد و اما اگر نیاز به فرزند، ضروری باشد و آن، به دیدن آلت تناسلی موقوف باشد در آن صورت جایز می شود و از موارد ضرورت آن است که پدر و مادر آنچنان برای فرزند داشتن بی صبری می کنند که تحمل آن وضع برایشان فوق العاده دشوار و طاقت فرساست.
۴پرسش: در عمل تلقیح تخمک در داخل دستگاه مصنوعی، گاهی چندین جنین شکل می یابد و چه بسا کشت همه آنها در رحم مادر برای او مرگ آور و یا خطر ناک است آیا می توان یک جنین را برگزید و بقیه را تلف کرد؟
پاسخ: کشت تخمک پرورده شده که در دستگاه آزمایش، به عمل می آید واجب نیست پس در فرض سؤال می توان یکی را برگزید و بقیه را تلف کرد و از بین برد.
۵پرسش: برخی بیماری های ارثی هستند که از پدران به فرزندان انتقال می یابد و زندگانی آنها را به مخاطره می اندازد.علم جدید راه نجات برخی از مرضها را یافته است بدین ترتیب که تخمک زن را در لوله خارجی کشت می کنند و جنین های به وجود آمده را کنترل می کنند و سالم را از بین آنها انتخاب و در رحم مادر کشت می کنند، بقیه را از میان می برند آیا چنین عملی شرعاً جایز است؟
پاسخ: مانعی ندارد .
۶پرسش: آیا کشت نطفه جایز است بدین معنی که تخمک زن ونطفه مرد را منتقل می کنند وتخمک را در بیرون رحم تلقیح کرده وآنگاه درداخل بدن قرارمی دهند ؟!
پاسخ: این کار در حد ذات خود جایز است.
۷پرسش: حکم شرعی تلقیح مصنوعی با اسپرم مرد اجنبی در محیط آزمایشگاهی وقتی که شوهر فاقد اسپرم باشد چگونه است ومحرمیت به بستگان زن وشوهر چگونه است؟
پاسخ: وارد کردن اسپرم مرد اجنبی به رحم زن جایز نیست ولی تلقیح تخمک زن با اسپرم مرد اجنبی در خارج از رحم ووارد کردن آن در رحم فی حد ذاته جایز است وحرمت آن به لحاظ امور جانبی است که معمولا لازم می آید مانند کشف عورت وبه هر حال فرزند منتسب به صاحب اسپرم است وربطی به شوهر ندارد ولی اگر دختر باشد با او محرم است زیرا فرزند همسر او است وهمچنین محرمیت فرزند با فامیل آن زن محقق است.
پرسش: حکم لقاح مصنوعی از زن و شوهر و گزاردن آن جنین در رحم زن دیگر برای باردار شدن چیست؟
و بچه ملحق به کیست و با اگر پسر باشد با کدام زن محرم است و مساله ارث چی می شود؟
و پدر بچه همین شوهر صاحب اسپرم است؟
پاسخ: تلقیح مصنوعی اسپرم زوج با تخمک زوجه و کاشت آن در رحم زن اجنبی (بنا بر احتیاط واجب این زن غیر از محارم زوج باشد) به خودی خود حرام نیست، ولی از این جهت که تلقیح مصنوعی غالبا همراه با کشف عورت یا لمس و نگاه به آن است حرام می شود، لذا در غیر حال ضرورت مراجعه کننده مجاز به کشف عورت نیست.
و در هرحال چنانچه بچه متولد شود، انتساب او به زوجه (صاحب تخمک) یا به صاحب رحم محل اشکال است، بنابراین ـ به احتیاط واجب ـ لازم است در مسأله ارث بین آنها مصالحه صورت گیرد، و از این جهت که صاحب تخمک همسر پدر بچه است محرم بچه می باشد و همچنین صاحب رحم (مانند مادر) محرم بچه است. و از طرف دیگر زوج پدر شرعی او محسوب می شود.
۲پرسش: گرفتن اسپرم از یک مرد غریبه و تلقیح آن با تخمک یک زن غریبه در ازمایشگاه و جنین حاصل شده را در رحم همسر من بکارند، آیا این کار جایز است؟
و بچه به کی ملحق خواهد بود و سایر احکام آن چیست؟
پاسخ: تلقیح مصنوعی تخمک و اسپرم زن و مرد نامحرم در محیط آزمایشگاهی و کاشت آن در رحم زوجه به خودی خود حرام نیست، ولی از این جهت که تلقیح مصنوعی غالبا همراه با کشف عورت یا لمس و نگاه به آن است حرام می شود، لذا در غیر حال ضرورت، مراجعه کننده مجاز به کشف عورت نیست.
و در هرحال چنانچه بچه متولد شود، انتساب او به زوجه یا اهدا کننده تخمک محل اشکال است، بنابراین ـ به احتیاط واجب ـ لازم است در مسأله ارث، بین آنها مصالحه صورت گیرد، و در مسأله محرمیت اهدا کننده تخمک باید احتیاط کند به این ترتیب که اگر فرزند پسر بود حجاب را رعایت کند و دخترانش با او ازدواج نکنند. و اما زوجه (زنی که جنین در رحم او کاشته شده) از جهت محرمیت مانند مادر بچه می باشد و لازم نیست از او حجاب بپوشد.
و از طرف دیگر این بچه فرزند شرعی اهدا کننده اسپرم محسوب می شود، ولی نسبتی با زوج (شوهر زنی که بچه در رحم او پرورش یافته) ندارد، مگر این که زوج با همسر خود همبستر شود که در این صورت نوزاد دختر، حکم ربیبه را خواهد داشت و محرم او می شود، ولی در هر صورت از یکدیگر ارث نمی برند، و فرزندخواندگی این بچه برای او جایز نیست و باید واقعیت را طوری برایش بازگو کند که بر روان او اثر نگذارد، و جایز نیست اسم بچه را در شناسنامه خود ثبت کند.
۳پرسش: برخی اوقات، زن و شوهر به تلقیح مصنوعی که پزشکی آن را اجراء می کند نیاز پیدا می کنند و آن عمل، مستلزم دیدن آلت تناسلی آنان توسط پزشک است آیا چنین عملی جایز است؟
پاسخ: دیدن آلت تناسلی و مشاهده آن توسط فرد نامحرم، تنها به سبب یاد شده در سؤال، جایز نمی باشد و اما اگر نیاز به فرزند، ضروری باشد و آن، به دیدن آلت تناسلی موقوف باشد در آن صورت جایز می شود و از موارد ضرورت آن است که پدر و مادر آنچنان برای فرزند داشتن بی صبری می کنند که تحمل آن وضع برایشان فوق العاده دشوار و طاقت فرساست.
۴پرسش: در عمل تلقیح تخمک در داخل دستگاه مصنوعی، گاهی چندین جنین شکل می یابد و چه بسا کشت همه آنها در رحم مادر برای او مرگ آور و یا خطر ناک است آیا می توان یک جنین را برگزید و بقیه را تلف کرد؟
پاسخ: کشت تخمک پرورده شده که در دستگاه آزمایش، به عمل می آید واجب نیست پس در فرض سؤال می توان یکی را برگزید و بقیه را تلف کرد و از بین برد.
۵پرسش: برخی بیماری های ارثی هستند که از پدران به فرزندان انتقال می یابد و زندگانی آنها را به مخاطره می اندازد.علم جدید راه نجات برخی از مرضها را یافته است بدین ترتیب که تخمک زن را در لوله خارجی کشت می کنند و جنین های به وجود آمده را کنترل می کنند و سالم را از بین آنها انتخاب و در رحم مادر کشت می کنند، بقیه را از میان می برند آیا چنین عملی شرعاً جایز است؟
پاسخ: فی نفسه مانعی ندارد .
۶پرسش: آیا کشت نطفه جایز است بدین معنی که تخمک زن ونطفه شوهرش را در بیرون رحم تلقیح کرده و آنگاه دوباره در داخل رحم زن قرار می دهند ؟!
ایا این فرزند شرعی است و مانند بقیه فرزندان است؟
پاسخ: تلقیح مصنوعی تخمک زوجه با اسپرم زوج در محیط آزمایشگاهی و کاشت آن جنین در رحم زوجه، به خودی خود حرام نیست، ولی از این جهت که تلقیح مصنوعی غالبا همراه با کشف عورت یا لمس و نگاه به آن است حرام می شود، لذا در غیر حال ضرورت، مراجعه کننده مجاز به کشف عورت نیست.
و در هر حال اگر بچه متولد شود فرزند شرعی زوجین محسوب می شود و احکام شرعی مانند محرمیت و ارث بین آنها ثابت است.
۷پرسش: آیا قرار دادن نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه فی نفسه جایز است ؟ آیا این عمل شبیه به زنا نیست ؟پاسخ: این کار جایز نیست ولی حکم زنا را ندارد .
۸پرسش: حکم شرعی تلقیح مصنوعی با اسپرم مرد اجنبی در محیط آزمایشگاهی وقتی که شوهر فاقد اسپرم باشد چگونه است ومحرمیت به بستگان زن وشوهر چگونه است ؟
پاسخ: تلقیح مصنوعی تخمک زوجه با اسپرم مرد نامحرم و کاشت آن در رحم خودش به خودی خود حرام نیست، ولی از این جهت که تلقیح مصنوعی غالبا همراه با کشف عورت یا لمس و نگاه به آن است حرام می شود، لذا در غیر حال ضرورت، مراجعه کننده مجاز به کشف عورت نیست.
و در هرحال چنانچه بچه متولد شود فرزند شرعی زوجه محسوب می شود و محرم اوست و از یکدیگر ارث می برند، و از طرف دیگر این بچه فرزند شرعی اهدا کننده اسپرم محسوب می شود و محرم اوست و از یکدیگر ارث می برند.
ولی زوج نسبتی با بچه ندارد و از یکدیگر ارث نمی برند، البته اگر فرزند دختر باشد از این جهت که ناپدری اوست، محرم است، و در هر صورت فرزندخواندگی این بچه برای او جایز نیست و باید واقعیت را طوری برایش بازگو کند که بر روان او اثر نگذارد، و جایز نیست اسم بچه را در شناسنامه خود ثبت کند.
تلقیح مصنوعی
مسأله ۲۸۶۰ ـ تلقیح زن جز با مَنی شوهر جایز نیست، چه شوهر داشته باشد چه نداشته باشد، چه زن و شوهر بر آن راضی باشند و چه نباشند، و چه تلقیح به‌وسیله شوهر باشد یا دیگری.
مسأله ۲۸۶۱ ـ اگر زنی با منی غیر شوهر خود تلقیح شود، و آن زن باردار شود و فرزندی به دنیا آورد، در صورتی که این اتفاق اشتباهی رخ داده باشد، بدین معنا که میخواستند او را با منی شوهرش تلقیح کنند، لکن با منی شخص دیگری اشتباه شد، در این فرض بی‌شک فرزند به صاحب منی ملحق می‌گردد، و حکم این مسأله مانند وطی به شبهه است. و اگر این تلقیح آگاهانه و عامدانه صورت گرفته باشد، باز بعید نیست که فرزند به صاحب منی ملحق گردد و همه احکام نَسَب حتّی ارث میان آنها ثابت گردد، زیرا آنچه از ارث استثنا شده است، فرزند زنا است و اگرچه عملی که به انعقاد نطفه منجر شده، حرام است، ولی این مسأله حکم زنا را ندارد.
همچنین این فرزند در هر دو فرض به مادرش ملحق می‌گردد و هیچ فرقی میان او و دیگر فرزندانش نیست.
در صورتی نیز که زن نطفه شوهر خود را از طریق مساحقه و مانند آن، به رحم زن دیگری منتقل کند و آن زن باردار شود و فرزندی به دنیا آورد، فرزند به صاحب نطفه و زنی که او را به دنیا آورده است، ملحق می‌گردد، گر چه این عمل حرام است.
مسأله ۲۸۶۲ ـ اگر تخمک زن و اسپرم مرد گرفته و بارور شود و در رحم مصنوعی گذاشته شود و فرزندی از این عمل به دنیا آید، ظاهر آن است که به صاحب تخمک و اسپرم ملحق می‌گردد و میان او و آن دو همه احکام نَسَب حتّی ارث جاری می‌شود. البته اگر پیش از انجام تلقیح یکی از آن دو از دنیا برود، فرزند از او ارث نمیبرد.
مسأله ۲۸۶۳ ـ اگر تخمک بارورشدۀ زنی در رحم زن دیگری گذاشته شود و در آنجا رشد کند و فرزندی به دنیا آید، در ترتیب احکام مادر و فرزند نسبت به هرکدام از آن دو زن، باید رعایت احتیاط شود، گر چه محرمیت او با صاحب رحم ثابت است.
مسأله ۲۸۶۴ ـ تلقیح زن با منی شوهرش در حال حیات او جایز است. البته اگر این کار مستلزم نگاه به‌جایی که دیدن آن حرام است، و لمس قسمتی از بدن که لمس آن حرام است، باشد، جز شوهر جایز نیست کسی این کار را انجام دهد مگر در موارد ضرورت، مانند اینکه بچه‌دار شدن برای او مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمیشود و راهی برای حامله شدن بجز این راه نباشد. حکم فرزندی هم که از این تلقیح حاصل می‌شود، بی‌هیچ تفاوتی حکم دیگر فرزندان آنها را دارد. ولی تلقیح زن با منی شوهر پس از مرگ او ـ بنا بر احتیاط واجب ـ جایز نیست و اگر انجام شود فرزند از او ارث نمیبرد گر چه به او منتسب است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آيت الله العظمی سيستاني .
آيت الله صافي گلپايگاني
مسأله 2847. تلقيح نطفه مرد به عيال خودش مانعي ندارد، و اولاد، ملحق به طرفين هستند، و از پدر و مادر ارث ميبرند، و تلقيح نطفه اجنبي به اجنبيه حرام است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آيت الله العظمی صافي گلپايگاني.
آيت الله نوري همدانيتلقيح :
س 983 : انتساب طفل ناشي از تلقيح مصنوعي دو بيگانه با طفل ناشي ا ز وطي به شبه چه تفاوتي دارند ؟ج : در دومي شرعا نسب ثابت است ولي در اوّلي نَسَب ثابت نيست .س 984 : همانگونه كه حضرت مستطاب عالي استحضار داريد تعدادي از زنان و مردان كه به ازدواج يكديگر در مي آيند به دلايل طبي نمي توانند به طور طبيعي زاد و ولد نمايند و نياز است كه روشهاي درماني مختلف براي كمك به آنها استفاده شود.يكي ا زاين روشها ن لقاح خارج از رحم است . در اين روش تخمك را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط مي كرده . از اختلاط و امتزاج تخمك و نطفه جنين حاصل مي شود و بعد اين جنين به رحم زوجه منتقل مي شود تا حاملگي و بعد زايمان صورت گيرد . لازم به ذكر است كه جنين ها هنگام انتقال به رحم فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته و داراي 4 الي 8 سلول مي باشند . بسياري از اوقات تعداد جنين هاي حاصله از نطفه زن و شوهر بيش از حد نياز است . در اين صورت اضافات آن منجمد شده و بعدها د رصورتي كه زن حامله شد و زايمان انجام داد ، با رضايت زوجين ، جنين ها از رده خارج و دور ريخته مي شوند .از طرف ديگر تعدادي از زوجها وجود دارند كه به دلايل طبي به هيچوجه صاحب فرزند نمي شوند اما براي برخي از آنها ، اين امكان از نظر طبي وجود دارد كه جنين هاي مازاد دسته اول را در صورت عدم نياز زوجين ، به رحم اين زن انتقال داد تا او حامله شود و زايمان انجام دهد و بعد بچه را شير داده و بزرگ نمايد .سوالاتي كه در اين زمينه مطرح مي شود عبارتند از :1ـ انتقال اين جنين ها به رحم زن ثالث از نظر شرعي چگونه است ؟2ـ در صورت عدم نياز زوجين به جنين خود ، آيا وافقت آنها براي هديه جنين به غير لازم است يا خير ؟3ـ آيا والدين صاحب جنين مي توانند در ازاي اهداء جنين خود وجهي دريافت نمايند ؟4ـ آيا ارائه مشخصات اهدا كنندگان جنين به دريافت كنندگان و يا برعكس لازم است يا خير ؟
س 983 : انتساب طفل ناشي از تلقيح مصنوعي دو بيگانه با طفل ناشي ا ز وطي به شبه چه تفاوتي دارند ؟ج : در دومي شرعا نسب ثابت است ولي در اوّلي نَسَب ثابت نيست .س 984 : همانگونه كه حضرت مستطاب عالي استحضار داريد تعدادي از زنان و مردان كه به ازدواج يكديگر در مي آيند به دلايل طبي نمي توانند به طور طبيعي زاد و ولد نمايند و نياز است كه روشهاي درماني مختلف براي كمك به آنها استفاده شود.يكي ا زاين روشها ن لقاح خارج از رحم است . در اين روش تخمك را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط مي كرده . از اختلاط و امتزاج تخمك و نطفه جنين حاصل مي شود و بعد اين جنين به رحم زوجه منتقل مي شود تا حاملگي و بعد زايمان صورت گيرد . لازم به ذكر است كه جنين ها هنگام انتقال به رحم فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته و داراي 4 الي 8 سلول مي باشند . بسياري از اوقات تعداد جنين هاي حاصله از نطفه زن و شوهر بيش از حد نياز است . در اين صورت اضافات آن منجمد شده و بعدها د رصورتي كه زن حامله شد و زايمان انجام داد ، با رضايت زوجين ، جنين ها از رده خارج و دور ريخته مي شوند .از طرف ديگر تعدادي از زوجها وجود دارند كه به دلايل طبي به هيچوجه صاحب فرزند نمي شوند اما براي برخي از آنها ، اين امكان از نظر طبي وجود دارد كه جنين هاي مازاد دسته اول را در صورت عدم نياز زوجين ، به رحم اين زن انتقال داد تا او حامله شود و زايمان انجام دهد و بعد بچه را شير داده و بزرگ نمايد .سوالاتي كه در اين زمينه مطرح مي شود عبارتند از :1ـ انتقال اين جنين ها به رحم زن ثالث از نظر شرعي چگونه است ؟2ـ در صورت عدم نياز زوجين به جنين خود ، آيا وافقت آنها براي هديه جنين به غير لازم است يا خير ؟3ـ آيا والدين صاحب جنين مي توانند در ازاي اهداء جنين خود وجهي دريافت نمايند ؟4ـ آيا ارائه مشخصات اهدا كنندگان جنين به دريافت كنندگان و يا برعكس لازم است يا خير ؟
5ـ در صورت پسر بودن فرزند ، با زني كه در رحم او بزرگ شده محرم است يا خير ؟
6ـ در صورت دختر بودن ، فرزند با شوهر زني كه در رحم او بزرگ شده محرم است يا خير ؟
7ـ والدين فرزند حاصل ، چه كساني هستند ؟
8ـ تكليف ارث اين بچه ها پس از تولد چگونه است ؟
9ـ در صورت توافق قبلي والدين صاحب جنين ( صاحب نطفه و تخمك ) در اهداء جنين خود ، آيا مي توانند پس از تولد نوزاد و يا سالها بعد ، از شخص ثالث مدعي استرداد طفل شوند ؟
ج : انتقال دادن نطفه غير شوهر به رحم زن جائز نيست و در صورت انتقال فرزندي كه از اين راه بوجود ميايد فرزند غير مشروع است بنابراين جواب بسياري از سوالات بعد منتفي است و فقط رد مساله محرميت كه در بند 5 و 6 مطرح شده است و در مساله ازدواج احتياط مراعات شود .
س 985 لقاح مصنوعي ما بين زن و شوهر چه حكمي دارد ؟
ج : اگر تلقيح ( رساندن نطفه مرد به رحم زن ) به اين صورت باشد كه زن و شوهر ما بين خودشان نطفه را از شوهر گرفته در رحم آن زن داخل كنند و واسطه اي در بين نباشد بدون اشكال جائز است و بچه اي كه از اين راه به وجود مي آيد متعلق به آنهاست و تمام احكام فرزند از قبيل ارث و غيره بر آن مترتب مي شود . و در صورتي كه واسطه اي در اين تلقيح ( تلقيح نطفه شوهر به همسرش ) دخالت داشته باشد هرچند آن واسطه به جهت نگاه كردن به عضوي كه نگاه اجنبي بر آن جايز نيست يا لمس كردن آن كه خود گناهي اس ، باشد ولي چون فرزند از نطفه شوهر آن به وجود آمده است باز احكام فرزند بودن ، به طور كلي بر او مترتب مي گردد .
الف : با علم مرد و زن
ب : با جهل هر دو
ج : با علم يكي از آنها و جهل ديگري
ج : در تلقيح نطفه ، تلقيح نطفه مرد احنبي به زن ، بايد توجه داشت كه اين نوع تلقيح شرعا از جهت حكم تكليفي جايز نيست و اگر محقق شد در صورت علم مرد به اين كار ، فرزندي كه به وجود مي آيد به آن مرد ارتباط ندارد ولي اگر زن جاهل باشد و چنين تصور كند كه اين نطفه شوهر او است حكم وطي شبهه ( آميزش بر اساس اشتباه ) پيدا مي كند و فرزند به مادر ملحق مي شود و احكام وطي شبهه از قبيل ارث و غيره بر آن مترتب مي شود و چنانچه از طرف صاحب نطفه نيز شبهه اي باشد يعني او هم تصور كند كه آن زني كه اين نطفه بر او تلقيح مي شود همسر اوست فرزند به او نيز ملحق مي شود و احكام وطي شبهه بر او جاري مي گردد و اما در صورت علم مرد و زن در احكام مربوط به نكاح و غير آن احتياط لازم است .
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آيت الله العظمی نوری همدانی.
جناب آقای طاها
با عرض سلام
از سایت بسیار ارزشمند شما متشکرم. اطلاعات خیلی مفید و مهمی در آن برای افراد مربوطه قرار داده اید. سوالی داشتم.
بنده متاهل و صاحیب یک فرزند هستم. متشرع و مقلد آقای سیستانی هستم. یک خانم ۴۰ ساله از استرالیا از من خوششون اومده و مایل هستند من اسپرم خود را به ایشان بدهم. بگذریم که خیلی نکتها در این بین هست. ولی آنچه از شما میخواهم بپرسم این است که پیشنهاد کرده اند که بعد از ازدواج موقت شرعی این اهدا صورت بگیرد و بعد تعهد میخواهند که هیچ دخالتی در زندگی ایشان نداشته باشم و از ایران هم میروند و دیگر مرا نخواهند دید که خودم هم همین را میخواهم چون امکان از هم پایدن زندگی برای من و با داشتن همسر وجود دارد. ولی به فرض انجام این کار آیا من از لحاظ شرعی برای من صحیح است. یعنی من هیچ مسئولیت شرعی در قبال بچه ای که بعدا در بلاد خارج بوجود میاید ندارم؟ بهدین لحاظ و از نظر شرعی و اخلاقی و دینی برایم توضیح بفرمایید.
با تشکر
سلام علیکم
دو بحث هست یک بحث فقهی و یک بحث مشاوره.
اینکه از شما خوششان آمده ظاهرا از چیز دیگری خوششان آمده و هدف خاص خود را دارند و قطعا شخص شما نیستید.
دقت کنید اگر ازدواج موقت داشته باشید و نزدیکی داشته باشید و پس از حاملگی می توانید صیغه را تمام کنید و ایشان هم کشور را ترک کنند یا با بچه در جای دیگری زندگی کنند. در فرضی هم که نمی خواهید نزدیکی مستقیم کنید اگر اسپرم گیری از طریق آزمایشگاه و با استمنا حرام یا موجب لمس یا نگاه حرام باشد چنین کاری حرام است.
اما با تعهد شما به ایشان مسئولیت شرعی شما از بین نمی رود.
از جهت مشاوره: حتما توصیه می کنیم به عواقب چنین کاری خوب فکر کنید، آن بچه شماست و بعدا دچار بحران هویت می شوید، چطور می توانید زندگی کنید که شما اینجا باشید و بچه شما در جای دیگری بدون شما زندگی کند، این کار بدور از عواطف پدری است. آن خانم هم از شما خوشش نیامده به بچه علاقه دارد و پس از گرفتن بچه به راحتی شما را ترک می کند این چه خوش آمدنی است؟!. در هر حال به هیچ عنوان چنین کاری نکنید شما زندگی خودتان را دارید هم به خودتان و هم به زندگی فعلی آسیب جدی وارد می کنید. آن خانم هم می توانند با یک شخص مشخص ازدواج کنند و فرزند را با نظارت پدر تربیت کنند. هر چه باشد انسان نسبت به فرزند خود مسئول است، شما اینجا باشید و فرزند شما در جایی بدور از شما تربیت شود، آیا اگر روزی شما را پیدا کند جواب این بی مبالاتی را چه خواهید داد، او هم دوست دارد پدر واقعی خود را ببیند و با او بزرگ شود، به هیچ عنوان فرزند خودتان را از حضور پدر محروم نکنید و با تجربه ای هم که بنده دارم چنین کاری را یک اشتباه بزرگ و از روی احساسات می بینم که آسیب زاست.
و فراموش نکنید شما شرعا نسبت به آن بچه مسئولیت دارید و همانند سایر فرزندان از شما ارث می برد و فردای قیامت باید نسبت به نوع تربیت او و سایر جنبه ها پاسخ بدهید.
وفقکم الله لکل الخیر