حركت زمين از منظر قرآن

پرسش : دیدگاه قرآن در مورد حرکت زمین چیست؟

پاسخ اجمالی:

در عصر نزول قرآن، عقیده به ثابت بودن زمین و حرکت کرات به دور آن که از هیات بطلمیوسی نشأت می گرفت، باور رایج محافل علمی جهان بود. گالیله و کپرنیک، نخستین دانشمندانی بودند که حرکت زمین را کشف کردند. آنان با ابراز عقیده خود در اواخر قرن 16 میلادی، با مخالفت شدید کلیسا روبرو شدند، این در حالی است که ده قرن پیش از آن، قرآن در آیه 88 سوره نمل، از حقیقتی علمی پرده برداشته و حرکت زمین را با عباراتی زیبا بیان کرده و آن را شاهد و گواه بر عظمت و وحدانیت خداوند دانسته بود.

پاسخ تفصیلی:

در آیه88 سوره نمل مى خوانیم: «وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَهً وَهِىَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللهِ الَّذِى اَتْقَنَ کُلَّ شَىْء اِنَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ»؛ (کوه ها را مى بینى، و آنها را ساکن و بى حرکت مى پندارى، در حالى که مانند ابرها در حرکتند؛ این صنع و آفرینش خداوندى است که همه چیز را متقن و استوار آفریده؛ به یقین او از کارهایى که شما انجام مى دهید آگاه است). در این آیه گفته شده است کوه ها که در نظر شما ساکن است با سرعتى همچون سرعت ابرها در حرکت مى باشد. (توجه داشته باشید سرعت هاى زیاد را به سرعت ابر تشبیه مى کنند، به علاوه حرکت سریع ابرها خالى از تزلزل و سر و صدا است).
دیگر این که، این صنع خداوندى است که همه چیز را روى حساب آفریده است.
سوم این که او از اعمال شما آگاه است.
این مساله نیز روشن است که کوه ها حرکتى جداى از زمین ندارند و همه یک واحد به هم پیوسته اند؛ اگر کوه ها حرکت مى کنند مفهومش این است که کره زمین در حرکت است.
به هر حال آیه فوق، یکى از معجزات علمى قرآن است؛ زیرا مى دانیم در عصر نزول قرآنو حدود یک هزار سال بعد از آن، عقیده ثابت بودن زمین و حرکت کرات به دور آن که از هیات بطلمیوس نشات مى گرفت، عقیده رایج و حاکم بر تمام محافل علمى جهان بود، و حدود یک هزار سال بعد نخستین دانشمندانى که حرکت زمین را کشف کردند گالیله ایتالیایى و کپرنیک لهستانى بودند که در اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادى این عقیده را ابراز داشتند و بلافاصله ارباب کلیسا، آنها را شدیداً محکوم کرده و تا آستانه کشتن پیش بردند در حالى که قرآن مجید ده قرن پیش از آن، پرده از روى این حقیقت برداشته بود؛ و حرکت زمین را با عبارات زیباى فوق، به عنوان نشانه اى از توحیدو عظمت خدا مطرح کرده بود.
به هر حال شک نیست که این آیه از حرکت کوه ها (وبه تعبیر دیگر حرکت زمین) در همین دنیا سخن مى گوید؛ زیرا حرکت کوه ها در آستانه قیامت، چنان زلزله اى در کره زمین ایجاد مى کند که زنان باردار وضع حمل کرده و زنان شیرده، نوزاد خود را فراموش مى کنند و هوش از سرها مى پرد؛ و این هرگز با جمله «تَحسَبُها جامِدَهً»؛ (آنها را ساکن وبى حرکت مى پندارى)، سازگار نیست.(1)

پی نوشت:
(1). گردآوري از کتاب: پيام قرآن‏، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه‏، تهران‏، 1386 ه. ش‏، ج 8، ص 151.