ثواب و اهميت سلام كردن در روایات
فهرست این نوشتار:
1. در روايتى معتبر مى‌خوانيم كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله اصحابش را به هفت چيز امر كرد: تشييع جنازه، عيادت بيماران، دعا كردن براى كسى كه عطسه كند، يارى كردن مظلوم، آشكارا سلام كردن، پذيرفتن دعوت ديگران، راستگويىدر قسم.[1]
2. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «نشانه فروتنى آن است كه با هر كس ملاقات كردى سلام كنى».[2]
3. از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: «هر كس قبل از سلام سخن بگويد، پاسخش را ندهيد وكسى را بر سر سفره نخوانيد پيش از آنكه سلام كند».[3]
4. در حديثى ديگر فرمود: «عاجزترين مردم كسى است كه از دعا كردن عاجز باشد وبخيل‌ترين مردم كسى است كه در سلام كردن بخل ورزد».[4]
5. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هر مؤمنى كه به گروهىاز مؤمنان سلام كند، ملائكه در پاسخش مى‌گويند: سَلامٌ عَلَيکَ وَرَحمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ اَبَدآ».[5]
حكم سلام كردن و پاسخ آن
1. از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: «سلام كردن مستحب وجواب آن واجب است».[6]
2. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هرگاه گروهى بر گروه ديگر مى‌گذرد اگر يكى از آنها سلام كند كافى است، چنانكه اگر يك تن از گروه مقابل پاسخ دهد كافى است وبر ديگران لازم نيست پاسخ دهند».[7]
به چنين كسانى سلام نكنيد
1. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «به سه كس نبايد سلام كرد : كسى كه همراه جنازه مى‌رود، كسى كه به نماز جمعه مى‌رود، كسى كه درحمّام باشد».[8]
2. از امام باقر عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هرگاه داخل مسجد شدى كه مردم مشغول نمازند بر آنها سلام نكن، بلكه بر حضرت رسول سلام كن وبه نماز بپرداز واگر داخل مجلسى شدى كه مردم با هم سخن مى‌گويند بر آنها سلام كن».[9]
نكته
شاید این مطالب را هم بپسندید:
در روايات متعدّدى آمده است كه بر عدّه‌اى از مرتكبان گناه كبيره كه نام گناهانشان در آن احاديث برده شده، سلام نكنيد.[10]
بعيد نيست بيشتر اين روايات بدان معنى باشد كه سلام كردن به اين افراد فضيلت ندارد وبه خاطر راضى بودن به گناه آنها به آنها سلام نكنيد، زيرا احاديث فراوانى داريم كه سلام كردن به همه كس خوب است.
4. از حضرت صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «حضرت رسول صلى الله عليه و آله به زنان سلام مى‌كرد وآنها پاسخ مى‌گفتند. وحضرت على عليه السلام به پيرزنان سلام مى‌كرد واز سلام كردن به زنان جوان كراهت داشت ومى‌فرمود: مى‌ترسم از (صداى) آنان لذّت ببرم وبيش از ثوابى كه از سلام كردن مى‌برم گناه كنم».[11]
نكته: اين مطلب وشبيه آن به منظور تعليم به پيروانشان است وگرنه آن بزرگواران از گناه پاك ومبرّا هستند.
آداب سلام كردن
1. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «كسى كه جواب سلام مى‌دهد، بلند پاسخ بدهد تا سلام‌كننده نگويد سلام كردم وجوابم را ندادند».[12]
2. در حديثى ديگر فرمود: «با سه كس بايد به صيغه جمع سخن گفت: در پاسخ كسى كه عطسه مى‌كند بگو: «يَرْحَمُكُمُ اللهُ» هر چند شخص ديگرى با او نباشد، به كسى كه سلام مى‌كنى بگو: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ»، براى كسى كه دعا مى‌كنى بگو: «عافاكُمُ اللهُ» هر چند يك نفر باشد، زيرا ملائكه همراه اين افراد هستند (علاوه بر اينكه) در نيّت، مؤمنان غايب را مى‌توان قصد كرد».[13]
3. از حضرت على عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «مكروه است كسى «حَيّاکَ اللهُ» بگويد، مگر آنكه (سلام را هم به آن بيفزايد؛ مثل اينكه) «حَيّاکَ اللهُ بِالسَّلامِ» بگويد».[14]
4. در حديثى ديگر فرمود: «هرگاه كسى به تو «حَيّاکَ اللهُ بِالسَّلامِ» گفت، در جواب بگو: «فَحَيّاکَ اللهُ بِالسّلامِ وَاَحَلَّکَ دارَ الْمُقامِ».[14]
5. نيز در روايتى فرمود: «هر كس وارد خانه‌اش مى‌شود بر اهل خانه سلام كند واگر كسى در خانه نباشد بگويد: اَلسَّلامُ عَلَيْنا مِنْ رَبِّنا».[15]
6. از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: «كسى كه وارد خانه خود مى‌شود سلام كند كه باعث بركت مى‌شود وملائكه به آن خانه اُنس مى‌گيرند».[16]
7. در حديثى ديگر فرمود: «هنگام ملاقات با يكديگر سلام ومصافحه كنيد وچون جدا مى‌شويد براى يكديگر طلب آمرزش كنيد».[17]
8. در روايتى ديگر فرمود: «هنگامى كه كسى از مجلسى برمى‌خيزد اهل مجلس را با سلام دادن وداع كند كه در اين صورت اگر بعد از او سخن نيكويى بگويند در ثواب آنها شريك خواهد بود واگر حرف بدى بزنند بر او گناهى نوشته نخواهد شد».[18]
9. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هنگامى كه زنى بر جماعتى وارد شود «عَلَيْكُمُ السَّلام» واگر مردى بر جماعتى وارد شود «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» بگويد».[19]
10. در حديثى ديگر فرمود: «كوچك‌تر به بزرگ‌تر، رهگذر به نشسته وجمعيّت كمتر بر جماعت بيشتر سلام كنند».[20]
11. نيز در روايتى فرمود: «سواره بر پياده، استرسوار بر الاغ سوار، اسب سوار بر استرسوار وايستاده بر نشسته سلام كند».[21]
سلام رخصت
(مقدّمه:) از جمله اقسام سلام، سلام رخصت است وآن در جايى است كه بخواهد وارد خانه كسى شود كه در بيرون خانه سه مرتبه سلام مى‌كند. اگر از داخل خانه جواب دادند وارد مى‌شود، وگرنه سلام‌كننده بازمى‌گردد وپاسخ اين سلام واجب نيست.[22]
1. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «رخصت طلبيدن سه مرتبه است: در مرتبه اوّل مى‌شنوند ودر مرتبه دوم حذر مى‌كنند ودر مرتبه سوم اگر خواستند رخصت مى‌دهند وگرنه ساكت مى‌مانند تا او بازگردد وخداوند متعال فرمود: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، در خانه‌هايى غير از خانه خود وارد نشويد تا اجازه بگيريد (استيناس كنيد) وبر اهل آن خانه سلام كنيد».[23]
2. در حديثى ديگر فرمود: «استيناس، كفش بر زمين زدن وسلام كردن است، تا صاحب خانه خبردار شود».[24]
پاداش سلام كردن
1. در حديثى معتبر مى‌خوانيم كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله فرمود: «در بهشت چند غرفه هست كه درونش از بيرون وبيرونش از درون نمايان است. كسانى از امّت من در آن سكونت خواهند داشت كه به زبان نيك با مردم سخن گويند وبه مردم غذا بخورانند وآشكارا سلام كنند وهنگامى كه مردم در خوابند آنها نماز شب بخوانند». وفرمود: «منظور از آشكارا سلام كردن آن است كه در سلام كردن به كسى از مسلمانان بخل نورزند».[25]
2. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: «هر كس بر ده تن از مسلمانان بگذرد وبه آنان سلام كند، ثواب آزاد كردن يك برده در نامه عملش نوشته مى‌شود».[26]
3. در حديثى ديگر فرمود: «ثواب كسى كه «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» بگويد، ده حسنه است واگر «سَلامٌ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَركاتُهُ» بگويد، سى حسنه ثواب مى‌برد».[27]
[1] . خصال، ج 2، ص 93، ح 2؛ بحارالأنوار، ج 104، ص 212، ح 1 و2.
[2] . كافى، ج 2، ص 646، ح 12.
[3] . خصال، ج 1، ص 72، ح 62؛ بحارالأنوار، ج 76، ص 3، ح 6.
[4] . امالى مفيد، ص 317؛ امالى طوسى، ج 1، ص 87.
[5] . كشف الغمّه، ج 2، ص 730؛ بحارالأنوار، ج 76، ص 6، ح 18.
[6] . كافى، ج 2، ص 644، ح 1.
[7] . همان، ص 645، ح 1.
[8] . همان، ح 11.
[9] . قرب الإسناد، ص 93، ح 304.
[10] . خصال، ج 2، ص 254، ح 9؛ بحارالأنوار، ج 76، ص 9.
[11] . كافى، ج 2، ص 648، باب التسليم على النساء، ح 1؛ وج 5، ص 535، ح 3.
[12] . كافى، ج 2، ص 645، ح 7.
[13] . همان، ح 10.
[14] . كافى، ج 2، ص 646، ح 15.
[15] . ترجمه: «خداوند تو را با سلامتى زنده بدارد». جواب: «خداوند تو را نيز با سلامتى زنده بدارد ودر بهشتجاى دهد». خصال، ج 2، ص 431، ح 350؛ بحارالأنوار، ج 10، ص 113.
[16] . خصال، ج 2، ص 419؛ بحارالأنوار، ج 76، ص 4، ح 10.
[17] . علل الشرايع، ج 2، ص 583، ح 23.
[18] . كافى، ج 2، ص 181، ح 11.
[19] . قرب الإسناد، ص 54، ح 142.
[20] . كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 301، ح 1439.
[21] . كافى، ج 2، ص 646، ح 1.
[22] . همان، ح 2.
[23] . مشكاة الأنوار، ص 194 و195.
[24] . سوره نور، آيه 27.
[25] . معانى الأخبار، ص 163.
[26] . معانى الأخبار، ص 251.
[27] . امالى طوسى، ج 1، ص 186.
منبع: کتاب حلیه المتقین علامه مجلسی با بازنگری تحت نظر حضرت آیت الله مکارم شیرازی
