تلقی انسانها از زندگی از منظر قرآن

3- از ديدگاه قرآن، انسان ها چه تلقّى اى از فرجام خود دارند؟

در يک نگاه کلّى، قرآن انسان ها را نسبت به آخرت دو دسته مى کند: دسته اى از مردم، زندگى دنيا را دوست داشته و به وراى آن توجّهى ندارند و در حقيقت فرجام زندگى خود را در همين دنيا جست وجو کرده، خواستار عاقبت دنيوى اند. خداوند براساس نظم و تدبير حاکم بر جهان، به بعضى از خواسته هاى آنان در اين دنيا پاسخ داده است؛ امّا در سراى آخرت، سرافکنده و نکوهيده، وارد جهنم مى شوند!

در مقابل، کسانى هستند که طالب آخرت اند و ايمان دارند که پس از زندگى دنيايى، حياتى ارزشمند و جاودانه وجود دارد و از اين رو براى دستيابى به آن سعادت برين، در حدّ خود تلاش مى کنند.

به بيان ديگر، انسان ها يا دنيا خواه هستند يا آخرت طلب؛ خداوند در اين دنيا، موانع را از سر راه اين دو گروه برمى دارد تا آنان به حرکت و سير خود ادامه دهند و ابزارها و وسايل کافى را نيز در اختيارشان قرار مى دهد؛ ولى اين دو گروه يک فرجام نخواهند داشت. آنان که دنيا را بر آخرت ترجيح مى دهند، فرجام تلخى در انتظارشان است و آنان که آخرت را بر دنيا برترى داده اند، فرجام نيک و خوشى دارند.

قرآن مى فرمايد:

«مَنْ کانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً . وَ مَنْ أَرادَ الاْخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْيُهُمْ مَشْکُوراً . کُلاًّ نُمِدُّ هؤلاءِ وَ هَؤلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً . انْظُرْ کَيْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ لَلاْخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِيلاً » [7]؛

 

«هرکس خواهان [دنياى] زودگذر است، به زودى هر که را خواهيم [نصيبى] از آن مى دهيم، آن گاه جهنم را ـ که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد ـ براى او مقرّر مى داريم و هرکس خواهان آخرت است و نهايت کوشش را براى آن بکند و مؤمن باشد، آنان [هستند] که تلاش آنها مورد حق شناسى واقع خواهد شد . هر دوى آنان را از اعطاى پروردگارت مدد مى بخشيم، و عطاى پروردگارت [از کسى] منع نشده است . ببين چگونه برخى از آنان را بر برخى ديگر برترى داده ايم و قطعاً درجات آخرت و برترى آن بزرگ تر و بيشتر است» .

 

آيات ياد شده، بيانگر اين حقيقت است که طالبان آخرت، عاقبت انديش و آخر بين و دوستداران دنيا، نزديک بين، دنيا انديش و محدودنگر هستند. از اين رو، بر حسب نظام تکوينى عالم، خداوند نتيجه کار و عمل هر کس را به اندازه خواسته اش به او خواهد داد؛ اما فرجام نيک از آنِ کسانى است که دورنگر و آخرت انديش اند.

 

گفت استر با شتر کاى خوش رفيق

 در فراز و شيب در راه دقيق

تو نيايى در سر و خوش مى روى

 من همى آيم به سر در چون غوى

من همى افتم به رو در هر دمى

 خواه در خشکى و خواه اندر نمى

اين سبب را بازگو با من که چيست

 يا بدانم من که چون بايد بزيست

گفت چشم من ز تو روشن تر است

 بعد از آن هم از بلندى ناظر است

چون بر آيم بر سر کوهى بلند

 آخر عقبه ببينم هوشمند

 پس همه پستى و بالايى راه

 ديده ام را وا نمايد هم اله

هر قدم را از سر بينش نهم

 از عثار و اوفتادن وا رهم

تو نبينى پيش خود يک دو سه گام

 دانه بينى و نبينى رنج دام

يستوى الاعمى لديکم و البصير

 فى المقام و النزول و المسير [8]

[7]. اسراء 17، آيات 21 ـ 18.
[8]. مثنوى معنوى، دفتر سوم، ابيات 1746 ـ 1755.

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى

ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات

.