تفسیر ایه فطرت
پرسش : «فطرت» در آیه شریفه «فطرت اللّه التى فطر الناس علیها» به چه معناست؟
پاسخ اجمالی
طبق روایات متعدد مراد از فطرت در آیه 30 سوره روم، توحید و اسلام و معرفت به خدا و پذیرش ولایت رهبران دینی و حتی فروع احکام است؛ چراکه علاوه بر معرفة الله مجموع اسلام به صورت فشرده در درون سرشت انسانی نهاده شده است.
پاسخ تفصیلی
در احادیث اسلامى درباره فطرى بودن «معرفه الله و توحید»، بحث هاى قابل ملاحظه اى وارد شده است، که در بعضى تاکید بر «فطرت توحیدى»، و در بعضى تحت عنوان «معرفت» و در بعضى دیگر «فطرت اسلامى» و بالاخره در بعضى نیز تحت عنوان «ولایت» آمده است.
در حدیث معتبرى که محدث بزرگوار «کلینى» در «اصول کافى» آورده، از «هشام بن سالم» چنین نقل مى کند: «از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: منظور از «فِطْرَتَ اللهِ الَّتى فَطَرَ الناسَ عَلَیها»، (1)چیست؟ فرمود: منظور، توحیداست. (2)
و نیز در همان کتاب «کافى» از یکى دیگر از یاران امام صادق(علیه السلام) نقل شده که وقتى از امام، تفسیر آیه را مطالبه کرد، امام فرمود: «هِىَ الاِسْلامُ». (3)
در حدیث مشابهى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم که در پاسخ «زراره» یکى از یاران دانشمندش، که از تفسیر آیهسوال کرده بود، فرمود: «فَطَرَهُمْ عَلَى الْمَعْرِفَهِ بِه»؛ (خداوند سرشت آنها را بر معرفت و شناخت خود قرار داد). (4)
حدیث معروف «کُلُّ مَوْلُود یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَهِ حَتّى لَیَکُونُ ابْوَاهُ هُما اللَّذان یُهَوِّدانِهِ وَ یُنَصِّرانِهِ» که از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده، نیز نشان مى دهد هر نوزادى بر فطرت اسلام و دین خالى از شرک متولد مى شود، و معتقد است، «یهودیت و نصرانیت» انحرافی، از طریق پدر و مادر به آنها القاء مى شود. (5)
و بالاخره، در حدیثى که آن نیز در اصول کافى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است در تفسیرهمین آیه، مى خوانیم: «قالَ هِىَ الْوِلایَهُ»؛ (فرمود: منظور فطرت ولایت و پذیرش رهبرى اولیاى الهى است). (6)
در خطبه اوّل «نهج البلاغه» نیز از امیر مومنان على(علیه السلام) در عبارتى کوتاه و پرمعنى چنین آمده است:
«خداوند رسولان خود را به سوى انسان ها فرستاد و انبیاى خود را یکى پس از دیگرى ماموریت داد، تا وفاى به پیمان فطرت را از آن ها مطالبه کنند، و نعمت هاى فراموش شده الهى را به آنها یادآور شوند. از طریق تبلیغ بر آنان اتمام حجت نمایند، و گنجینه هاى اندیشه ها را براى آنها فاش سازند».
طبق روایات فوق، نه تنها معرفه الله که مجموع اسلام به صورت فشرده، در درون سرشت انسانى نهاده شده، از توحیدگرفته تا رهبرى پیشوایان الهى و جانشینان راستین پیامبر(صلى الله علیه وآله) و حتى فروع احکام. (7)
پی نوشت:
(1). سوره روم، آیه 30.
(2). اصول كافى، جلد 2، صفحه 12، باب فطرة الخلق على التوحيد.
(3). همان مدرک.
(4). همان مدرک.
(5). تفسير« جوامع الجامع»، مرحوم« طبرسى»، ذيل آيات 30 تا 37 سوره روم.
(6). تفسير« نور الثقلين»، جلد 4، صفحه 182.
(7). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و پنجم، ج 16، ص 452.
